نویسنده: محمد میرلوحی
بروزرسانی: 12 آذر 1401
نوحه و مداحی ترکی شهادت حضرت زهرا (س) حتی برای فارسی زبانانی که زبان شیرین ترکی را نمی‌دانند زیباست. شاعران ترک‌زبان شیعه اشعار بسیار گران‌مایه ای در وصف و مدح و مصیبت ائمه اطهار (ع) سروده اند. در ادامه چند نوحه و مداحی زیبای ترکی شهادت حضرت زهرا (س) برای شما خوانندگان گرامی سایت ستاره جمع آوری کرده ایم.
مداحی ترکی شهادت حضرت زهرا (س)
برخی از این اشعار در وصف حضرت زهرا (س) هستند، برخی زبان حال و بخش دیگر بیانگر مصیبت‌های وارد شده بر حضرت زهرا (س) هستند.
۱. عالمون داشون آتدون
عالمون داشون آتدون _ یارالی زهرا
(دنیا را به حال خود وا گذاشتی! ای فاطمه مجروح من)
گوزلرون یومدون یاتدون _ یارالی زهرا
(چشمانت را بستی و به خواب رفتی! ای فاطمه مجروح من)
علی دئسون دردینی کیمه؟
(علی دردش را به چه کسی بگوید؟)
منه سس ور فاطیمه
(فاطمه جواب من را بده)
علینی ترک ایلمه
(علی را ترک مکن …)
قاپیمی یاندیران ظالیم _ بئلیمی سیندروب زهرا
(زهرا جان! آن ظالمی که درب خانه‌ام را آتش زد، کمر مرا شکسته)
منه گوره سنه سیلی _ ویروب زهرا
(به خاطر من به تو سیلی زدند زهرا جان)
“خانیم الوب باغریم قان خانیم سنه من قربان”
(فاطمه جان من خونجگر شده‌ام، فاطمه جان من فدایت شوم)
تاپشریم نجه قبره _ سنی من زهرا
(زهراجان چطور تو را به خاک قبر بسپرم؟)
تاپشیراجاقسان کیمه _ منی سن زهرا
(زهرا جان تو از این پس مرا به چه کسی خواهی سپرد؟)
دوشور
گزوم مسماره خانیم
(چشمان من به میخ در خانه می‌افتد)
در و دیواره خانیم
(چشمان من به در و دیوار خانه می افتد)
ازون قیل چاره خانیم
(خودت برای درد علی چاره‌ای بیندیش)
منیم کی بیر کسیم یخدی _ علی یه رحم ائله زهرا
(زهرا جان من که کسی را ندارم، رحمی به علی کن)
گلر کیم اشکیمی سن سیز _ سیله زهرا
(در نبود تو، چه کسی اشک چشم علی را پاک خواهد کرد؟)
“خانیم الوب باغریم قان _ خانیم سنه من قربان”
(فاطمه جان من خونجگر شده‌ام، فاطمه جان من فدایت شوم)
“شاعر: علی حنیفه”
۲. زبان حال حضرت علی (ع) در کنار بستر حضرت زهرا (س)
محزون زار و دل آزرده
غملر یورقونی افسرده
تیز دوشدی گوزوندن گلشن
اولدون مثل گول پژمرده
زهرا وای منه دویوبسان جاندان
قلبی یاندیرار امان هجراندان
قالدیم دردیوه من عاجز درماندان
ای آرام جان
ای روحه روان
غمدن باغریقان
سس ویر یالقوزام
دخت مصطفی ای ذیشان
حیدری چخاتما یاددان
دور گور محنتونده بانو
قلبیم نه اولوبدی شان شان
یاندری منی بو داغ حسرت
آیرلیق بیزه تیز اولدی قسمت
سینم یاندی دور ایله منله صحبت
