علت خستگی مفرط در طول شبانه روز چیست؟

علت این همه خستگی چیست؟! خستگی مفرط عبارت است از احساس خستگی و ضعف مداوم و می‌تواند فیزیکی، ذهنی و یا تلفیقی از هر دو باشد! این نوع خستگی هر کسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هر فردی آن را در زندگی خود تجربه می‌کند.

برای مثال، در کشوری مانند استرالیا حدود یک و نیم میلیون نفر  در سال به دلیل احساس خستگی مفرط به پزشک مراجعه می‌کنند. خستگی مفرط یک علامت است، نه یک موقعیت یا بیماری! در موارد بسیاری، خستگی مفرط ناشی از ترکیبی از موضوعاتی مانند سبک زندگی، شرایط اجتماعی و روانی و سلامت کلی فرد است.

 

 

خستگی مفرط چیست؟

هرچند بعضی اوقات خستگی مفرط را تحت عنوان خستگی توصیف می‌کنند، اما این احساس تنها احساس خستگی یا خواب آلودی صرف نیست. احساس خستگی برای هر کسی یک پدیده معمول است، لیکن معمولاً می‌توان آن را با چرت زدن یا خواب مناسب درمان کرد. اگر احساس خواب آلودی می‌کنید، می‌توانید با ورزش کردن نیز به صورت موقت نیروی تازه‌ای یابید.

اما اگر زمان خواب شما استاندارد و کافی است، مواد غذایی مطلوب را مصرف کرده و به طور منظم ورزش می‌کنید، ولی باز هم انجام فعالیت‌های روزانه به شما فشار می‌آورد و تمرکز یا انگیزه لازم را ندارید، پس احتمالاً دچار خستگی مفرط شده اید و به معاینات بیشتری نیاز دارید.

 

چه مواردی می‌تواند علت خستگی مفرط باشد؟

با توجه به رفتار‌های شخصی و افکار ذهنی هر فرد، عوامل بسیاری می‌توانند علت خستگی مفرط باشند. در ادامه برخی از این عوامل بررسی می‌کنیم:

• عوامل پزشکی: خستگی بی امان می‌تواند نشانی از یک بیماری اساسی از قبیل: اختلال تیروئیدی، بیماری قلبی یا دیابت باشد.
• عوامل مرتبط با سبک زندگی: الکل، مواد مخدر یا کمبود ورزش منظم در زندگی می‌توانند شما را دچار احساس خستگی مفرط کنند.
• عوامل مرتبط با محیط کار: استرس محیط کار نیز یکی از عوامل ایجاد احساس خستگی مفرط است.
• استرس و نگرانی‌های عاطفی: خستگی مفرط نشانی از مشکلات سلامت ذهنی از قبیل افسردگی و اندوه است. پس ممکن است این احساس با نشانه‌ها و علایم دیگری مانند زودرنجی و انگیزه پایین همراه باشد.
• همچنین احتمال اینکه خستگی مفرط ناشی از تأثیرگذاری مشترک تعدادی از عوامل فوق باشد، وجود دارد.

 

 

۱. عوامل پزشکی خستگی مفرط

تعدادی از بیماری‌ها و اختلالات می‌توانند عامل پیدایش خستگی مفرط در شما شوند. پس اگر در دوره طولانی از زندگی خود احساس خستگی مفرط کردید، بهترین کار این است که به پزشک مراجعه کنید.

 

۲. عوامل مرتبط با سبک زندگی خستگی مفرط

در اینجا عوامل موجود در سبک زندگی شما را، که ممکن است موجب خستگی مفرط شوند، بررسی می‌کنیم:

