۸ تیر؛ روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

هشتم تیر مصادف با سال روز بمباران شیمیایی سردشت و روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی و میکروبی است. در این تاریخ هواپیما‌های عراقی، شهر سردشت را بمباران کرده و هزاران زن و کودک را گرفتار گاز‌های شیمیایی کشنده کردند.

ستاره | سرویس عمومی – در جنگ تحمیلی ۸ ساله علیه ایران رژیم عراق با بهره‌گیری از چالش‌های میان تهران و واشنگتن، با تحریك كاخ سفید و با هدف رسیدن به امیال خود، مرزهای غربی كشورمان را مورد تاخت و تاز قرار داد. این جنگ به لحاظ بسیاری پارامترها، با سایر نزاع های چند سال اخیر متفاوت بوده‌است. استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی در این جنگ از سوی رژیم عراق یكی از این پارامترهاست كه هیچگاه در این وسعت، در هیچ نزاع منطقه‌ای به كار نرفت. وسعت این اقدام غیرانسانی و مغایر با قوانین بین‌المللی به حدی بود كه حتی شهروندان عراقی نیز از آن در امان نماندند. 

 

روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

 

روز مبارزه با سلاح های شیمیایی
تاریخ
۸ تیر
علت نام‌گذاری بمباران شیمیایی مناطق پر ازدحام شهر سردشت توسط هواپیما‌های عراقی

 

تاریخچه روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

آنچه در زیر مطالعه خواهید کرد، مروری بر تاریخ استفاده رژیم عراق از این سلاح‌ها در طول جنگ تحمیلی است. 

اولین باری که ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد مربوط به ۲۷ مهرماه ۱۳۵۹ در منطقه جنوب (استان خوزستان) است. در آن سال عراق چهار بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول‌زا (گاز خردل) استفاده کرد؛ این حملات ۱ مصدوم و ۲۰ شهید به دنبال داشت.

حملات شیمیایی ارتش بعث در سال‌های ۱۳۶۰ و ۶۱ كه مقارن با عملیات‌های پیاپی رزمندگان اسلام بود گسترش یافت. در سال ۱۳۶۰ عراق ۶ بار از این سلاح مرگبار و غیرانسانی استفاده كرد؛ حملات باز در همان منطقه (جبهه‌های جنوب) و از همان نوع تاول‌زا بود. این بار ۱۰۱ نفر به شهادت رسیدند.

در سال ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲، در عملیات‌های والفجر مقدماتی و ۲ و ۴، جبهه میانی، غرب و شمال غرب و بخشی از استان‌های ایلام، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان و سلیمانیه، ۶۴ بار مورد اصابت بمب‌های شیمیایی از نوع تاول زا (خردل) و اعصاب (تابون) قرار گرفتند. بر اثر این حملات وحشیانه و غیر انسانی صد‌ها نفر شهید و هزاران نفر مصدوم شدند. در سال ۶۲ سلاح‌های شیمیایی تعداد زیادی از اهالی غیرنظامی مناطق مذکور را مصدوم و نابینا كرد. از تاریخ اول فروردین تا ۲۷ اسفند ۱۳۶۳، ۲۲۲۵ نفر مصدوم و ۴۰ شهید در عملیات‌های خیبر و بدر ثبت شده‌است. این تعداد حاصل اصابت ۵۸ بار بمب‌های تاول‌زا، اعصاب، خفه‌كننده و آلوده‌كننده خون است.
سال ۱۳۶۴، در عملیات‌های والفجر ۸ و ابتدای والفجر ۹ در مناطق جنوب ۷۶ بار سلاح شیمیایی به كار رفت كه حاصل آن ۷۷ شهید و حدود ۱۱ هزار و ۶۴۴ نفر مصدوم بود. همچنین عراق در پاسخ به حملات رزمندگان اسلام و به خاطر شكست سنگین در عملیات‌های پیروزمندانه كربلای دو، چهار، پنج و شش ۱۰۲ بار از سلاح‌های شیمیایی استفاده كرد كه ۴۷۲۰ نفر مصدوم و ۱۰۷ نفر به شهادت رسیدند.

در سال ۱۳۶۵ عراق در مناطق شلمچه، سردشت، خوزستان، بصره، كردستان، دیاله و ایلام ۴۳ بار از سلاح شیمیایی استفاده كرد؛ این حملات ۹۴۴۰ مصدوم  ۴۴۲ شهید این به جا گذاشت.

 

۸ تیر؛ روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

 

در سال پایانی جنگ، ۳۴ حمله شیمیایی در مناطق غرب، شمال غرب و جنوب ثبت شده‌است. آخرین بار این حملات شیمیایی بعد از قرار داد ۵۹۸ در تاریخ سوم شهریور در عملیات بازپس‌گیری «فاو» بود. بر اساس آمارهای رسمی نهادهای مسئول در این رابطه، تعداد كل شهدای حملات شیمیایی در طول جنگ حدود ۲۶۰۰ شهید، تعداد كل مصدومان نظامی و غیرنظامی حملات شیمیایی ۱۰۷ هزار نفر و تعداد جانبازان شیمیایی (كه در حال حاضر تحت پوش بنیاد جانبازان هستند) حدود ۴۵ هزار نفر است.

