نویسنده: صفورا دادخواه
بروزرسانی: 7 تیر 1401
ستاره | سرویس سلامت – وقتی صحبت از حساسیت باشد، بیشتر حساسیت فصلی، عطسه و آبریزش بینی تصور می‌شود، اما زمینه حساسیت از این موارد نیز فراتر رفته و انواع دیگری مانند حساسیت غذایی، دارویی و حساسیت به حیوانات را نیز در‌برمی‌گیرد. خیلی از افراد بدون اطلاع از اینکه بدن آن‌ها ممکن است به یک داروی خاص حساسیت داشته یا نداشته باشد، اقدام به مصرف دارو کرده و متاسفانه جان خود را به خطر می‌اندازند. به همین دلیل است که پزشکان همواره توصیه می‌کنند در صورتی که اولین بار است قصد مصرف یک دارو را دارید ابتدا آن را از نظر حساسیت‌زا بودن یا نبودن، تست کنید. این مورد درباره داروهای موضعی بیشتر صدق می‌کند. در ادامه به ذکر علائم حساسیت دارویی و روش‌های پیشگیری از آن، می‌پردازیم.
علائم حساسیت دارویی چیست؟
حساسیت دارویی (Drug allergy) زمانی ایجاد می‌شود که بدن فرد نسبت به ترکیبات تشکیل‌دهنده یک دارو واکنش نشان داده و این واکنش می‌تواند با نشانه‌هایی مثل خارش پوست، کهیر، تنگی نفس، آبریزش چشم یا بینی و … همراه باشد. در واقع حساسیت دارویی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به دارو واکنش داده و به عنوان یک عامل خارجی با آن مبارزه می‌کند. شدت این علائم به مقدار دارویی که بیمار مصرف کرده است بستگی دارد. تزریق عضلانی، وریدی و استفاده موضعی دارو، مهم‌ترین راه‌های ایجاد حساسیت هستند. علائم حساسیت به هر دارو متفاوت است و درمان خاص خود را می‌طلبد.
آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از شایع‌ترین داروهای حساسیت‌زا هستند. شایع‌ترین شاخص پوستی واکنش‌های دارویی دانه‌های قرمزرنگ موسوم به «راش» است. راش‌ها معمولا یک تا سه هفته بعد از مصرف دارو ایجاد می‌شود. واکنش‌های حساسیت پوستی شدید به علت اینکه با مرگ و زندگی ارتباط دارد، باید سریع تشخیص داده شود. حساسیت دارویی تنها مختص داروهای شیمیایی نیست و حتی یک داروی گیاهی هم می‌تواند حساسیت شدیدی برای یک فرد ایجاد کند. لازم به ذکر است که آلرژی دارویی با عارضه دارویی متفاوت بوده و در افراد بسیار کمی ممکن است بروز کند.
داروهای آلرژی‌زا کدامند؟
پنی سیلین و داروهای مرتبط با آن، سولفانامیدها، انسولین، داروهای ضد تشنج و داروهای حاوی ید از شایع‌ترین داروهای آلرژی‌زا هستند. یک فرد ممکن است به مواد و ترکیبات تشکیل‌دهنده یک دارو یا نوع پوشش دارو، حساسیت داشته باشد. به طور مثال لاتکس به کار برده شده در پوشش برخی داروها نیز برای بعضی افراد ایجاد حساسیت خواهد کرد.
