نویسنده: میلاد براهیمی
بروزرسانی: 10 مهر 1397
ستاره | سرویس اخبار – این اتفاق در کنار کاهش ورود مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خطوط تولیدخودروسازان داخلی به واسطه تحریم، سبب شده تا شرکت‌های تولیدکننده از وضعیت مساعدی برخوردار نباشند. به‌طوری‌که افت تولید در مردادماه گویای وضعیت این روزهای خودروسازی بعد از بازگشت تحریم‌ها و تعلیق فعالیت شرکای این صنعت است. براساس آمارهای منتشره ازسوی وزارت صنعت طی مردادماه سال‌جاری، صنعت خودرو شاهد افت ۳۸۸ درصدی بوده است.
در این شرایط دست‌اندرکاران صنعت خودرو، استادان دانشگاه‌ها و کارشناسان این صنعت در اظهارنظرهای مختلف به آسیب‌شناسی وضعیت این صنعت پرداخته‌اند و اینکه خودرو چگونه می‌تواند از بن‌‌بست کنونی خارج شود.
در این زمینه دلایل گوناگونی از سوی کارشناسان مطرح می‌شود حال آنکه در میان دلایل مطرح‌شده، برخی با اشاره به پلت‌فرم ملی تاکید دارند که اگر خودروسازان ساخت پلت‌فرم را در دوران طلایی خودروسازی کشور جدی می‌گرفتند اکنون با بحران تولید مواجه نبودند.
آنها دلیل اصلی آسیب‌پذیر بودن صنعت خودرو در مقابل تحریم‌های اعمال شده را وابستگی بیش از پیش خودروسازان داخلی به شرکای خارجی خود می‌دانند.
به عقیده آنها پاشنه آشیل صنعت خودرو در زمان تحریم‌ها همین وابستگی به وجود شرکای خارجی در این صنعت است. بنابراین خودروسازان داخلی باید پیش از این راه خود را از شرکای خارجی جدا و با تولید پلت‌فرم ملی، به نوعی به سمت استقلال در این صنعت حرکت می‌کردند.
در حالی داشتن پلت‌فرم داخلی به‌عنوان راهکار مقابله با تحریم‌های اعمال شده علیه صنعت خودروی کشور مورد توجه قرار گرفته است که با نگاهی به جنس تحریم‌ها و وضعیت تولید خودرو متوجه می‌شویم داشتن پلت‌فرم ملی هم سبب واکسینه شدن صنعت خودروی کشور در مقابل ویروس تحریم‌ها نمی‌شود.
واکسینه نشدن صنعت خودروی کشور حتی با داشتن پلت‌فرم ملی در میان کارشناسان این صنعت دارای طرفدارانی است. مساله‌ای که بیش از بحث در این زمینه مورد توجه آنها قرار می‌گیرد، نداشتن شرایط لازم برای تولید پلت‌فرم ملی در این صنعت است.
آنچه مشخص است، دانش فنی طراحی پلت‌فرم، تکنولوژی ساخت قطعات طراحی‌شده و بهره‌مندی از یک شبکه تامین پایدار و قابل اتکا از مهم‌ترین الزامات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای طراحی پلت‌فرم است که صنعت خودروی کشور از داشتن آنها محروم است.
با توجه به وضعیت صنعت قطعه کشور و نیاز این صنعت به واردات مواد اولیه در کنار عدم توانایی در تولید تمام قطعات مورد نیاز خودروسازان می‌توان متوجه شد که در شرایط حاضر، داشتن پلت‌فرم‌های ملی به رویا شبیه است و بر فرض محال اگر هم خودرو یا خودروهایی با پلت‌فرم ملی در کشور تولید می‌شد، با توجه به شرایط حاضر و اعمال تحریم‌ها، تولید این خودروهای در خطوط تولید خودروسازان با چالش همراه بود و روند تولید آنها در آمار تولید خودروسازان نزولی می‌شد.
از این رو نباید از نظر دور داشت که در حال حاضر یک واقعیت غیر قابل انکار در صنعت خودروی کشور وجود دارد و آن واقعیت این است که پرتیراژ ترین خودروی ساخت داخل هم وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تامین بین‌المللی دارد و مستقل از روابط بین‌الملل نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.
آنها دلیل اصلی آسیب‌پذیر بودن صنعت خودرو در مقابل تحریم‌های اعمال شده را وابستگی بیش از پیش خودروسازان داخلی به شرکای خارجی خود می‌دانند.
به عقیده آنها پاشنه آشیل صنعت خودرو در زمان تحریم‌ها همین وابستگی به وجود شرکای خارجی در این صنعت است. بنابراین خودروسازان داخلی باید پیش از این راه خود را از شرکای خارجی جدا و با تولید پلت‌فرم ملی، به نوعی به سمت استقلال در این صنعت حرکت می‌کردند.