جالب است بدانید که بكارگیری سلاح های شیمیایی از سوی عراق در حالی صورت می‌گرفت كه این كشور جزء ۱۲۰ كشور امضا كننده پروتكل ژنو درباره منع استفاده از سلاح‌های سمی، خفه‌كننده و تركیبات باكتریولوژیك قرار داشت. پروتكل ۱۹۲۵ ژنو كه طی قطعنامه ۲۶۱۲ (۱۲)B سازمان ملل مجدداً به تصویب رسیده‌است، صراحتاً استفاده از سلاح‌های شیمیایی را منع می‌كند.

به نوشته هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان، یك كارخانه تولید گاز خردل و اعصاب (تابون) می‌تواند سالیانه ۱.۷۶۰.۰۰۰ تن مواد خام شیمیایی را به گازهای كشنده خردل و تابون مبدل سازد؛ در حالی كه در كارخانه تولید سلاح‌های شیمیایی سامرا، ۴ خط تولید مشغول ساخت ۴ نوع ماده ضد عصبی مرگ‌زا بود و مواد اولیه هر یك از خطوط تولید از كشورهای غربی به اسم گازهای حشره‌كش خریداری می‌شد! تولید هفتگی آن جمعاً حدود ۱۰ هزار تن بود.

رادیوی صدای عراق در تاریخ ۳۰ مهر ۱۳۸۰ اعلام كرد: در جنگ با ایران از پودر سیاه زخم استفاده می‌نموده و در طول ۸ سال جنگ هر هفته اقدام به تولید ۳ هزار لیتر ماده مادر در تولید پودر سیاه زخم کرده‌است.

بر اساس تحقیقات به عمل آمده اغلب گاز مرگ‌زای تابون در زمان حمله به رزمندگان ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت. مواد این گاز به فاصله چند ثانیه تجزیه شده و هیچ اثری از آن در محیط باقی نمی‌ماند.

پزشكان انگلیسی می‌گویند: بازماندگان بمباران شهر حلبچه كه بیش از ۵ هزار كشته داشت به بیماری‌های روانی، پوستی و مغزی بسیار خطرناك مبتلا شده و تعداد بیماران سرطانی در آن‌ها بسیار زیاد است. این سلاح‌ها دارای تأثیر موروثی بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.

 

۸ تیر؛ روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

 

کنفرانس خلع سلاح ژنو

در سال ۱۹۲۵ در کنفرانس خلع سلاح ژنو، عهدنامه­‌های (پروتکل منع کاربرد سلاح­‌های شیمیایی و بیولوژیک) به تصویب ۴۰ کشور جهان رسید؛ مشکل عمده در پروتکل ژنو این بود که هیچ اشاره‌­ای به ممنوعیت ساخت، تولید، ذخیره‌سازی، آزمایش، نقل و انتقال و خرید و فروش سلاح‌­ها نشده بود. به همین دلیل در کمتر از دو دهه پس از تصویب این قانون، جهان شاهد کاربرد وسیع‌­تر این سلاح‌­ها در جنگ جهانی دوم و پس از آن بود.

پس از آن کنوانسیون ۱۹۷۲ ژنو، مبنی بر ممانعت از توسعه، تولید و ذخیره‌سازی سلاح­‌های باکتریولوژیک (بیولوژیک) و توکسینی (سمی) و کاربرد آن‌ها مطرح گردید. کشورهای شرکت کننده در این کنوانسیون متعهد شدند که عوامل بیولوژیک جنگی خود را نابود کرده و یا همه آن‎ها را برای مقاصد صلح‌جویانه، تغییر کاربری دهند؛ البته این کنوانسیون در سال­‌های بعد، به دفعات، حول محورهای فوق و پروتکل الحاقی، بازنگری و بررسی شد.

با این حال، تولید و بکارگیری سلاح‌­های شیمیایی و میکروبی در چند دهه اخیر، از سوی کسانی که خود مدعی خلع این سلاح­‌ها هستند، همچنان ادامه داشته و قربانیان اصلی این سلاح، مردم بی­‌دفاع هستند.

 

۸ تیر؛ روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

 

تعریف روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

 از سلاح‌های شیمیایی كه روی اعصاب اثر می‌گذارند، قبل و در طول جنگ دوم جهانی استفاده شده‌است. سلاح‌های شیمیایی بر اساس اثرات مختلفی كه بر بدن افراد می‌گذارند، به ۳ دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. 

