نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: 8 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی – غیبت موقّت رهبران الهی از میان مردم، در امّت‌های پیشین نیز سابقه داشته است؛ چنان که موسی (ع) چهل روز از امّت خود غایب شد و در میقات به سر برد؛ [۱] حضرت مسیح (ع) به مشیّت الهی از دیدگاه امّت خویش پنهان گردید و دشمنان قادر به کشتن او نگشتند؛ [۲] حضرت یونس (ع) نیز مدتی از قوم خود غایب گشت؛ [۳] به طور کلّی هرگاه مطلبی از طریق نقل متواتر ثابت شود ولی انسان نتواند به راز آن کاملاً پی ببرد، نباید آن را مورد تردید یا انکار قرار دهد؛ زیرا در این صورت بخش عظیمی از احکام الهی، که از مسلّمات و ضروریات دین اسلام به شمار می‌رود، مورد تردید قرار می‌گیرد؛ غیبت امام زمان ـ عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ نیز از این قاعده مستثنی نیست و عدم اطلاع از سرّ یا اسرار حقیقی آن، مجوّز تردید یا انکار آن نمی‌تواند باشد؛ علت اساسی غیبت، برای مردم بیان نشده و غیر از ائمه‌ی اطهار کسی از آن اطلاع ندارد.
علت غیبت امام زمان؛ سرّی که بعد از ظهور مشخص خواهد شد
در مضمون روایت عبداللّه بن فضل هاشمی از امام صادق (ع) به موضوع علت غیبت امام زمان اشاره شده است؛
«ایشان فرمودند: حضرت صاحب الأمر، ناچار غیبتی خواهد داشت، به طوری که گمراهان، در شک واقع می‌شوند. عرض کردم: چرا؟ فرمودند: اجازه نداریم علتش را بیان کنیم؛ پرسیدم: حکمتش چیست؟ فرمودند: همان حکمتی که در غیبت حجّت‌های گذشته وجود داشت، در غیبت آن جناب نیز وجود دارد؛ اما حکمتش ظاهر نمی‌شود، مگر بعد از ظهور او، چنان که حکمت سوراخ کردن کشتی و کشتن جوان و اصلاح دیوار به دست خضر (ع)، برای موسی (ع) آشکار نشد، مگر آن گاه که می‌خواستند از هم جدا شوند؛ ای پسر فضل! موضوع غیبت، سری است از اسرار خدا و غیبی است از غیوب الهی؛ چون خدا را حکیم می‌دانیم، باید اعتراف کنیم که کارهایش، از روی حکمت، صادر می‌شود؛ گرچه تفصیلش برای ما مجهول باشد؛ [۴]
دریافتن علت غیبت امام زمان در حد اندیشه‌های بشری
با این همه، می‌توان راز غیبت را در حدّ اندیشه‌ی بشر دریافت؛ حضرت مهدی ـ. عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ. آخرین حجّت معصوم الهی است که برای تحقق آرمانی بزرگ (گسترش عدل فراگیر و به اهتزاز درآوردن پرچم توحید در جهان) در نظر گرفته شده است و این آرمان نیاز به گذشت زمان و شکوفایی عقل و دانش بشر و آمادگی روحی بشریّت دارد، تا جهان به استقبال موکب آن امام عدل وآزادی برود؛ ظهور زود هنگام آن حضرت، قیام کلی و گسترده‌ای را به دنبال نخواهد داشت؛ زیرا اگر ایشان پیش از فراهم شدن مقدمات در میان مردم ظاهر شوند، سرنوشتی چونان دیگر حجّت‌های الهی (شهادت) یافته و قبل از تحقق آن آرمان بزرگ، دیده از جهان برخواهند بست.
بعضی از حکمت‌ها در علت غیبت امام زمان (ع) در روایات
- امام باقر (ع) فرمود: برای حضرت قائم ـ عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ غیبتی است قبل از ظهور؛ راوی از علت آن پرسید؟ امام فرمود: «برای جلوگیری از کشته شدن»؛ [۵]
- گذشته از این، در برخی روایات مسأله امتحان و آزمودن خلق مطرح شده است؛ بدین معنی که مردم در عصر غیبت در بوته‌ی آزمایش الهی قرار می‌گیرند و مراتب استواری آنان در ایمان و اعتقاد سنجیده می‌شود؛ [۶]
- از امام رضا (ع) نیز نقل شده است که غیبت امام زمان به این دلیل است که بیعت هیچ کس در گردن ایشان نباشد [۷] و به وسیله غیبت، ایشان از بیعت با ستمکاران، محفوظ می‌ماند. [۸]
ناسپاسی مردم
واقعاً جواب این ناسپاسی بندگان خدا چیست؟ آیا ما هم منتظر واقعی امام دوازدهم هستیم یا عدالت واقعی را برنتابیده و با خواسته‌های الهی به مخالفت برمی خیزیم، ایشان را تنها گذاشته و منافع و هوس‌های خود را مقدم می‌داریم؟
نکته‌ی پایانی
علاوه بر این، حکومت ایشان حکومت جهانی خواهد بود و تحقّق این امر در گرو ایجاد شرایطی است که در هنگام تولد، وجود نداشته است؛ این شرایط به مرور زمان تحقّق پیدا کرده و یا در حال پیدایش است؛ [۹] ذکر این شرایط، مقاله‌ای جداگانه می‌طلبد.
منابع
[۱] اعراف/۱۴۲.
[۲] نساء/۱۵۸.
[۳] صافات/۱۴۰.
[۴] کمال الدین و تمام النعمة، ج. ۲، ص. ۴۸۱، بحارالأنوار، ج. ۵۲، ص. ۹۱، ح. ۴، رک دادگستر جهان ص. ۱۴۸
[۵] کمال الدین، شیخ صدوق، باب ۱۴، حدیث ۸، ۹، ۱۰.
[۶] بحارالأنوار، ج. ۵۲، ص. ۱۱۳، باب التمحیص و النهی عن التوقیت، ح. ۲۶
[۷] بحارالأنوار، ج. ۵۱، ص. ۱۵۲، باب ما جاء عن الرضا علیه السلم …، ح. ۱
[۸] رک به دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص. ۱۴۷
[۹] گزیده‌ی راهنمای حقیقت، آیت الله سبحانی، ص. ۱۸۷. (با تصرف و اضافات)
