۱۶ تیر؛ روز ملی مالیات

ایرانیان از زمان هخامنشیان برای دریافت مالیات و امور مالی کشور دفاتر و سازمان‌های مرتبطی داشتند. در زمان ساسانیان اخذ مالیات صورت کامل‌تری به‌ خود گرفت و سه نوع مالیات به نام‌های اراضی، سرشماری و سرانه دریافت می‌شد. پس از تسلط اعراب به ایران، در زمان حجاج بن یوسف ثقفی دفاتر مالیاتی از فارسی به عربی برگردانده شد و در دوره سلجوقی با دستور عبدالملک کندری وزیر طغرل مجدداً به فارسی برگردانده شد.
در زمان سلطنت صفویه تجارت خارجی و درآمد گمرکی به مالیات اضافه و در دوره افشاریان گسترش بیشتری یافت. در دوره قاجاریه وضع مالی کشور به واسطه جنگ‌ها، مسافرت‌ها و ضعف پادشاهان رو به رکود گذاشت و با زحمات طاقت‌فرسای امیرکبیر گام‌های سودمندی برداشته و برای وصول، نگهداری و مصرف خزانه مقررات جدیدی وضع گردید.
قبل از مشروطیت، شاهان تمام درآمد‌ها و عواید کشور را در اختیار داشته و تمام مخارج نیز به فرمان و تصویب آن‌ها صورت می‌گرفت. با انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ اولین کابینه قانونی تشکیل و ناصرالملک به عنوان نخستین وزیر مالی از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت. از سال ۱۳۰۰ به بعد دگرگونی‌های زیادی در وزارت مالیه رخ داد. نهایتا در سال ۱۳۵۳ قانون تشکیل وزارت امور اقتصادی و دارائی با ۶ ماده به تصویب مجلس شورای ملی سابق رسید.

مالیات، واژه‌‏ای عربی بوده که در زبان فارسی به معانی باج، خراج، ارتفاع، حاصل و محصول به‏ کار می‌‏رود. این واژه جمع مالیه به معنای چیزی است که به دارایی و اموال تعلق دارد. مالیات در اصطلاح، سهمی است که به موجب اصل تعاون ملی و بر اساس مقررات، شهروندان موظفند از ثروت و درآمد خود، به‏ منظور تأمین هزینه‏‌های عمومی و حفظ منافع اقتصادی یا سیاسی و اجتماعی کشور، به قدر و توانایی خود به دولت بدهند تا دولت در هر موردی که مصلحت بداند، مصرف کند.

تقریبا همه جای دنیا برای افراد پذیرفته شده که اگر در زندگی روزمره‌ خدمتی دریافت می‌کنند، باید هزینه‌اش را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بپردازد. اکثر مالیات‌دهندگان تقریبا پذیرفته‌اند که چرا مالیات می‌دهند. مردم در ازای خدمات دریافتی با رغبت مالیات خود را پرداخت کرده و به همین دلیل با کم‌کاری و اصراف در بودجه کشور به شدت برخورد می‌کنند.

 

 

با توجه به قوانین حکومت اسلامی، خداوند متعال برای حکومت، منبع مالی قرار داده است؛ این منابع مالی همان مالیات‌های شرعی و اسلامی است. خمس و زکات دو مورد از عمده‌ترین مالیات‌های اولیه اسلام بوده که حکومت اسلامی با اخذ مالیات از مردم، برای اداره جامعه و پیشرفت و توسعه کشور اسلامی به مصرف می‌رساند. همچنین هزینه‌ها و مخارج تشکیلات حکومت اسلامی از محل همین مالیات‌ها تأمین می‌شود. امیرمؤمنان علی علیه السلام درباره اثرات مالیات در اداره جامعه اسلامی می‌فرمایند: «ولم یستقم امره الا قلیلا»؛ حکومت، با نابودی مالیات جز اندکی دوام نمی‌آورد. با این‌حال می‌فرمایند: «ولا تضربن احدا سوطا لمکان درهم» برای گرفتن درهمی (مالیات) کسی را باشلاق نزنید.