مسئولیت اجتماعی شرکت ها چیست؟

ستاره | سرویس عمومی – مسئولیت اجتماعی شرکت‌ ها را می‌توان در ردیف اخلاق کسب و کار دسته‌بندی کرد. به طور خلاصه این مفهوم به مسئولیت یک شرکت یا سازمان در برابر مردم، جامعه و محیط پیرامون آن اشاره دارد. البته بسیاری از شرکت‌ها یا سازمان‌های ریز و درشت به موجب فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند با دیگر شرکت‌ها یا افراد در ارتباط مستقیم هستند و با آنها مراودات مختلفی دارند. به طور معمول این روابط مسئولیت‌هایی را با خود به همراه دارد که بیش از هر چیز شامل مسئولیت‌های اقتصادی است. با این حال مسئولیت اجتماعی شرکت ها سوای مسئولیت‌های اقتصادی آنها است و به طور کل مفاهیم متفاوتی را در بر می‌گیرد.

 

 

تمام شرکت‌هایی که به شکل رسمی به فعالیت مشغول هستند فارغ از نوع کسب و کاری که به آن می‌پردازند یا میزان کوچک بودن یا بزرگی آنها باید مسئولیت فعالیت‌های خود را بر عهده بگیرند. به خصوص آن دسته از فعالیت‌هایی که از جنبه‌ها‌ی اجتماعی تاثیرگذاری برخوردار است. مسلما هنگامی که سخن از مسئولیت به میان می‌آید صاحبان اصلی شرکت‌ها و مدیران رده بالای آنها نقش پر رنگ‌تری را بر عهده خواهند داشت.

 

تعریف مسئولیت اجتماعی شرکت ها

مسئولیت اجتماعی شرکت ها به صورت مخفف با عبارت CSR (مخفف Corporate Social Responsibility) مشخص می‌شود. این مسئولیت بر تاثیرات مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی که فعالیت‌های مستمر یک شرکت بر انسان‌ها یا سایر موجودات زنده و همچنین اشیا بی جان و در مجموع محیط اطراف آن شرکت دارد، دلالت می‌کند. در واقع مفهوم مذکور نوع اداره‌ کردن شرکت‌ها و ماهیت فعالیت‌های آنها را به لحاظ اخلاقی قضاوت می‌کند تا بر مسئولانه یا غیر مسئولانه بودن آنها صحه بگذارد.

 

 

مسلما بسیاری از شرکت‌هایی که مشغول فعالیت در زمینه‌ها و حوزه‌های مختلف هستند سعی می‌کنند به قانون پایبند باشند. اما در عین حال میزان پایبندی برخی از آنها به قانون یک درصد حداقلی را شامل می‌شود و بیش از آن که دلایل اخلاقی داشته باشد جنبه‌ی رفع تکلیف دارد. این در حالی است که مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر جنبه‌های اخلاقی مسئولیتی که شرکت‌ها باید بر عهده بگیرند تاکید قابل توجهی دارد.

با این اوصاف شاید برخی از مدیران ارشد شرکت‌ها، به خصوص سازمان های تجاری بزرگ و سودده، مفاهیم مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکت ها را آموزه‌هایی دست و پاگیر بدانند و آنها را در تضاد با منافع خود قلمداد کنند. این در حالی است که می‌توان فعالیت‌های اقتصادی، خدماتی یا صنعتی یک شرکت خاص را به نوعی پیش برد که نه تنها هیچ تضادی با مفاهیم CSR نداشته باشد بلکه حتی به کمک آن میزان کارایی آن شرکت را هم افزایش دهد.
   

نمونه‌های مختلف مسئولیت اجتماعی شرکت ها

مسئولیت اجتماعی شرکت ها مفاهیم گوناگونی را در بر می‌گیرد و شاخه‌های مختلفی را شامل می‌شود. مفاهیمی که شاید نتوان در این مطلب به تمام آنها به شکل دقیق پرداخت. با این حال می‌توان به برخی از مهم‌ترین نمونه‌های این مفاهیم اشاره کرد.

