نویسنده: نسرین شجاعی
بروزرسانی: ۱۹ دی ۱۴۰۰
ستاره | سرویس مادر و کودک – یکی از مشکلات شایعی که برای نوازدان تازه متولد شده ایجاد می‌شود، زردی است. معمولا نوزادان چندروزه مبتلا به زردی می‌شوند. علائم زردی نوزاد در بدو تولد در اکثر مواقع طبیعی بوده و جای نگرانی برای والدین ندارد. اما همیشه این‌طور نیست. زردی حالات متفاوت و دلایل به وجود آورنده‌ی مختلفی دارد. بررسی این موارد توسط پزشک و تشخیص نوع زردی نوزاد بسیار مهم است. شناخت علائم زردی نوزاد نیز به این تشخیص کمک می‌کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با انواع علائم زردی نوزاد آشنا کنیم.
علائم زردی نوزاد چیست؟
مهم‌ترین نشانه این بیماری همان زردی پوست است که گاهی سفیدی چشم را نیز درگیر می‌کند. احتمال بروز علائم زردی نوزاد در همه جای بدن وجود دارد، اما معمولاً از صورت شروع می‌شود. علائم زردی نوزاد ممکن است دو سه روز بعد از تولد ایجاد شده و تا ۶ و ۷ روز بعد از آن به بیشترین حد خود برسد. اما گاهی نیز در ابتدای تولد میزان زردی به قدری کم است که والدین حتی به وجود آن شک نمی‌کنند و علائم آن را تشخیص نمی‌دهند. به همین دلیل بعد از چند روز که علائم زردی نوزاد بیشتر شد، متوجه خواهند شد که البته باز هم برای درمان زردی نوزاد وقت هست.
زردی نوزاد چگونه ایجاد می‌شود؟
زردی نوزاد درواقع یکی از مشکلات رایج پوستی است که معمولاً خطر زیادی به همراه ندارد. در این بیماری پوست و یا چشم نوزاد دچار زردی می‌شود. در واقع در حین تجزیه گلبول‌های قرمز خون مقدار زیادی از ماده‌ای به نام بیلی‌روبین در بدن انسان تولید می‌شود. بیلی‌روبین نوعی ماده زردرنگ است که توسط کبد واکنش‌هایی روی آن انجام شده و سپس به روده وارد می‌شود تا دفع گردد. از آنجایی‌که در بدن یک نوزاد برخی اندام‌ها مانند کبد به رشد و بلوغ کافی برای انجام برخی کارها نرسیده‌اند، بیلی‌روبین در بدن نوزاد مانند بدن بزرگ‌سالان از بین نمی‌رود و با ورود به بافت‌های بدن باعث بروز علائم زردی نوزاد به‌ویژه در پوست می‌شود.
در چه نوزادانی احتمال بروز علائم زردی بیشتر است؟
در نوزادانی که در شرایط زیر قرار دارند، احتمال بروز بیماری و علائم زردی نوزاد بیشتر است:
- نوزادانی که قبل از ۹ ماه و زودتر از موعد به دنیا می‌آیند یعنی زایمان زودرس اتفاق افتاده است.
- نوزادانی که گروه خونی آن‌ها با مادر سازگار نبوده با تولید آنتی‌بادی‌هایی باعث از بین بردن گلبول‌های قرمز و درنتیجه افزایش بیلی‌روبین می‌شوند.
- نوزادی که هنگام تولد دچار مشکلات کبدی و یا کمبود برخی آنزیم‌ها باشد.
- دسته‌ای از نوزادان که شیر مادر یا شیر خشک به مقدار کافی دریافت نمی‌کنند.
- نوزادانی که هنگام تولد دچار خونریزی داخلی و کبودی پوست شده‌اند.
چه زمانی علائم زردی نوزاد می‌تواند خطرناک باشد؟
درهرصورت، نوزاد تازه به دنیا آمده تا مدتی نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد تا در آینده دچار مشکل نشود. زردی اگرچه به‌طور طبیعی و اکثراً در نوزادان رخ می‌دهد، اما برخی علائم زردی نوزاد می‌توانند نشان‌دهنده‌ی بروز مسائل خطرناک‌تری باشند. از این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوزاد در تغذیه مشکل دارد.
- نوزاد گردن یا بدن خود را به عقب خم می‌کند.
- زردی پوست نوزاد مدام شدیدتر می‌شود.
- علائم زردی نوزاد چهل روزه که همچنان از بین نرفته باشد.
انواع زردی پوست در نوزادان
زردی پوست نوزاد دو نوع مختلف دارد که یکی از آن‌ها معمول‌تر است، اما هرکدام اگر به موقع درمان نشوند، به‌نوعی می‌توانند خطرساز باشند. این دو نوع به شرح زیر می‌باشند:
۱. زردی فیزیولوژیکی
این نوع زردی که همان حالت شایع بیماری زردی است و در درصد زیادی از مواقع هیچ مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. این حالت در اثر مقدار کمی از بیلی‌روبین ایجاد می‌شود و سپس علائم زردی نوزاد ظاهر می‌شوند. شروع علائم زردی نوزاد سه روزه تا علائم زردی نوزاد هفت روزه مربوط به زردی فیزیولوژیکی است و پس از هفت روز به‌تدریج کمتر شده و ناپدید می‌گردد. به راحتی نیز می‌توان با روش‌های خانگی درمان زردی علائم زردی نوزاد را کاهش داد. در صورت بروز علائم زیر این حالت از زردی ممکن است مشکل‌ساز باشد:
- کاهش وزن
- دیابت مادر
- مشکلات دفع
- نارس بودن نوزاد
۲. زردی پاتولوژیکی
زردی پاتولوژیکی یا طولانی‌مدت زمانی رخ می‌دهد که علائم زردی نوزاد تا دو هفته پس از تولد نوزاد یا حتی بیشتر نیز باقی بماند. معمولاً دلیل بروز این نوع از زردی مشکلات تغذیه و شیردهی است. اما گاهی نیز ناشی از مشکلات جدی‌تر بوده و لازم است که علت آن توسط پزشک متخصص اطفال تشخیص داده شود. علائم زردی نوزاد یک‌ماهه می‌تواند براثر این نوع از زردی باشد و تا حدی برای نوزاد خطرناک است. به همین دلیل برای درمان بیشتر از حالت قبلی نیاز به مداخله پزشک دارد.