در حالی داشتن پلت‌فرم داخلی به‌عنوان راهکار مقابله با تحریم‌های اعمال شده علیه صنعت خودروی کشور مورد توجه قرار گرفته است که با نگاهی به جنس تحریم‌ها و وضعیت تولید خودرو متوجه می‌شویم داشتن پلت‌فرم ملی هم سبب واکسینه شدن صنعت خودروی کشور در مقابل ویروس تحریم‌ها نمی‌شود.
واکسینه نشدن صنعت خودروی کشور حتی با داشتن پلت‌فرم ملی در میان کارشناسان این صنعت دارای طرفدارانی است. مساله‌ای که بیش از بحث در این زمینه مورد توجه آنها قرار می‌گیرد، نداشتن شرایط لازم برای تولید پلت‌فرم ملی در این صنعت است.
آنچه مشخص است، دانش فنی طراحی پلت‌فرم، تکنولوژی ساخت قطعات طراحی‌شده و بهره‌مندی از یک شبکه تامین پایدار و قابل اتکا از مهم‌ترین الزامات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای طراحی پلت‌فرم است که صنعت خودروی کشور از داشتن آنها محروم است.
با توجه به وضعیت صنعت قطعه کشور و نیاز این صنعت به واردات مواد اولیه در کنار عدم توانایی در تولید تمام قطعات مورد نیاز خودروسازان می‌توان متوجه شد که در شرایط حاضر، داشتن پلت‌فرم‌های ملی به رویا شبیه است و بر فرض محال اگر هم خودرو یا خودروهایی با پلت‌فرم ملی در کشور تولید می‌شد، با توجه به شرایط حاضر و اعمال تحریم‌ها، تولید این خودروهای در خطوط تولید خودروسازان با چالش همراه بود و روند تولید آنها در آمار تولید خودروسازان نزولی می‌شد.
از این رو نباید از نظر دور داشت که در حال حاضر یک واقعیت غیر قابل انکار در صنعت خودروی کشور وجود دارد و آن واقعیت این است که پرتیراژ ترین خودروی ساخت داخل هم وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تامین بین‌المللی دارد و مستقل از روابط بین‌الملل نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.
از دیگر سو اما برخی دیگر از کارشناسان به‌دلیل جهانی شدن صنعت خودرو و ادغام شرکت‌های بزرگ خودروسازی در یکدیگر، ساخت پلت‌فرم ملی را اقدامی منسوخ شده می‌دانند و تاکید دارند که اگر پلت‌فرمی هم با هزینه‌های سرسام‌آور در دوران طلایی خودروسازی کشور ساخته می‌شد باز هم جوابگوی نیازهای کنونی نبود.
تدوین استراتژی توسعه صنعت خودرو
تدوین استراتژی توسعه صنعت خودرو
برخورداری صنعت خودرو از پلت‌فرم اختصاصی یا اصطلاحا ملی به رغم آنکه سال‌هاست مورد بحث و پیگیری است اما هیچ گاهدولت و شرکت‌های خودروسازی به‌طور جدی به آن ورود نکردند.
حسن کریمی‌سنجری درباره اینکه از چه زمانی بحث پلت‌فرم ملی مورد توجه خودروسازان داخلی قرار گرفت، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید که در اواخر دهه ۷۰ که جریان نقدینگی در خودروسازی از شرایط بهتری برخوردار بود برای مدتی به این موضوع به‌طور جدی پرداخته شد و تولد خودرویی به‌نام سمند حاصل تلاش‌های آن دوران است.
حسن کریمی‌سنجری درباره اینکه از چه زمانی بحث پلت‌فرم ملی مورد توجه خودروسازان داخلی قرار گرفت، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید که در اواخر دهه ۷۰ که جریان نقدینگی در خودروسازی از شرایط بهتری برخوردار بود برای مدتی به این موضوع به‌طور جدی پرداخته شد و تولد خودرویی به‌نام سمند حاصل تلاش‌های آن دوران است.
در حالی این کارشناس به تولید خودرویی به نام سمند به‌عنوان خودروی ملی اشاره می‌کند که شاهد بودیم تولید این خودروی ملی به‌دلیل نبود الزامات و زیرساخت‌های لازم در تولید آن سبب شد تا تبدیل به یک پلت‌فرم اختصاصی به‌طور کامل نشود. از این رو تولید نسل‌های جدیدتر و به روزتر این خودرو نتوانست با سرعت در سبد تولیدات شرکت سازنده قرار بگیرد.