ای آرام جان
ای روحه روان
غمدن باغریقان
سس ویر یالقوزام
ای زینت به کون و امکان
ای جدی رسوله ریحان
تاب قلب حیدر سن سن
ای دریای عشقه رجحان
باخ سینمده کی بو آه سرده
دردون اوستونه چکوبسن پرده
دور گور مرتضی نه توش اولدی درده
ای آرام جان
ای روحه روان
غمدن باغریقان
سس ویر یالقوزام
زهرا ای نسیم اطیب
چرخ عصمته ای کوکب
بو امره یقینیم واردی
قان آغلار غمونده زینب
دنیانی پوزار بو سوز آهیم
دور سس ویر منه دوتولموش ماهیم
تک قویما منی امیدیم پناهیم
ای آرام جان
ای روحه روان
غمدن باغریقان
سس ویر یالقوزام
“شاعر: حاج علی زلفی تبریزی“
۳. یارسول الله قلبیم داریخدی
یارسول الله قلبیم داریخدی
گئتدی اویمدن دلداریم ئولدی
زهراسیز یثرب زندانه بنذر
قالدیم کمکسیز غمخواریم ئولدی
ئوز عاشقیندن گیزلتدی دردین
یاندیم آلیشدیم بیماریم ئولدی
پهلوسی یاره گئتدی مزاره
زینبیم آغلار باشینده قاره
غسلین وئرنده اوّل باشیندان
معجرین آشدیم صبریم آپاردی
گوردوم دگیبدی سیلی یوزوندن
صول صورتینده ال ردّی واردی
رنگیم سارالدی دیزلریم اسدی
ئوپدوم الیندن گوردوم قاباردی
پهلوسی یاره گئتدی مزاره
زینبیم آغلارباشیندا قاره
یارالی جسمین بوکدوم حریره
هجرانی آتش دنیایه سالدی
باغلادیم بندین بیربیر ایاقدان
باشدان کفنین بیر بندی قالدی
قولّارین آچدی اطرافه باخدی
بیردن حسینی آغوشه آلدی
پهلوسی یاره گئتدی مزاره
زینبیم آغلار باشیندا قاره
تابوته قویدوم جسم نحیفین
بیردن ئورکدن سسلندیم ایوای
گوردوم اتاقدان زینبیم سسلور
قارداشسیز ئولن ایوای ننم وای
یاننام کول اوللام سندن نشانه
قالدی حسنده گوشواره بیر تای
پهلوسی یاره گئتدی مزاره
زینبیم آغلار باشیندا قاره
۴. زبان حال حضرت فاطمه زهرا (س)
گل ای دلدار بلا کش عم اوغلی
باشیم اوسته بیردم اگلش عم اوغلی
گوزون یاشین توک ئورک سرین اولسون
و الّا سؤنمز بو آتش عم اوغلی
منیم تاجداریم خداحافظ
کمکسیزنگاریم خداحافظ
بو مدتده دؤزدی هر غمه زهرا
آدون دائم ائتدی زمزمه زهرا
قسم اولسون زینب و حسنینه
وصالون وئرمز مین عالمه زهرا
یتوب احتضاریم خداحافظ
کمکسیزنگاریم خداحافظ
خداحافظ ای غریب مدینه
سنی تاپشوردوم خدای معینه
حسینی قویما قوجاقیمه گلسون
علیجان نیلوم یارالیدی سینه
گئدوب اختیاریم خداحافظ
کمکسیزنگاریم خداحافظ
دئمم سیندی شهپریم سنه خاطر
یانار بلبل اوتدا گلشنه خاطر
ئوزوم وئردیم محسنی سنه قربان
علی سنده صبر ائله منه خاطر
شه بردباریم خداحافظ
کمکسیز نگاریم خداحافظ
۵. نه سال غمگسارم بودی علی
نه سال غمگسارم بودی علی
نه سال غمگسارت بودم علی
نه سال سایه ی رو سرم بودی
