منزلت حضرت فاطمه (س) در آیات و روایات

بانوی دو عالم یکی از محبوب‌ترین القاب حضرت زهرا (س) در میان شیعیان است. ایشان یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های صدر اسلام در میان شیعیان و عموم مسلمین جهان هستند و به همانند دُر گرانبهایی در میان معصومین (ع) می‌درخشند. مقام و منزلت حضرت فاطمه (س) در باور‌های مسلمانان مثال زدنی و پر اهمیت است.

 

آیات متعددی از قرآن کریم درشان حضرت فاطمه وارد شده‌اند و تفاسیر مختلفی از جمله تفسیر روایی که مفسر آن‌ها روایات ائمه اطهار است به این مسئله اذعان داشته‌اند، اما مشهورترین آیات که مسلماً در مقام حضرت فاطمه (س) نازل شده‌اند مربوط به سوره کوثر می‌‌شوند.

بخشی از کتاب تفسیر نمونه نوشته آیت الله مکارم شیرازی را در ادامه می‌خوانیم که به تفسیر سوره کوثر و ارتباط آن با حضرت فاطمه (س) می‌پردازد:

«روی سخن در تمام این سوره به پیغمبر اکرم (ص) است و یکی از اهداف مهم هر سه سوره تسلی خاطر آن حضرت در برابر انبوه حوادث دردناک و زخم زبان‌های مکرر دشمنان است. نخست می‌فرماید: ما به تو کوثر عطا کردیم (انا اعطیناک الکوثر).

(کوثر) وصف است که از کثرت گرفته شده، و به معنی خیر و برکت فراوان است، و به افراد سخاوتمند نیز کوثر گفته می‌شود. بسیاری از بزرگان علمای شیعه یکی از روشن‌ترین مصداق‌های آن را وجود مبارک فاطمه زهرا (س) دانسته‌اند، چرا که شان نـزول آیه می‌گوید: آن‌ها پیغمبر اکرم (ص) را متهم می‌کردند که بلا عقب است، قرآن ضمن نفی سخن آن‌ها می‌گوید: ما به تو کوثر دادیم. از این تعبیر استنباط می‌شود که این (خیر کثیر) همان فاطمه زهرا (ع) است، زیرا نسل و ذریه پیامبر (ص) به وسیله همین دختر گرامی در جهان انتشار یافت نسلی که نه تنها فرزندان جسمانی پیغمبر بودند، بلکه آئین او و تمام ارزش‌های اسـلام را حفظ کردند، و بـه آیندگان ابلاغ نمودند، نه تنها امامان معصوم اهل بیت (ع) که آن‌ها حساب مخصوص به خود دارند، بلکه هزاران هزار از فـرزندان فاطمه (ع) در سراسر جهان پخش شدند که در میان آن‌ها علمای بزرگ و نویسندگان و فقها و محدثان و مفسران والا مقام و فرماندهان عظیم بودند که با ایثار و فداکاری در حفظ آئین اسلام کوشیدند.»

امامان شیعه همگی از ذریه نبی اکرم اسلام و فرزندان  امام علی (ع) و فاطمه (س) هستند. کتب روایی معتبری که هم اکنون در دسترس شیعیان است مملو از احادیثی هستند که شرح مقام و منزلت حضرت فاطمه (س) هستند. مراجعه به این احادیث بهترین راه برای شناخت شخصیت و جایگاه بانوی دو عالم حضرت فاطمه (س) است. بخش عمده‌ای از این احادیث نیز توسط نبی اکرم (ص) صادر شده‌اند. چند نمونه از این احادیث را در ادامه می‌خوانیم:

از مجاهد نقل شده است که رسول خدا (ص) در یکی از روزها، که گویا هدفش تنها معرفی حضرت زهرا (س) بود، از خانه خارج شد در حالی دست فاطمه زهرا (س) در دستش بود. در حضور مردم فرمود:

«من عرف هذه فقد عرف‌ها، ومن لم یعرف‌ها هی فاطمة بنت محمد، وهی بضعة منی، وهی قلبی الذی بین جنبی…»
ترجمه:
«هر کسی که فاطمه را می‌شناسد که می‌شناسد، و هر کسی او را نمی‌شناسد، بداند او فاطمه دختر پیامبر و پاره تن من قلب من در میان بدن من است»

حضرت محمد (ص) فرمودند:

“من احبّ فاطمة ابنتی فهو فی الجنّة معی و من ابغض‌ها فهو فی النّار»
ترجمه:
«هر کس فاطمه (س) دخترم را دوست بدارد، در بهشت با من است، و هر کس با او دشمنی ورزد، در آتش [دوزخ] است.»