کریمی‌سنجری در ارتباط با زیرساخت‌های مورد نیاز برای تولید پلت‌فرم ملی می‌گوید: دانش فنی طراحی پلت‌فرم، تکنولوژی ساخت قطعات طراحی شده و بهره‌مندی از یک شبکه تامین پایدار و قابل اتکا در کنار داشتن یک بازار بزرگ داخلی و صادراتی که هزینه میلیارد دلاری طراحی و تولید یک پلت‌فرم اختصاصی را توجیه کند از مهم‌ترین الزامات و زیرساخت‌های برخورداری از یک پلت‌فرم اختصاصی و ملی است.
کریمی‌سنجری همچنین معتقد است در ایران هیچ‌گاه شرایط برای روی آوردن صنعت خودروی کشور به طراحی و تولید پلت‌فرم ملی فراهم نبوده است. وی در ادامه با اشاره به وضعیت کنونی عنوان می‌کند که در میان الزامات و زیرساخت‌های لازم برای تولید پلت‌فرم ملی، به‌نظر می‌رسد موضوع دانش فنی در شرایطی که صنعت خودرو دچار تحریم نباشد، راحت‌تر قابل دسترس باشد.
کریمی‌سنجری در ارتباط با زیرساخت‌های مورد نیاز برای تولید پلت‌فرم ملی می‌گوید: دانش فنی طراحی پلت‌فرم، تکنولوژی ساخت قطعات طراحی شده و بهره‌مندی از یک شبکه تامین پایدار و قابل اتکا در کنار داشتن یک بازار بزرگ داخلی و صادراتی که هزینه میلیارد دلاری طراحی و تولید یک پلت‌فرم اختصاصی را توجیه کند از مهم‌ترین الزامات و زیرساخت‌های برخورداری از یک پلت‌فرم اختصاصی و ملی است.
کریمی‌سنجری همچنین معتقد است در ایران هیچ‌گاه شرایط برای روی آوردن صنعت خودروی کشور به طراحی و تولید پلت‌فرم ملی فراهم نبوده است. وی در ادامه با اشاره به وضعیت کنونی عنوان می‌کند که در میان الزامات و زیرساخت‌های لازم برای تولید پلت‌فرم ملی، به‌نظر می‌رسد موضوع دانش فنی در شرایطی که صنعت خودرو دچار تحریم نباشد، راحت‌تر قابل دسترس باشد.
زیرا شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی هستند که هم توانایی انتقال دانش به ما را دارند و هم حاضر به همکاری در این زمینه هستند؛ در‌حالی‌که صنعت خودرو به راحتی می‌تواند با همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، دانش مورد نیاز برای تولید پلت‌فرم ملی را به دست بیاورد، اما دو الزام تکنولوژی ساخت و وجود یک زنجیره تامین متشکل از مجموعه‌سازی‌ها و قطعه‌سازی‌های صاحب تکنیک به سادگی قابل دستیابی نیستند.
این کارشناس خودرو معتقد است با توجه به تاثیرپذیری خودروسازی ایران از محدودیت‌های سیاسی و نیز تحریم‌های خارجی که به‌صورت سلسله‌وار هر از چندگاهی این صنعت را دچار مشکل می‌کند، برخورداری از یک شبکه پایدار تامین تقریبا امری محال است. کریمی‌سنجری در ادامه می‌گوید: شرکت‌های قطعه‌ساز داخلی نمی‌توانند به‌طور مستقل به حیات خود ادامه دهند و همواره وابسته به شرکت‌های خودروسازی بوده‌اند.
اشاره این کارشناس به وابستگی صنعت خودرو را می‌توانیم به‌صورت عینی در وضعیت این صنعت مشاهده کنیم. هرگاه که خودروسازی دچار افول و فرود می‌شود، این قطعه‌سازی‌ها هستند که تا آستانه تعطیلی و تعدیل نیرو پیش می‌روند.
در شرایطی که بخواهیم به سمت تولید پلت‌فرم ملی حرکت کنیم نیازمند شبکه گسترده و منسجم تامین هستیم و این مهم حاصل نمی‌شود مگر به کمک سرمایه‌گذاری گسترده. با این حال مشاهده می‌شود که این صنعت نتوانسته به‌درستی بر تجهیزات ساخت و اتوماسیون تولید سرمایه‌گذاری کند.
کریمی‌سنجری در عین حال این نکته را نیز مورد تاکید قرار می‌دهد که نباید پرداختن به طراحی پلت‌فرم ملی تعطیل شود. این کارشناس پیشنهاد می‌کند که خودروسازی کشور پیش از پرداختن به هزینه‌کرد در این موضوع بهتر است استراتژی پایداری برای توسعه خود تدوین کند که پرداختن به طراحی و تولید یک پلت‌فرم ملی بخشی از آن باشد. در آن صورت تکلیف همه ذی‌نفعان در این زمینه روشن و پایدار خواهد شد.
