نویسنده: محمد میرلوحی
بروزرسانی: 1 خرداد 1401
ستاره | سرویس مذهبی _ فلسفه روزه داری چیست؟ اطلاع از دلیل و فلسفه احکام الهی هیچوقت کار ساده‌ای به شمار نمی‌آید. در این مقاله به برخی از دلایل روزه داری از نگاه قرآن و احادیث اهل بیت (ع) می‌پردازیم.
روزه و حکمت الهی
در آموزه‌های اسلامی می‌خوانیم که احکام اسلام همگی بنابر حکمت الهی و مصلحت خداوند تنظیم شده‌اند. هر کدام از احکام الهی که خداوند برای انسان‌ها در نظر گرفته است فلسفه و حکمتی در پشت پرده دارد. با فرا رسیدن ماه رمضان اغلب افراد به این پرسش فکر می‌کنند که واقعاً فلسفه روزه داری چیست؟ چرا باید ساعت‌های متوالی را در طول روز به گرسنگی و تشنگی بگذرانیم و این کار را به مدت یک ماه ادامه دهیم؟ در پاسخ به این سؤال نظرات گوناگونی شنیده‌ایم و می‌توان با زاویه دید‌های متفاوت نظرات زیادی در این باره داد، اما اطاعت از امر الهی اولین و مهمترین بخش از فلسفه روزه داری است. در ادامه با توضیحات بیشتر به فلسفه روزه داری می‌پردازیم.
آیا فلسفه روزه داری را میدانیم؟
از طرفی بسیاری از علما و بزرگان دین بر این باورند که علتی که برای یک حکم الهی پیدا می‌کنیم لزوماً دلیل اصلی صدور این حکم نیست و دلیل اصلی را تنها خداوند می‌داند. اگر فایده‌ای برای وضو، نماز، روزه، خمس یا … در احادیث بیان شده است یا اگر پیشرفت علم بیانگر فایده یک حکم الهی است این به این معنا نیست که دلیل اصلی صدور این حکم همین بوده و خداوند به این منظور این وظیفه را بر عهده مسلمانان گذاشته است، بلکه تنها می‌توان از آن به عنوان “حکمت” یک حکم الهی یاد کرد. مواردی که در ادامه می‌خوانیم نیز از جمله همین حکمت‌های روزه داری هستند.
فلسفه روزه داری در قرآن
همانطور که پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) به مناسبت‌های مختلف یکی از حکمت‌های روزه را در قالب فلسفه روزه داری بیان می‌کردند، در قرآن نیز برخی از آیات به فلسفه روزه داری اشاره می‌کنند. با در کنار هم گذاشتن این مطالب می‌توانیم فهم بهتری از این موضوع داشته باشیم.
تقوا از راه سریع
خداوند بزرگ در سوره بقره می‌فرماید:
ترجمه:
“ای مؤمنان روزه بر شما واجب گردیده است همان‌گونه که بر ملت‌هایی که قبل از شما بوده‌اند واجب بوده است تا به وسیله روزه تقوا پیشه کنید”
کانون توجه ما در این آیه بر “تقوا” است. با مراجعه به تفاسیری که از این آیه در دسترس است درمی‌يابیم که یکی از مهمترین مواردی که می‌توان آن را فلسفه روزه داری نامید نزدیک شدن به مقام تقوا است. روزه داری از سریع‌ترین راه‌ها برای متقی شدن است. فضای معنوی ماه مبارک رمضان و اعمال مستحبی که مخصوص این ماه هستند همگی راه‌های میانبری هستند برای به دست آوردن تقوا.
