حکم سجده زیارت عاشورا؛ واجب یا مستحب؟

آیا سجده زیارت عاشورا واجب است؟ آخرین قسمت زیارت عاشورا ذکری است که باید در حالت سجده گفته شود. شرایط و توضیحات درباره این سجده در این مقاله گرد هم آمده است.

حکم سجده زیارت عاشورا

بسیاری از مومنین و شیعیان در مواجهه با این فراز زیبای زیارت عاشورا به خاطر حفظ نبودن متن زیارت یا در دسترس نبودن مُهر یا شرایط نا مناسب با سجده پایانی زیارت مشکل دارند. اغلب این بخش را بدون سجده می‌خوانند یا به جای سجده بر روی مهر، مهر را با دست روی پیشانی می‌گذارند و ذکر را می‌خوانند. در این رابطه می‌توان توضیح داد که اصل زیارت عاشورا و سجده و نماز پس از آن مستحب است نه واجب، پس سجده پایانی این زیارت بسیار زیبا در حد یک توصیه استحبابی است و بر شیعیان علاقه‌مند به زیارت عاشورا واجب نیست که حتماً بخش پایانی را در حالت سجده قرائت کنند.

اما از طرفی دیگر زمانی می‌توان از تمام آثار مطلوب و ثواب‌های یک عبادت، دعا یا زیارت مستحبی بهره‌مند شد که دقیقا بر طبق دستوری که ائمه اطهار فرموده اند عمل کنیم. در غیر این صورت اگرچه این عمل عبادی یا زیارتی ما توفیقات بسیاری به همراه خود دارد و قطعاً ثواب زیادی نزد پروردگار دارد، اما باز هم می‌توان با پیروی از دستورات و توصیه‌های معصومین این آثار مطلوب را به حد کمال رساند. پس سجده زیارت عاشورا واجب نیست، اما طبق توصیه ائمه مستحب است.

زیارت عاشورا و فراز سجده دار

زیارت عاشورا حدیث قدسی است و اولین کسی که متن زیارت عاشورا را برای عموم مردم خواند، امام باقر (ع) بود که فرمود: جبرئیل این حدیث را از خداوند نقل کرده و برای پیامبر اکرم (ص) بازخوانده است و این حدیث از پدر و اجدادم به دست من رسیده است.

در بخش پایانی زیارت عاشورا فرازی بسیار زیبا و پر معنی هست که به دستور روایات و احادیث خواندن این بخش باید در حالت سجده به پروردگار باشد. البته از ابتدا که این زیارت به وسیله حدیث قدسی بر پیامبر (ص) وارد شد، سجده نداشته است و سجده آن در روز عاشورا اضافه شده است که امام حسین (ع) از صبح روز عاشورا در موقعیت‌های مختلف بخش‌هایی از زیارت را می‌خواندند و تا لحظه شهادت تمام فراز‌های زیارت را خوانده بودند و بعد به شهادت رسیدند.

این بخش سجده دار زیارت عاشورا در روز عاشورا خوانده نشده بود تا زمانی که آن ملعون لعین به قصد کشتن و جدا کردن سر حصرت سراغ سیدالشهدا رفتند و نقل از مقتل‌های معتبر وقتی از جلو نتوانست سر را جدا کند، پیکر مطهر را برگرداند تا از قفا این جنایت را مرتکب شود؛ در مقاتل ذکر شده است که وقتی سید الشهدا سرشان را زمین گذاشتند و پیشانی مبارک با خاک تماس بر قرار کرد شروع کردند به خواندن آخرین بخش زیارت عاشورا و فرمودند: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِین» و به همین خاطر مومنین برای خواندن این بخش از زیارت به سجده می‌روند.

فراز سجده دار و ترجمه

زیارت عاشورا متن بسیار پر معنی و دقیقی دارد و دقت در معانی والای این حدیث قدسی نکته‌های معنوی زیبایی به همراه دارد. اما متن پایانی و سجده دار از این قرار است:

ترجمه: “خدایا مخصوص تو است ستایش سپاسگزاران تو بر مصیبت زدگى آنها، ستایش خداى را بر بزرگى مصیبتم. خدایا روزیم گردان شفاعت حسین (ع) را در روز ورود (به صحراى قیامت) و ثابت بدار گام راستیم را در نزد خودت با حسین (ع) و یاران حسین، آنانکه بى دریغ جان خود را در راه حسین (ع) دادند. “

شرایط سجده زیارت عاشورا

در سجده‌های واجب قرآن و در سجده مستحبی باید مواضع هفتگانه روی زمین قرار گیرد و پیشانی بر چیزی که سجده بر آن صحیح است قرار گیرد، اما رو به قبله بودن و طهارت و رعایت حجاب در این سجده لازم نیست. همچنین در موقع گفتن ذکر مستحب (ذکر سجده زیارت عاشورا) اگر آن را به قصد ذکری که برای سجده دستور داده اند، بگوید آرام بودن بدن لازم است. مواضع هفتگانه که در حین انجام سجده واجب و مستحبی باید بر روی زمین قرار بگیرند عبارتند از پیشانى، کف دست‌ها، سر دو زانو، سردوانگشت بزرگ پا.