• کمبود خواب: به طور معمول هر فرد بزرگسال باید حدود هشت ساعت خواب شبانه داشته باشد. کسانی هستند که به ساعات خواب کمتر قناعت می‌کنند.
• خواب بیش از حد: اشخاص بزرگسالی که بیش از ۱۱ ساعت در شب می‌خوابند، در هنگام روز دچار خواب آلودی مفرط می‌شوند.
• الکل و مواد مخدر: الکل یک ماده کندساز (عامل کاهش دهنده فعالیت بدنی و …) است. این ماده سیستم عصبی و الگو‌های خواب معمول را به هم می‌ریزد. مواد دیگری مانند سیگار و کافئین نیز سیستم عصبی بدن را تحریک کرده و می‌توانند فرد را به مرض بیخوابی مبتلا کنند.
• اختلال خواب: چند دلیل می‌توانند در پشت خواب مختل شده وجود داشته باشند، برای مثال: همسایگان پر سر و صدا، بچه‌های جوانی که شب را بیدار می‌مانند، خر و پف همسر و یا محیط خواب نامناسب (مانند اتاق خواب دلتنگ کننده).
• کمبود ورزش منظم و عدم تحرک کافی: فعالیت‌های بدنی به عنوان بهبود دهندگان تناسب اندام، سلامت و سرحالی، استرس پایین و بالا بردن سطوح انرژی شناخته شده اند. ورزش همچنین به شما کمک می‌کند تا خواب مناسبی داشته باشید.
• رژیم غذایی ضعیف: علت خستگی مفرط می‌تواند با نوع تغذیه مرتبط باشد. رژیم‌های غذایی با کیلوژول یا کربوهیدرات پایین یا غذا‌های پرانرژی که از نظر مواد مغذی ضعیف هستند، سوخت یا مواد مغذی کافی را برای عملکرد بهتر بدن تأمین نمی‌کنند. غذا‌های سرپایی، از قبیل: شکلات یا نوشیدنی‌های کافئینی، انرژی را صرفاً به صورت موقت افزایش می‌دهند. تأثیرات این مواد به سرعت تمام شده و خستگی مفرط را وخیمتر می‌کنند.
• عوامل فردی: بیماری یا صدمات شخصی، بیماری‌ها و صدمات رایج در خانواده، مشغولیت بیش از حد (برای مثال، داشتن دو شغل) یا مشکلات مالی می‌توانند فرد را به خستگی مفرط مبتلا سازند.

 

۳. عوامل مرتبط با محیط کار خستگی مفرط

مسائل محیط کار معمولی که در زمره عوامل ابتلا به خستگی مفرط قرار دارند، از قرار زیر هستند:

• کار کردن در شیفت شب: طراحی بدن انسان به صورتی انجام گرفته که باید در طول شب بخوابید. این الگوی خواب را بخش کوچکی از مغز انسان به نام “ساعت شبانه روزی” تنظیم کرده است. پس کار کردن در شیفت شب، ساعت شبانه روزی بدن شما را دچار اختلال می‌کند، چون در زمانی که باید در خواب باشید، مشغول فعالیت‌های شغلی هستید.
• رویه نادرست محیط کار: این عامل می‌تواند سطح شخصی خستگی مفرط را بالا ببرد. رویه نادرست محیط کار شامل ساعات کاری بلند، فعالیت‌های جسمی سخت، ساعات کاری نامنظم (مانند شیفت‌های کاری گردشی) محیط کار استرس زا (مانند سروصدای بیش از حد یا دمای هوای بالا)، ملالت و خستگی، تنها کار کردن و کمبود یا عدم تعامل با دیگران و یا تمرکز ثابت بر روی یک وظیفه تکراری می‌شود.
• استرس محیط کار: عوامل بسیار گسترده‌ای از قبیل: عدم رضایت شغلی، تراکم کاری فراوان، درگیری با رئیس و همکاران، تحکیم کردن، تغییر ثابت یا تهدیدات امنیت شغلی می‌توانند استرس محیط کار را پدید آورند.
• فرسودگی شغلی: این اصطلاح را می‌توان چنین توضیح داد: تلاش بسیار سخت و فراوان در یک حوزه و نادیده گرفتن دیگر حوزه‌های زندگی. برای مثال “اعتیاد به کار”، اشخاصی که دچار این گونه از اعتیاد می‌شوند تمام انرژی خود را صرف پیشرفت شغلی می‌کنند، در حالی که تعادل زندگی خانوادگی، اجتماعی و شخصی خود را به هم می‌زنند.
• بیکاری: بیکاری نیز می‌تواند علت خستگی مفرط باشد، واضح است! فشار‌های اقتصادی، احساس شکست یا گناه و خستگی عاطفی ناشی از جستجوی بلند مدت شغل مناسب موجب پیدایش استرس، اضطراب، سرخوردگی و خستگی مفرط می‌شود.