فلسفه روزه داری در حدیث
احادیث باقی مانده از ائمه اطهار (ع) روشن کننده بسیاری از سؤالات پیرامون فلسفه روزه داری هستند. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱. پرهیز و اجتناب
مسلمانان واقعی همیشه به دنبال راه‌هایی برای پرهیز و اجتناب از گناه هستند. زمانی که حضرت محمد (ص) در خطبه شعبانیه از ماه رمضان و فضیلت‌های آن می‌گفتند امام علی (ع) پرسیدند: بهترین اعمال در این ماه چیست؟ و پاسخی که پیامبر اکرم (ص) داد این بود:
ترجمه:
«پرهیز و اجتناب از معاصی و گناهان»
از این حدیث می‌توان راه استفاده از روزه را فهمید راهی که به نظر بسیاری از علمای دین توسط خود خداوند پیش روی بندگان قرار گرفته است تا با پیمودن آن به مقامات بالاتر دست یابی پیدا کنند.
۲. سالم بمانید
حضرت پیامبر اکرم (ص) در یکی از احادیث نورانی‌شان می‌فرمایند:
ترجمه:
«روزه بگیرید تا سالم بمانید»
فوایدی که روزه گرفتن برای بدن دارد در بسیاری از تحقیقات پزشکی به اثبات رسیده است و همه می‌دانند که روزه داری به همراه خود سلامت تن و بدن را نیز حاصل می‌کند. البته بدیهی است که افرادی که به دلیل شرایط خاص فیزیکی و بدنی نمی‌توانند روزه بگیرند حکمشان فرق می‌کند و روزه گرفتن برای آن‌ها نه تنها واجب نیست بلکه در برخی از موارد حرام است! به هرحال یکی از فواید روزه که می‌توان آن را بخشی از فلسفه روزه داری دانست سلامت بدن به شمار می‌آید.
۳. روزه یعنی من بنده هستم!
همانطور که در ابتدای متن نیز به این مسئله اشاره کردیم، از اصلی‌ترین مواردی که فلسفه روزه داری تلقی می‌شود پیشرفت در درجات روحانی و معنوی است. زمانی که فردی روزه داری می‌کند و برای ساعت‌ها این مشقت و سختی را متحمل می‌شود در ایمان و خلوص، خود در برابر پروردگار را به چالش می‌کشد و با سربلندی از این مرحله عبور می‌کند. حضرت زهرا (س) در اینباره می‌فرمایند:
«فَرَضَ اللّه ُ الصِّیامَ تَثبِیتا لِلإخلاصِ»
ترجمه:
«خداوند روزه را واجب گردانید تا اخلاص را [در زندگی انسان‌ها]تثبیت کند»
همچنین در جایی دیگر از پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم که می‌فرمایند در شبی که به معراج سفر کرده بودم و در محضر خداوند بودم گفتم:
«پروردگارا! میراث روزه‌داری چیست؟ ندا رسید: روزه باعث پیدایش “حکمت” (در انسان) است و حکمت نیز مایه پیدایش “معرفت” است و معرفت عامل حصول “یقین” (در جان آدمی) است و آن‌گاه که بنده‌ای به یقین برسد، باکی ندارد که چگونه زندگی وی می‌گذرد؛ در سختی یا راحتی».
اگر همانطور که خداوند می‌فرماید روزه داری به همراه خود حکمت، معرفت و یقین برای آدمی به ارمغان می‌آورد پس خیلی واضح است که فلسفه روزه داری چه چیزی می‌تواند باشد. اگرچه برای بدن مفید است، برای روح، آرامش روانی، کنترل جرم و جنایت در اجتماع، خشم و غرور نیز پیامد‌های مثبتی دارد، اما از همه با ارزش‌تر این است که می‌توان با استفاده از این روش طریق عروج به درگاه الهی را با بیشترین سرعت پیمود. این با ارزش‌ترین فلسفه روزه داری است.
شما در این باره چطور فکر می‌کنید؟ خودتان به چه دلیلی روزه می‌گیرید؟ آیا تا به حال از فواید روزه داری بهره‌مند شده‌اید؟ می‌توانید با استفاده از بخش “ارسال نظرات” تجربیات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.