نه سال من کنارت بودم علی
با چشمای ترم
حال محتضرم
راهی ی سفرم
باید که برم
گل اتاقی بیر خلوت ایلیاق
تنگ گلدی سینه م عم اوغلی جان
آغلیاق حسینیله زینبه
بیر دویونجا باهم عم اوغلی جان
(الوداع علی…)
نه سال چیزی خواستی آیا ازم
نه سال چیزی خواستم آقا ازت
با تو زندگیم خیلی زیبا بود
هیهات بکنه دل زهرا ازت
دیدی بندگی مو
طرز زندگی مو
دوست داشتم علی جون
سادگی مو
دوقوز ایلدی بو اویده لطفون
سایه سینده من دالدالامیشام
جان دییوب سنه جان اشیتمیشم
سن یانان مصیبتده یامیشام
(الوداع علی…)
۶. من گرک هر دردیمی سنن بیلیدیم بیلمدیم
من گرک هر دردیمی سنن بیلیدیم بیلمدیم
من گرک غسلون وِرَن ساعت اولیدون اولمدیم
اولمدیم قالدیم جنازن اوسته سینه داغلادیم
اولمدیم اوز الریمنن گوزلریوی باغلادیم
(یارالی زهرا گت سنی تاپشیردیم آلها)
دویموشام جانه داخی سن سیز جهانی نینیرم
گور خورام سنن سورا دنیاده چوخ عمر ایلیم
اولمرم بو صبر و طاقت که منیم وار فاطمه
آش گوزون سیندیرما دوستیم دوشمنیم وار فاطمه۲
لکه قان دوشموش گوزون آچ یوما یاندیرما منی
آندولا اوز جانیوه زهرا اوتاندور ما منی
من نجه سیلی گوَردن صورته توپراق توکوم
من نجه اوز اللریمنن جسمیوه خلعت بوکوم
(یارالی زهرا گت سنی تاپشیردیم آلها)
دلخوشویدوم عمریمه سنن سنی اولدوردولر
مین ایل عمر ایتسم چتین بیرده یوزوم سن سیز گوله
اتیلر جبریل اوپن درگاهی مقتل فاطمه
چوخ یورولمیشدون بیرآز عمرینده دینجل فاطمه
دینجل ای عمرینده راحت بالشه باش گویمیان
دینجل ای جانان دویوم اوغلو حسیندن دویمیان
۷. شعری از مرحوم اعظمی تبریزی ای سُها اولدوزی تک چرخ مصیبتده یانان
آچ گوزون، یاتما دور ای زینبینی گوزدن آتان
چوخ سویردون منی، مندن نیه تیز دویدون آنا
گیتدون عالمده منی سن آناسیز قویدون آنا
دیمورم باخ بو بلالی قیزیوین گوزیاشینا
گوزی یاشلی دولانام من بو مزارین باشینا
گوزیاشیله یازارام دردیمی قبرون داشینا‌ای قرارین غم و اندوه زمانه آپاران
جدّینه سیلی یرین یوزده نشانه آپاران
دیمورن درد و غمیله نجه رفتار ایلیوم
داد ایدوم کثرت غمدن اوزومی زار ایلیوم
کیمه سندنصورا من دردیمی اظهار ایلیوم
سن آنا زینبه عالمده شریک غمیدون
دردیمی دلدن آلاردون، غمیمه همدمیدون
دیمورم ترک ایلدون عالمی باغلاندی قاپون
لیک سندنصورا گوزیاشیمه عنواندی قاپون
نجه یانماز اورگیم ووردولار اودلاندی قاپون
جور و ظلمیله عدو باغلادیلار چاره یولون
در و دیوار آراسیندا آناجان سیندی قولون
گل سویر بلبلین هر آن گله گلزاره سسی
قبرون اوستن دگوری گوشیمه گهواره سسی
ایله بیر که گلوری محسن مه پاره سسی