در ادامه فهرستی از داروهای حساسیت زا را به همراه علائم و روش های درمان آن را قرار داده‌ایم:
نام دارو: کوتریموکسازول
علائم حساسیت: راش پوستی، گلودرد، تب، زخم‌های دهان، خونریزی یا خون‌مردگی غیرعادی
روش‌های درمان: استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین تحت نظر پزشک
نام دارو: مترونیدازول
علائم حساسیت: اسهال، دل پیچه، تهوع و استفراغ، سوزش دهان یا زبان، خارش یا ترشح واژن كه قبل از درمان وجود نداشته، پلاک‌های سفید در دهان یا روی زبان، گلودرد، تب، بثورات جلدی، سرگیجه، سیاهی‌‌رفتن چشم، سردرد، افت مهارت‌های بدنی، عدم تعادل یا بی‌حسی، ضعف یا گزگز انگشتان دست و پا
روش‌های درمان: استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین تحت نظر پزشک
نام دارو: آموکسی سیلین
علائم حساسیت: خارش یا کهیر، تنگی نفس، خس خس صدا، تب یا تورم در لب و چشم
روش‌های درمان: استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین تحت نظر پزشک
نام دارو: سفیکسیم
علائم حساسیت: بثورات پوستی، خارش یا التهاب (به ویژه روی صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی
روش‌های درمان: استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین تحت نظر پزشک
نام دارو: آنتی‌بیوتیک‌ها
علائم حساسیت: راش پوستی، کهیر، تنگی نفس، تهوع، تپش قلب، تورم، ضعف، بی‌حالی
روش‌های درمان: استفاده از داروهای آنتی‌هیستامین تحت نظر پزشک
چگونه می‌توان از بروز حساسیت دارویی پیشگیری کرد؟
اولین قدم برای مبارزه با حساسیت، دوری از ماده حساسیت‌زاست. اگر بتوان عامل حساسیت‌زا را پیداکرده و از آن دوری کرد دیگر نیازی به مصرف دارو برای رفع علائم آن نیست. اگر علامت‌های خفیف آلرژی را مشاهده کردید، بدون شک با قطع مصرف دارو پایان خواهند پذیرفت. برای پیشگیری از بروز مجدد حساسیت نیز باید هنگام ویزیت پزشکان به آن‌ها سابقه حساسیت دارویی خود را اطلاع دهید.
روش‌های درمانی کدامند؟
برخی افراد به هنگام بروز حساسیت به سراغ مصرف داروی آنتی‌هیستامین یا همان ضدحساسیت‌ها می‌روند. اگرچه این چنین داروها می‌توانند به صورت موقتی علائم را کاهش دهند اما درمان اساسی و قطعی، محسوب نمی‌شوند. در واقع مصرف داروهای ضدحساسیت تنها به صورت درمان‌های تسکینی بوده و مشکلی را حل نخواهد کرد. با این وجود درصورتیکه فرد سابقه حساسیت دارویی دارد با شروع علائم باید به پزشک، مراجعه کند. معمولا پزشک برای بهبود علائم بیمار، برای او داروهای آنتی‌هیستامین را تجویز خواهد کرد.
گاها حتی با مصرف داروهای آنتی‌هیستامین علائم بهبود پیدا نکرده و حتی تشدید پیدا می‌کنند. در چنین شرایطی باید فورا به پزشک مراجعه و از دیگر درمان‌های دارویی استفاده کرد. خارش بسیار شدید با وجود مصرف دارو، بروز تاول یا زخمی شدن ضایعات، تشدید قرمزی و گرمی ضایعه، بروز کهیر یا ضایعات پوستی در سراسر بدن، احساس خارش در سراسر بدن و تنگی نفس از علائم هشدار حساسیت‌های دارویی، هستند. در این شرایط اورژانسی، مراجعه به پزشک الزامی است.
درمان‌های دارویی دیگر شامل اسپری‌های تنفسی مثل آلبوترول که برای درمان تنگی نفس و کاهش علائم آسم به‌کار می‌روند و کورتون‌ها به صورت خوراکی، موضعی و تزریقی می‌شود. در مواردی که علائم شدید بوده و خطر مرگ وجود داشته باشد تزریق داروهای خاصی مثل اپی نفرین، ضروری است.
سخن آخر
حساسیت‌های دارویی ممکن است در هر سنی و در هر شرایطی برای ما ایجاد شود. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای پیشگیری و کنترل علائم حساسیت دارویی وجود دارد، نوع و شدت این علائم است که نوع درمان مورد نیاز را تعیین می‌کند. بنابراین بهترین کسی که می‌تواند درمان مناسب را برای شما انتخاب کند، پزشک معالج خواهد بود. توصیه می‌شود افرادی که حساسیت شدیدی به برخی داروهای خاص دارند فهرست این داروها را روی یک کارت بنویسند و همراه خود داشته باشند تا در موارد اورژانس از تجویز آن‌ها، پیشگیری شود. به علاوه گاهی حساسیت به دارو، نتیجه تداخل داروی مصرف شده با غذاست. در این رابطه توصیه می‌کنیم مطلب جدول تداخل دارو و غذا و آشنایی با روش مصرف ۳۴ داروی مختلف را مطالعه کنید.
اگر شما هم تجربه استفاده از چنین داروهایی را دارید و درمان‌های دارویی برای رفع علائم آلرژی برای شما نتیجه‌بخش بوده است، لطفا دیدگاه خود را از طریق بخش نظرات و پرسش‌ها با ما و سایر همراهان ستاره به اشتراک بگذارید.