۱. نوع تعامل با شرکت‌های دیگر

از جمله نکات مهمی که شرکت‌ها یا سازمان‌های مختلف باید در بحث CSR به آن توجه داشته باشند نوع تعامل آنها با سایر شرکت‌ها یا سازمان‌ها است. به عنوان مثال فرض کنید شما به عنوان مدیر یک شرکت تولیدی پوشاک از یک کارخانه‌ی نساجی که محیط پیرامون خود را با فعالیت‌های غیر استاندارد آلوده می‌کند و از این طریق محیط زیست را به خطر می‌اندازد پارچه تهیه می‌کنید. در این صورت می‌توان گفت که شما به مفاهیم اصلی مسئولیت اجتماعی شرکت ها بی‌توجه هستید. در واقع اخلاق حکم می‌کند که شما به عنوان مدیر شرکت تولیدی لباس ارتباط کاری خود با کارخانه‌ی نساجی متخلف را قطع کرده و پارچه‌های مورد نیاز خود را از محل دیگری که اصول حرفه‌ای و اخلاقی را رعایت می‌کند تهیه نمایید.

۲. رعایت حقوق کارکنان

از دیگر نکات مهم مرتبط با مفاهیم CSR می‌توان به نوع رفتار یک شرکت یا سازمان با کارکنان خود اشاره کرد. در هیچ حالتی مدیران ارشد شرکت‌ها نباید حق و حقوق کارکنان خود را زیر پا بگذارند و از آنها بیش از حد معول کار بکشند. همچنین نوع رفتار آنها با کارکنان شرکت نیز باید کاملا مطابق با موازین قانونی، حرفه‌ای و اخلاقی باشد.

۳. حفظ محیط زیست

موضوع دیگری که مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر آن تاکید دارد نوع تعامل یک شرکت و فعالیت‌های آن با اجتماع و محیط زیست است. در واقع ماهیت فعالیت‌ شرکت‌ها یا سازمان‌ها فارغ از بزرگی یا کوچکی آنها نباید ضد اجتماع یا ضد محیط زیست باشد. علاوه بر آن اگر می‌توان به کمک فعالیت‌های یک شرکت تاثیر مثبتی بر محیط زیست یا اجتماع داشت باید این کار را انجام داد. به عنوان مثال شما به عنوان مدیر یک شرکت خدماتی می‌توانید در طول سال یک روز را تعیین نموده و در آن به انجام خدمات عام‌المنفعه بپردازید.

در مجموع با سرلوحه قرار دادن مفاهیم CSR در کسب و کار می‌توان در عین فعالیت با خیال آسوده از نظر اخلاقی نیز سرآمد بود و به یک شرکت یا سازمان خوش‌نام در حوزه‌ی تخصصی فعالیت خود تبدیل شد. البته مسلما این امر پیامدهای مثبت دیگری را هم با خود به همراه خواهد داشت.

 

 

پیامدهای مثبت انجام مسئولیت اجتماعی شرکت ها

همان گونه که به آن اشاره شد پایبندی به مفاهیم تعریف شده در بحث مسئولیت اجتماعی شرکت ها موجبات خوش‌نامی شرکت‌های فعال در جامعه را فراهم می‌آورد. این خوش‌نامی سبب می‌شود که مشتریان یا سایر شرکت‌ها تمایل و اراده‌ی بیشتری برای برقراری ارتباط و مراوده با آنان از خود نشان دهند. به این ترتیب شرکت‌هایی که وجدان کاری را در دستور کار قرار داده‌اند می‌توانند از طریق اعتباری که برای خود دست و پا می‌کنند در رقابت با سایر شرکت‌ها عملکرد موفق‌‌تری داشته باشند .

معمولا شرکت‌هایی که با تمرکز روی اهداف CSR سعی در حفاظت از محیط زیست دارند، به منظور رسیدن به این هدف منابع در دسترس خود را به شکل بهینه‌تری مصرف می‌کنند. این مصرف بهینه مسلما در هزینه‌های نهایی شرکت‌ها نیز تاثیر مثبتی از خود به جا خواهد گذاشت. بنابراین می‌توان با پایبندی به مسئولیت‌های تعریف شده در CSR از نظر اقتصادی نیز موجبات رشد شرکت‌ها یا سازمان‌های مختلف را فراهم آورد.