دسته ی اول:

سلاح‌هایی هستند که روی سیستم عصبی بدن تأثیر می‌گذارند. این مواد از نظر شیمیایی وابسته به حشره‌کش‌های آلی فسفره هستند. این دسته از سلاح‌های شیمیایی مانع از عمل آنزیم استیل کولین استراز می‌شوند. وقتی مواد شیمیایی این دسته وارد بدن شوند، غلظت استیل کولین را در بدن به بیش از حد لازم می‌رسانند. ریه‌ها و چشم‌ها به سرعت این مواد را جذب کرده و در کمتر از یک دقیقه بر سیستم عصبی بدن تأثیرات قابل توجهی می‌گذارند. علائم آن به صورت آبریزش بینی، ترشح زیاد بزاق، تنگی قفسه سینه، کوتاهی تنفس، تنگی مردمک چشم، انقباض عضلانی و یا حالت تهوع و انقباض شکم ظهور می‌کند. در این دسته GA، GB، GD، GF و VX (متیل فسفو بوتیوئیک اسید، گاز سارین) قرار دارند.  

دسته دوم: اثرات خود را روی پوست به جا می‌گذارند و شامل HD (گاز خردل گوگرد)، HN (خردل نیتروژن)، L و CX هستند. سلاح‌های شیمیایی که روی پوست تاول و سوختگی ایجاد می‌کنند، ماندگاری فراوانی در محیط دارند. این مواد روی چشم‌ها، پوشش مخاطی، ریه‌ها، پوست و اجزای خون اثر گذاشته و اگر از طریق تنفس وارد ریه‌ها شوند، بر شدت تنفس اثرات منفی می‌گذارند همچنین اگر توسط غذا بلعیده شوند، سبب اسهال و استفراغ می‌شوند.

خردل‌ها جزء این دسته هستند و به خاطر خواص فیزیکی‌شان، مقاومت و ماندگاری بسیار زیادی در سرما و دما‌های معتدل دارند. اگر دو دقیقه از تماس یک قطره خردل با پوست بگذرد، صدمات جبران‌ناپذیری به این عضو وارد می‌شود.

CX نیز جزء این گروه است؛ پودری کریستالی شکل که در دما‌های ۳۹ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد ذوب شده و در دمای ۱۲۹ درجه سانتی‌گراد به جوش می‌آید. این ماده را با افزودن موادی خاص، در دمای اتاق به حالت مایع در می‌آورند. CX دارای بوی بسیار نامطبوعی است؛ در غلظت‌های كم باعث سوزش شدید چشم شده اما در غلظت‌های بالا به پوست حمله كرده و چند میلی‌گرم آن سبب درد و سوزش زیاد و زخم‌های بد می‌شود. برای پیشگیری از اثر این مواد سربازان باید به لباس‌ها و ماسك‌های حفاظتی مجهز باشند.

دسته سوم: این مواد به شدت به بافت ریه آسیب می‌رسانند. فسفوژن که خطرناک‌ترین عضو این گروه است، برای اولین بار در سال ۱۹۱۵ استفاده شد. این ماده گازی بی‌رنگ بوده که در دمای ۲/۸ درجه سانتی‌گراد جوش می‌آید؛ بنابراین بسیار فرار و ناماندگار است. ولی چون غلظت بخار آن ۴/۳ برابر هواست، به مدت طولانی در گودال‌ها و دیگر مناطق پست زمین باقی خواهد ماند. غلظت زیاد آن پس از چند ساعت سبب مرگ شده و در غلظت‌های کم سرفه، اختناق، احساس تنگی قفسه سینه، حالت تهوع و سردرد و … ایجاد می‌شود. در این گروه گاز‌های بی رنگ CG و DP، کلرین (CL) و فسفوکلرین (Ps) وجود دارند.

 

۸ تیر؛ روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

 

هدف از روز مبارزه با سلاح‌ های شیمیایی

هدف از نام‌گذاری این روز مبارزه با استفاده از سلاح های شیمیایی علیه انسان‌هاست. قرار دادن روزی با این نام سبب می‌شود یاد و خاطره انسان‌های بی‌دفاعی که در این حملات جان خود را از دست داده‌اند زنده نگاه داشته شود. یادآوری این روز و کشته‌شدگان آن، به جهانیان می‌گوید که استفاده از این سلاح‌ها چه عواقبی برای انسان‌های بی‌گناه خواهد داشت؛ شاید وجدان خواب بسیاری از سیاستمداران بیدار شود! چرا که هیچ درمانی برای ضایعات مواد شیمیایی وجود ندارد. اما باید پرسید آینده این سلاح‌ها چیست و ماهیت سلاح‌های جدید چه خواهد بود؟ آیا ممكن است آینده‌ای رویایی در پیش‌ رو داشته باشیم كه در آن كاربرد هر گونه سلاح شیمیایی از نظر وجدان تمامی افراد كاری غیرقانونی باشد؟ آیا ممكن است آیندگان روزهای سیاه گذشته را به دست فراموشی بسپارند؟
لطفا نظرات خود را با ما و دیگران کاربران ستاره در قسمت ارسال نظر در میان بگذارید.
یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
وب گردی:
مطالب مرتبط

نظر خود را بنویسید