راه های تشخیص زردی نوزاد توسط پزشک
معمولاً مادر و نوزاد تا یک یا دو روز پس از زایمان مرخص می‌شوند. تا آن زمان نوزاد تحت مراقبت بوده و میزان و علائم زردی نوزاد توسط کادر پزشکی بررسی می‌شود تا از حد طبیعی بیشتر نشود. پس از ترخیص نیز لازم است بین سه روز تا یک هفتگی نوزاد، دوباره برای چک کردن بیلی‌روبین به پزشک مراجعه شود. آزمایش‌هایی که برای اندازه‌گیری مقدار بیلی‌روبین انجام می‌شود، بستگی به شدت و نوع علائم زردی نوزاد دارد. ممکن است آزمایش پوست، آزمایش خون و یا سایر آزمایش‌ها تجویز گردد.
آزمایش بیلی‌روبین
این آزمایش توسط ابزاری به نام بیلیروبینومتر و برای بررسی مقدار بیلی‌روبین خون انجام می‌شود. بیلیروبینومتر به کمک نور کار می‌کند. اگر در این آزمایش مقادیر بالایی از این ماده زردرنگ در بدن مشاهده شود، درمان جدی برای پایین آوردن بیلی‌روبین و از بین بردن علائم زردی نوزاد صورت می‌گیرد.
راه های درمان علائم زردی نوزاد
اگر نوزاد دچار زردی خفیف شده باشد، معمولاً با رشد و تکامل کبد علائم خودبه‌خود ناپدید می‌شوند و نیاز به درمان خاصی نیست. همچنین در این حالت شیردهی مادر به‌صورت منظم و به‌طور میانگین ۱۰ الی ۱۲ بار در هرروز، به دفع و عبور بیلی‌روبین از بدن کمک می‌کند. اگر زردی از حالت طبیعی بیشتر شود، از برخی روش‌ها مانند فتوتراپی نوزاد برای درمان استفاده می‌شود. شاید دیده باشید نوزادانی را که پس از تولد در دستگاه‌هایی با نور طیف آبی نگهداری می‌شوند. این کار در واقع همان درمان به روش فتوتراپی است و آن نوزادان نیز مبتلا به بیماری زردی نسبتاً شدید هستند.
نوری که در این دستگاه به نوزاد می‌تابد، به تجزیه بیلی‌روبین در بدن کمک می‌کند. برای جلوگیری از آسیب به چشم نوزاد از عینک محافظ مخصوصی در طول درمان استفاده می‌شود. هنگامی‌که نوزاد در این دستگاه قرار می‌گیرد، هیچ لباسی به‌جز یک پوشک نخواهد داشت تا به‌صورت مستقیم در معرض نور دستگاه باشد. گاهی مقدار بیلی‌روبین در حدی شدید خواهد بود که این روش نیز نتیجه‌ای نمی‌دهد. در این حالت ممکن است با استفاده از روش انتقال خون به نوزاد، تعداد گلبول‌های قرمز سالم خون نوزاد را بالا ببرند تا به کاهش مقدار بیلی‌روبین کمک کند.
راه های جلوگیری از بروز علائم زردی نوزاد
اگرچه که هیچ روش قطعی برای پیشگیری از زردی نوزاد وجود ندارد اما با برخی مراقبت‌ها می‌توان احتمال بروز آن را کاهش داد یا از شدیدتر شدن علائم زردی نوزاد تا حدی جلوگیری کرد. قبل و بعد از زایمان بهتر است گروه خونی مادر و نوزاد با آزمایش مشخص شود تا در صورت ناسازگار بودن، مراقبت‌های مربوطه انجام شود. همچنین نوزاد باید به مقدار کافی با شیر مادر تغذیه شود. به‌طورمعمول هرروز بین ۸ تا ۱۲ مرتبه به نوزاد شیر دهید تا دفع بیلی‌روبین بهتر انجام شود. درصورتی‌که از شیر خشک برای تغذیه استفاده می‌کنید، باز هم هر دو سه ساعت یک بار در روز به نوزاد شیر دهید. برای دانستن دقیق میزان شیر و تغذیه موردنیاز نوزاد با توجه به وزن و شرایط نوزاد بهتر است با پزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی
نوزادان با ورود به این دنیا ممکن است با مشکلات مختلفی دست‌وپنجه نرم کنند. در روزهای اول اندام‌های بدن نوزاد هنوز تکامل پیدا نکرده‌اند و احتمال دارد در انجام عملکردهای خود دچار مشکل شوند. یکی از رایج‌ترین مشکلات نوزادان زردی است. علائم زردی نوزاد معمولاً از دو سه روز پس از تولد شروع می‌شوند. باوجوداینکه زردی یکی از معمول‌ترین بیماری‌های نوزادان است، اما لازم است حتماً در صورت بروز علائم زردی نوزاد به پزشک اطفال مراجعه کرد.