پیامبر اکرم در دو روایت به این موضوع اشاره کرده‌اند که فاطمه (س) مایه سرور و نور چشم ایشان هستند. این تعبیرات بسیار زیبا نشان دهنده مقام و منزلت حضرت فاطمه (س) نزد نبی اکرم (ص) هستند.

 

«علی جان! فاطمه (س) پاره تن من و نور چشم و میوه دل من است.»

روایت دوم: 

امام باقر (ع) می‌فرماید:

«اطاعت از فاطمه (س) بر تمامی آفریدگان خدا از جنّ و آدمیان و پرندگان و وحوش و پیامبران و فرشتگان واجب است.»

حضرت فاطمه (س) در میان برادران اهل سنت نیز جایگاه بلندی دارد. برخی با غرض ورزی نسبت به جامعه مسلمین و با طرح اختلافات سعی در برهم زدن رابطه میان شیعه و سنی دارند، اما احترام به مقدسات اهل سنت یکی از واجبات آیین تشیع است. این احترام متقابلاً رعایت می‌شود و روایات زیادی از منابع اهل سنت به بیان مقام و منزلت حضرت فاطمه (س) پرداخته‌اند.
بسیاری از مفسّران اهل سنّت مانند زمخشری و سیوطی در ذیل آیه شریفه:

 

«کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقاً قَالَ یَا مَرْیَمُ أَنَّی لَکِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ به غیر حِسَاب» آل عمران-۳۷
ترجمه:
«هر زمان زکریا وارد محراب او می‌شد غذای مخصوصی در آن جا می‌دید. از او پرسید:‌ ای مریم! این را از کجا آورده‌ای؟
گفت: این از سوی خداست، خداوند به هر کس بخواهد بی حساب روزی می‌دهد».

 

از جابربن عبدالله نقل کرده‌اند که:
رسول خدا (ص) چند روز بود غذایی نخورده بود، و کار بر او مشکل شد، به منزل همسرانش سر زد هیچ کدام غذایی نداشتند، سرانجام به سراغ دخترش فاطمه (س) آمد و فرمود: دخترم! غذایی داری من تناول کنم، زیرا گرسنه‌ام؟
عرض کرد: نه به خدا سوگند!
هنگامی که رسول خدا (ص) از نزد او خارج شد، زنی از همسایگان دو قرص نان و مقداری گوشت برای فاطمه (س) هدیه آورد، و او آن را گرفت و در ظرفی گذاشت و روی آن را پوشاند و گفت: به خدا سوگند رسول الله (ص) را بر خود و فرزندانم مقدم می‌دارم!
و این در حالی بود که همه گرسنه بودند. حسن و حسین را به سراغ پیامبر (ص) فرستاد و از او دعوت کرد به خانه بیاید.
عرض کرد: فدایت شوم، چیزی خداوند برای ما فرستاده، و من آن را برای شما ذخیره کرده‌ام.
پیامبر (ص) فرمود: بیاور؛ و او ظرف غذا را نزد حضرت آورد. هنگامی که پیغمبر سر ظرف را برداشت مملو از نان و گوشت بود، هنگامی که فاطمه آن را دید در تعجب فرو رفت، و فهمید این نعمت و برکتی است از سوی خدا، شکر آن را بجا آورد و بر پیامبر (ص) درود فرستاد.
پیغمبر (ص) فرمود: دخترم! این را از کجا آورده‌ای؟

عرض کرد:

 

«هُوَ مِنْ عِنْدِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَرْزُقُ مَنْ یَشَاءُ به غیر حِسَاب»
ترجمه:
«این از سوی خداست، خداوند به هر کس بخواهد، بی حساب روزی می‌دهد!»

 

پیامبر (ص) شکر خدا را بجا آورد و این جمله را فرمود:

«اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِی جَعَلَکَ شَبِیهَةً بِسَیِّدَةِ نِساءِ بَنِی اِسْرائِیلَ».
ترجمه:
شکر می‌کنم خدایی را که تو را شبیه [مریم] بانوی زنان بنی اسرائیل قرار داد.