یوخسا گوندردیقون اوز غنچه وه چاتدون آناجان
محسنون یاتمیشیدی گیتدون اویاتدون آناجان
فلک امّید چراغین آنا خاموش ایلدی
منی اندوه و ملالیله هم آغوش ایلدی
تا الیمدن سنی آلدی غمیوه توش ایلدی
دولانان یرلریوی ایوده باخوب بوش گوررم
اوزیمه دار فناده ئولومی خوش گوررم
بولورم سنسیز آنا تار اولی دنیا گوزومه
بو بلا گونلری روشندی ازلدن اوزومه
باد غم اسدی، یتیملوق توزی قوندی یوزومه
گلسه مینلر آنا دنیایه آنا اولماز اوزی
اودی گولمز آناسیز قیزلارین عالمده یوزی
بو گجه شام غریبانیدی‌ای بیکس آنا
نه عزایه گلن اولدی نه ایدن شور و نوا
قاپونی باغلادوق ایوده اوزوموز دوتدوق عزا
آغلیوب بو گجه کلثومیله ایوای دیمیشوخ
ایکی باجی دولانوب ایوده آناوای دیمیشوخ
آنا مسجد دوشنِیدی گرک عالمده سنه
تا ویریِدی هامی باش ساقلوق حسین و حسنه
اولمادی یاس دوتان، ایتدی ایله تاثیر منه
باخمیوبلر آناجان چرخ جفا اولدوزوسان
فخر نسوانسان اوزون، حضرت طا‌ها قیزیسان
رسمیدور یاسی اولار ایوده بیری ئولسه اگر
تا آچالّار قاپونی خلق تسلّایه گلر
وار یری سالسا بو غم عالم امکانه شرر
کیم گوروب یاسدا یاس اهلی قاپونی باغلیه لر
اوزلری یاس دوتالار، اوخشیه لر آغلیه لر
ایمدی شهر اهلی دوتیدی گرک هر یرده عزا
غم یاغِیدی چکیلِیدی در و دیواره قرا
هر طرفدن اوحالِیدی گویه فریاد و نوا
آغلیوب منده دییدیم غمی گیزلین آناوای
قبری ایتگین ائل آرا ماتمی گیزلین آناوای
بو غمون گور آنا یاددان چخار عالمده مگر
سنی تشییع جنازه ایلدی یتدی نفر
بو محن زینبی قان آغلاداجاق شام و سحر‌ای خدنگ غم و اندوهیله قلبی اویولان
نصف شبده یارالی جسمی مزاره قویولان
آنا قارداشیم حسین ایتدی آدون ورد زبان
ایلدی حسرتیله صبحه کیمی داد و فغان
گوردی گلزاریمیزه تازه اسوب باد خزان
اوزونی بلبله، سولموش گله اوخشاتدی منی
یارالی سوزلریله آغلیوب آغلاتدی منی
ایمّیزین بو گجه پوزقونلوقی چوخ پوزدی منی
آغلادیم ایلدیم عنوان اوزومه بو محنی
قویمادی آغلاماقیم یاتسون حسین و حسنی
سنسیز عالمده گرک رنگ ملاله بویانام
سن کیمی هر غم و اندوهه دوزوب تا دایانام
۸. زبان حال حضرت سید الشهدا (ع) در وفات حضرت زهرا (س)
آنا نعشینه دوشنوب حسین آنا وای دیوب حسن آغلادی
کفن ایچره ایله سیزیلدادی باش اچیب اباالحسن اغلادی
انا وای دیوب حین اغلادی
ایکی شاهزاده‌ای خونجگر ایله گلدی شیونیله دیله
ایکی اندلیب شکست ه. پر دیه سن گونوبدی سولان گله
اولارین فغانی غم آرترور هامی بلبله گله سنبله
یری وار دیم بو مصیبته گل و گلشن و چمن آغلادی
حینینون ایلدی ناله سی کفن ایچره فاطمیه اثر