از دیگر پیامدهای مثبتی که این موضوع با خود به همراه دارد می‌توان به بهره‌وری بیشتر شرکت‌ها اشاره کرد. به دلیل رفتار مناسب یک شرکت یا سازمان با کارکنان خود مسلما آنها انگیزه‌ی بیشتری برای انجام کارها و وظایفشان به شکل صحیح خواهند داشت. از سوی دیگر تمایل افراد کاربلد به همکاری با شرکت‌ها نیز بیشتر می‌شود. از همین رو می‌توان شاهد افزایش کارایی کارکنان یک شرکت یا سازمان ملتزم به اصول CSR بود و به همان نسبت بالا رفتن بهره‌وری نهایی آنها را مشاهده کرد.

همان گونه که به آن اشاره شد یکی از اصول تعریف شده در مسئولیت اجتماعی شرکت ها فعال بودن آنها در جامعه و تعامل و مشارکت موثرشان با مردم و سایر ارگان‌ها یا سازمان‌ها است. به موجب توجه به این موضوع علاوه بر آن که شرکت‌ها می‌توانند مشتریان تازه‌ای از میان افراد حاضر در جامعه برای خود دست و پا کنند، دسترسی آنها به منابع مالی و امکان جلب توجه سرمایه‌گذاران جدید نیز راحت‌تر از حالت عادی خواهد بود. در مجموع توجه به مفاهیم CSR تاثیرات مثبت فراوانی بر نوع فعالیت شرکت‌ها و سازمان‌ها دارد. تاثیراتی که موارد اشاره شده تنها بخشی از آن به شمار می‌رود.

 

مسئولیت اجتماعی شرکت ها در برابر محیط زیست

با هر چه صنعتی‌تر شدن جوامع انسانی محیط زیست نیز به همان نسبت با خطرات جدی‌تری مواجه شده است. از همین رو مسئولیت اجتماعی شرکت ها حکم می کند که مدیران آنها تلاش بیشتری برای حفاظت از محیط زیست انجام دهند. این روزها اکثر صنایع بزرگ به آب وابسته هستند. بنابراین مسئولیت اخلاقی و اجتماعی شرکت‌ها بیش از پیش آنها را به سمت صرفه‌جویی در مصرف آب سوق می‌دهد.

این صرفه‌جویی می‌تواند علاوه بر آب در مورد سایر مواد اولیه مصرفی در شرکت‌ها و سازمان‌ها نیز رعایت شود. به عنوان مثال در شرایطی که خبر نابودی جنگل‌ها و مراتع روز به روز بیشتر و واضح‌تر شنیده می‌شود، شرکت‌هایی که در فعالیت‌های خود به میزان فراوانی از کاغذ استفاده می‌کنند می توانند به منظور حفاظت از محیط زیست مصرف آن را کاهش دهند. به عنوان مثال می‌توان در سیستم اتوماسیون اداری به جای نامه‌های کاغذی از وجود نامه‌های دیجیتال بهره گرفت. یا این که به منظور کاهش مصرف کاغذ و مشتقات آن بسته‌بندی اضافه محصولات را کاهش داد. مسلما هر چقدر که شرکت‌ها و سازمان‌های کوچک و بزرگ از منابع و مواد اولیه کمتری استفاده کنند هزینه‌ی مصرفی آنها نیز به همان نسبت کاهش خواهد یافت.

از دیگر روش‌هایی که شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف می‌توانند با به کار بستن آن در حفظ محیط زیست کوشا باشند تولید محصولات قابل بازیافت است. علاوه بر آن می‌توان از مواد اولیه و مصرفی قابل بازیافت هم به جای نمونه‌های ساده و بازیافت نشدنی استفاده کرد. در این زمینه ابتکارات دیگری را هم می‌توان به کار بست. به عنوان مثال شرکت‌هایی که برای تولید محصولات خود مواد اولیه و مصرفی را از فواصل بسیار دور خریداری می‌کنند می‌توانند با خریداری این اقلام از منابع نزدیک‌تر یا فروشندگان محلی استفاده از سیستم حمل و نقل را به حداقل برسانند. به کمک این روش می‌توان علاوه بر کاهش هزینه‌های حمل و نقل از آلوده کردن بی مورد محیط زیست نیز پرهیز نمود.