 

۴. عوامل فیزیولوژیکی خستگی مفرط

مطالعات نشان می‌دهند که عوامل فیزیولوژیکی دست کم ۵۰ درصد از موارد خستگی مفرط حضور دارند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:

• افسردگی: این بیماری با احساس غمگینی شدید و بلند مدت، دلمردگی و ناامیدی تشخیص داده می‌شود. افراد افسرده معمولاً خستگی مفرط مزمنی را تجربه می‌کنند.
• اضطراب و استرس: شخصی که از اضطراب و استرس مزمن رنج می‌برد، بدن خود را بیش از حد فعال حفظ می‌کند. به همین دلیل جریان همیشگی آدرنالین، بدن را خسته کرده و خستگی مفرط به وجود می‌آید.
• اندوه: از دست دادن اشخاص محبوب در زندگی باعث تحریک‌های عاطفی بسیار فراوانی از قبیل: احساس گناه، افسردگی، ناامیدی و تنهایی می‌شود.
  تشخیص خستگی مفرط

عوامل مختلف بسیاری در ابتلای به خستگی مفرط دخیل و همکار هستند و این بیماری دارای علایم بسیار فراوان و متنوعی است، بنابراین تشخیص آن نیز امر دشواری است. پزشک شما شاید خستگی مفرط را با استفاده از چند آزمایش به شرح زیر تشخیص دهد:

• سابقه پزشکی: رخداد‌های تازه زندگی از قبیل: زایمان، تجویز دارو، جراحی یا داغ دیدگی می‌توانند در ابتلای به خستگی مفرط مشارکت کنند.
• معاینه جسمی: این کار به منظور بررسی علایم بیماری یا مرض انجام می‌شود. ممکن است پزشک شما به تفصیل سوالاتی را درباره رژیم غذایی، سبک زندگی و وقایع زندگی شما به میان آورد.
• انجام آزمایش‌ها: مواردی مانند آزمایش خون، ادرار، اشعه ایکس و دیگر آزمایش‌ها. هدف از انجام این آزمایش‌ها یافتن عوامل فیزیکی است (برای مثال کم خونی، عفونت یا مشکلات هورمونی).

 

علایم خستگی مفرط

خستگی مفرط دارای علایم فیزیکی، ذهنی و احساسی بسیار دیگری نیز هست. این علایم عبارتند از:

• خستگی مزمن یا خواب آلودی
• سردرد
• سرگیجه
• جراحت یا درد ماهیچه‌ها
• ضعف ماهیچه
• واکنش یا پاسخگویی آهسته
• تصمیم گیری و قضاوت معیوب
• بدخلقی (مانند زودرنجی)
• عدم هماهنگی دست و چشم
• کاهش اشتها
• کاهش دقت عملکرد سیستم ایمنی بدن
• مشکلات حافظه‌ای کوتاه مدت
• تمرکز ضعیف
• هذیان گویی
• کاهش توانایی توجه به موقعیت‌های نزدیک
• انگیزه پایین

 

 

درمان خستگی مفرط

خستگی مفرط یک موقعیت یا بیماری نیست، بلکه یک علامت (چیزی که می‌توانید آن را احساس و توصیف کنید) است. برای کاهش خستگی مفرط پیش از هر چیز لازم است دلایل اصلی خستگی مفرط خود را درک کنید. اگر خستگی مفرط تأثیراتی منفی بر کیفیت زندگی شما دارد و یا باعث اندوه و ناراحتی شما می‌شود، پس با متخصص سلامت محل زندگی خود صحبت کنید. آن‌ها از طریق پرسش و پاسخ می‌توانند در یافتن دلایل ابتلای شما به خستگی مفرط مشکل گشا باشند. این متخصصان همچنین توصیه‌هایی را برای یافتن تسکین شما پیشنهاد خواهند داد.

در صورت لزوم، پزشک چند آزمایش پزشکی معین را (که در خطوط بالا به آن‌ها اشاره شد) نیز برای شما تجویز خواهد کرد. اما خبر خوشحال کننده این است که خستگی مفرط در اغلب موارد با گذشت زمان یا با تغییر دادن چند رویه در سبک زندگی شما، خود درمان می‌شود.

 

نتیجه‌گیری

خستگی مفرط می‌تواند به واسطه ترکیبی از عوامل پدید آورنده آن از قبیل شرایط پزشکی، انتخاب‌های سبک زندگی ناسالم، مشکلات محیط کار و استرس ظاهر شود. اغلب بزرگسالان در برهه‌هایی از زندگی خود دچار خستگی مفرط می‌شوند. اگر شما خواب مکفی دارید، مواد مغذی مناسب را مصرف می‌کنید و به طور منظم ورزش انجام می‌دهید، اما باز هم در انجام فعالیت‌های روزمره، تمرکز و انگیزه دچار مشکل شدید هستید، پس احتمال ابتلای شما به خستگی مفرط وجود دارد. اگر از خستگی مزمن رنج می‌برید، به صورت مداوم به پزشک خود مراجعه کنید.