آچیلوبدی بند کفن آچوب قولین اول بلا کش خون جگر
ایله چکدی سینیه جان کیمی حسنینی توکدی سرشک‌تر
خانمین او کشف کرامتین او جلالتین گورن آغلادی
نه دلیله من ایلیم بیان نه ئمیش جلالت فاطمه
سالوب اهل عالمی حیرته او جلال و شوکت فاطمه
بونی بیر خدای جهان بلور که ندور شرافت فاطمه
او شرافته او مصیبته ایدوب انجم انجمن آغلادی
ایله بیر مجلله بیر خانم نه جهاندا کیمسه نشان ویروب
ایله بیر جلالتی بیر کسه نه خدای کون و مکان ویروب
بیله شان صاحبینه دیمه که بیر انی غصه امان ویروب
النه کیمی آتا وای دیوب توکوب اشک دیده دن آغلادی
او مقام و مرتبه صاحبی آتاسی خلاصه‌ای انبیا
قولینی سالاردی گورن کیمی گوزی نوری فاطمه بویننا
گهی سینه سین گه الین اوپوب//بالاما دیردی اوزوم فدا
بو سوزی دینده گوردیلر او رسول ممتحن آغلادی
بویوروردی سیز بیله بولمیون آتالیق محبتبن ایلرم
بو محبت امر الهی دور من اونون اطاعتین ایلرم
بیر علاوه مد نظر که بو بالامین مصیبتین ایلرم
گترور ملال و مصیبته منی بو غم و محن آغلادور
بو قدر مصیبت و غم چکن بو یقیندور عالمه گلمیوب
آتادان سورا گئجه آغلیوب گونوز آغلیوب یوزی گولمیوب
خبر صریحیدی بو خانم که شهید اولوب اوزی المیوب
بدنینده صدمه ئیرین گوروب اوئیدی ابالحسن آغلادی
بو خانم جوانه وفات ایدوب ایلیبدی ترک جهان جهان گیدوب
او آز عمریله آغاروب ساچی بوکولوبدی قدی کمان گیدوب
بدننده قمچیلرین یرین ایکی قولاریندا نشان گیدوب
آتاسی بهشته گورن کیمی گویروب او گل بدن آغلادی
ایلمشدی خاتم الانبیا اوزی امته بو وصیتی
قویورام ایچوزده سیزون بوگون بو ایکی گرامی امانتی
بریسی کلام مجیدیدی بریده همین بو اوز عترتی
بو کلامی هر ایشیدن یانوب بو وصیتی ایدن آغلادی
او وفاسیز امته باخ عجب عمل ایلدی بو وصیته
توکولوب جفائیله اود وروب نجه گور او باب رسالته
قیزی فاطمه دوتوب اودیانوب نه دیوم که دوشدی نه حالته
او اسفلی حاله کناریدن نظر ایلین گورن آغلادی
او حسینجانه نی حق گوروم اوزی پایدار ایده هر زمان
واریدی{شهابیله}هر گئجه نچه یار هم دل و هم زبان
سبب اولدی اوردا بو نوحیه او جوان سید نوحه خوان
آناسی یقین نظر ایتدی کیم ایشیدن گورن بولن آغلادی
اثر: مرحوم شهاب تبریزی
۹. حضرت زهرا (س) عم اوْغلۇسۇنا خیطاب ائدیر
اؤلۆره‌م عم اوْغلۇ گؤزۆن فدا، باشا چوْخ چتین محن‌یم گله
نفه‌سیم دۆشۆبدۆ شومارییه، دئ حۆسئینله‌ن حسن‌یم گله
دئ عم اوْغلۇ گلسین اۇشاقلارێم، بۇ چتین زامانێ گؤرۆم گئدیم
اؤز الیمله بیرده حۆسئینیمه، سۇسۇز اوْلسا گر سۇ وئریم گئدیم
گله زینب‌یمی یاواش-یاواش، بیر الیمله زولفون هؤرۆم گئدیم