در واقع بهتر است که سازمان‌ها و شرکت‌های فعال در جامعه با بازنگری در نوع فعالیت‌های خود آنها را با مسائل محیط زیستی بیش از پیش مطابقت بدهند و در راه حفاظت از محیط زیست تلاش خود را دو چندان نمایند. 

 

       

 

مسئولیت اجتماعی شرکت ها در برابر اخلاق و اجتماع

به طور حتم بخشی از مسئولیت اجتماعی شرکت ها به تاثیرگذاری آنها در اجتماع مربوط می‌شود و در کنار این موضوع پایبندی شرکت‌ها به اصول اخلاقی را مد نظر قرار می‌دهد. مسلما واضح‌ترین اصل اخلاقی که شرکت‌ها باید رعایت آن را مد نظر قرار دهند صادق بودن آنها با مشتریانشان است. به این معنی که نباید در توصیف فعالیت‌های خود اغراق کنند یا موارد غیر واقعی را به کارهای خود نسبت دهند. این روزها مهم‌ترین بخش از فعالیت شرکت‌ها از طریق وب‌سایت رسمی آنها یا از راه منابع اطلاع‌رسانی دیگری نظیر بروشور و انواع و اقسام کاتالوگ قابل مشاهده و بررسی است. از همین رو مدیران شرکت‌ها یا سازمان‌های فعال در جامعه نباید اطلاعات نادرستی را از طریق منابع مذکور در اختیار مشتریان خود قرار دهند.

از سوی دیگر در صورتی که شرکت‌ها یا سازمان‌ها کالا یا خدمتی را به دیگران ارائه می‌دهند باید در برابر کیفیت آن کالا یا خدمت به مشتریان خود پاسخگو باشند. این موضوع بیش از هر چیز خود را در توجه به کیفیت خدمات پس از فروش نشان می‌دهد. مسلما شرکت‌هایی که از روابط عمومی قدرتمندتری برخوردارند و در برابر مشتریان خود پاسخگو هستند می‌توانند موفقیت‌های پررنگ‌تری را حین فعالیت خود رقم بزنند.

داشتن روابط عمومی قدرتمند می‌تواند تاثیر خود را در برقراری ارتباط موثر با جامعه نیز نمایان سازد. در واقع اگر شرکت‌های مختلف شرایط مناسبی را برای برقراری ارتباط نزدیک‌تر میان خود و کارکنانشان با جامعه فراهم کنند می‌توانند تاثیرگذاری بیشتری در میان مردم داشته باشند.

 

این موضوع در مورد شرکت‌های غیر بومی که در مناطق غریبه تاسیس شده‌اند از اهمیت بیشتری برخوردار است. چنین شرکت‌هایی باید ارتباط نزدیک‌تری با افراد بومی برقرار کنند و به گونه‌ای رفتار نکنند که گویی با مردم منطقه‌ای که در آن مشغول فعالیت هستند کاملا غریبه‌اند. به منظور برقراری ارتباط نزدیک‌تر با مردم می‌توان از وجود کارکنان بومی در شرکت یا سازمان مورد نظر بهره گرفت یا در مراسم و روزهایی که برای مردم آن منطقه‌ از اهمیت فراوانی برخوردارند حضور پررنگ‌تری داشت.

از دیگر مواردی که می‌توان آن را به حساب توجه یک شرکت یا سازمان به الگوهای CSR گذاشت تلاش آن شرکت یا سازمان برای دریافت نشان استاندارد است. این امر چه برای شرکت‌های تولیدی و چه برای شرکت‌های خدماتی نوعی اعتبار محسوب می‌شود و از سوی دیگر بر مسولیت‌پذیری آنها در برابر مشتریان خود دلالت دارد.     

به هر حال در متن پیش رو تلاش اصلی بر آن بود تا مفاهیم مهم موجود در بحث مسئولیت اجتماعی شرکت ها به طور خلاصه بیان شود تا خوانندگان این مطلب بتوانند آشنایی بیشتری با آن بیابند. مسلما موارد دیگری هم در رابطه با این بحث قابل ذکر است که در این مطلب فرصتی برای پرداختن به آنها به دست نیامد.