کی چتیندی زولفونه زینب‌ین، آنا تک بیر ال چکه‌نیم گله
اؤز ائویمده من گؤره‌ن ایشله‌ری، داخێ قوْرخۇرام گؤره…
دئ عم اوْغلۇ گلسین اۇشاقلارێم، بۇ چتین زامانێ گؤرۆم گئدیم
اؤز الیمله بیرده حۆسئینیمه، سۇسۇز اوْلسا گر سۇ وئریم گئدیم
گله زینب‌یمی یاواش-یاواش، بیر الیمله زولفون هؤرۆم گئدیم
کی چتیندی زولفونه زینب‌ین، آنا تک بیر ال چکه‌نیم گله
اؤز ائویمده من گؤره‌ن ایشله‌ری، داخێ قوْرخۇرام گؤره‌ن اوْلمایا
آیێلێب {آیێنێب} سۇ ایسته‌سه هر گئجه، بۇ حۆسئینه سۇ وئره‌ن اوْلمایا
نده زولف-ی-زینبی من کیمی دارایێب داخێ هؤره‌ن اوْلمایا
نه شریک-ی-غم اوْلانێم گله، نده دردینی بیله‌نیم گل
بالالارێم عطریمی بۇ یانان قاپێدان آلارلار عم اوْغلۇ جان
یانا یانا آه-وْ-فغان سسی، بۇ ائوه سالارلار عم اوْغلۇ جان
داخێ قوْیما آه-وْ-نوایه چوْخ، حسن‌یم شیرین سخن‌یم گله
گئجه وقتی غوسلیمی وئر اؤزۆن، اؤز الینله ائیله‌گیله‌ن کفن
خوْش اوْلار کی ایسته‌مییه‌نله‌ره بۇ قضیّه اوْلمایا چوْخ علن
منه ائوده بزم-ی-عزا قۇرۇن، گر اوْلماسا یاسێما گلین
کی گؤزه‌لدی شیوه‌نه زینبیم، اوْ هزاره-ی چمه‌نیم گله
منی اوْخشاسێن بئله زینبیم، نه‌نه مونئس-ی-غم اوْلان نه‌نه
غم-وْ-غصّه‌سی چوْخ اوْلان نه‌نه، ولی عؤمری چوْخ کم اوْلان نه‌نه
ستم-وْ-جفای زمانه‌ده‌ن، اۇجا قامه‌تی خم اوْلان نه‌نه
داخێ موشگول ایشدی کی بۇ ائوه، نه‌نه سن کیمی گئده‌نیم گله
سخن آخر
ائمه اطهار (ع) محبوب‌ترین شخصیت‌های زندگی شیعیان هستند. این افراد که رهبران و بزرگان دین اسلام هستند همیشه الگوی مسلمانان بوده اند و مومنین با شادی آن‌ها خوشحال شده اند و با عزای آن‌ها به سوگ نشسته اند. تاثیر این افراد، عقاید و سبک زندگیشان نیز در تمام ابعاد زندگی مسلمانان قابل مشاهده است.
یکی از سنت‌های بسیار قدیمی در میان شیعیان، مداحی و ذکر مصیبت اهل بیت رسول الله در قالب شعر و ادبیات است.
در هر دوره از تاریخ افرادی بوده اند که با تعهد به باور‌های اسلامی و ارزش‌های دینی، هنر و قلم قدرتمند خود را در راستای ترویج و اعتلای باور‌های دینی به خدمت گرفته اند. این جهاد بزرگ و ارزشمند اگرچه با مرور زمان رنگ و بو عوض کرده است، اما همه و همه در یک مسیر و خط فکری رقم خورده اند.
مداحی ترکی یکی از بخش‌های این جریان است و شاعران ترک زبان با سرودن اشعار پر معنی و روایی و مدح گونه ارادت خود به این خاندان پاک و مطهر را نشان داده اند. در این مطلب چند نمونه متن مداحی ترکی شهادت حضرت زهرا (س) را خواندیم که به شرح وقایع یا توصیف شخصیت بلند مرتبه حضرت زهرا (س) پرداخته اند.