پلت‌فرم ملی راهگشاست؟
این کارشناس خودرو معتقد است با توجه به تاثیرپذیری خودروسازی ایران از محدودیت‌های سیاسی و نیز تحریم‌های خارجی که به‌صورت سلسله‌وار هر از چندگاهی این صنعت را دچار مشکل می‌کند، برخورداری از یک شبکه پایدار تامین تقریبا امری محال است. کریمی‌سنجری در ادامه می‌گوید: شرکت‌های قطعه‌ساز داخلی نمی‌توانند به‌طور مستقل به حیات خود ادامه دهند و همواره وابسته به شرکت‌های خودروسازی بوده‌اند.
اشاره این کارشناس به وابستگی صنعت خودرو را می‌توانیم به‌صورت عینی در وضعیت این صنعت مشاهده کنیم. هرگاه که خودروسازی دچار افول و فرود می‌شود، این قطعه‌سازی‌ها هستند که تا آستانه تعطیلی و تعدیل نیرو پیش می‌روند.
در شرایطی که بخواهیم به سمت تولید پلت‌فرم ملی حرکت کنیم نیازمند شبکه گسترده و منسجم تامین هستیم و این مهم حاصل نمی‌شود مگر به کمک سرمایه‌گذاری گسترده. با این حال مشاهده می‌شود که این صنعت نتوانسته به‌درستی بر تجهیزات ساخت و اتوماسیون تولید سرمایه‌گذاری کند.
کریمی‌سنجری در عین حال این نکته را نیز مورد تاکید قرار می‌دهد که نباید پرداختن به طراحی پلت‌فرم ملی تعطیل شود. این کارشناس پیشنهاد می‌کند که خودروسازی کشور پیش از پرداختن به هزینه‌کرد در این موضوع بهتر است استراتژی پایداری برای توسعه خود تدوین کند که پرداختن به طراحی و تولید یک پلت‌فرم ملی بخشی از آن باشد. در آن صورت تکلیف همه ذی‌نفعان در این زمینه روشن و پایدار خواهد شد.
پلت‌فرم ملی راهگشاست؟
فربد زاوه، کارشناس خودرو هم با کریمی‌سنجری درباره مهیا نبودن شرایط برای تولید پلت‌فرم ملی در کشور موافق است.
زاوه به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: طرفداران تولید خودروبراساس پلت‌فرم داخلی معتقدند که آسیب‌های پیشا‌تحریمی و پساتحریمی صنعت خودرو ناشی از وابستگی به شرکت‌های بین‌المللی و ساخت داخل پایین محصولات تولید شده است. این کارشناس خودرو با توجه به اظهارنظر برخی از دست‌اندرکاران خودرو که معتقدند چاره کنونی صنعت خودرو طراحی و ساخت پلت‌فرم‌های ملی است تاکید می‌کند که شرایط حاکم بر صنعت خودرو امکان تولید پلت‌فرم داخلی را فراهم نمی‌کند.
زاوه به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: طرفداران تولید خودروبراساس پلت‌فرم داخلی معتقدند که آسیب‌های پیشا‌تحریمی و پساتحریمی صنعت خودرو ناشی از وابستگی به شرکت‌های بین‌المللی و ساخت داخل پایین محصولات تولید شده است. این کارشناس خودرو با توجه به اظهارنظر برخی از دست‌اندرکاران خودرو که معتقدند چاره کنونی صنعت خودرو طراحی و ساخت پلت‌فرم‌های ملی است تاکید می‌کند که شرایط حاکم بر صنعت خودرو امکان تولید پلت‌فرم داخلی را فراهم نمی‌کند.
این کارشناس ادامه می‌دهد: اولین شرط برای تولید پلت‌فرم داخلی، سرمایه‌گذاری در این زمینه است؛ در‌حالی‌که صنعت خودروی کشور به لحاظ مالی در شرایط مساعدی قرار ندارد و نمی‌تواند برای تولید پلت‌فرم داخلی حجم بالایی از سرمایه‌گذاری را تقبل کند.
زاوه می‌گوید: در حال حاضر پرتیراژترین خودروی ساخت داخل هم وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تامین بین‌المللی دارد و مستقل از روابط بین‌المللی نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. در عین حال کاهش این وابستگی به حتی یک قطعه مشکل را حل نمی‌کند و امکان دارد عدم تحویل همان یک قطعه صنعت خودرو را از پای دربیاورد.
معضلی که زاوه به آن اشاره می‌کند در حال حاضر در وضعیت تولید خودروهای پرتیراژ به راحتی قابل مشاهده است.
تولید خودروهایی مانند پراید و ۴۰۵ وابستگی بسیار کمی به قطعات خارجی دارند.
زاوه تاکید می‌کند که وضعیت صنعت قطعه کشور در زمان تحریم‌ها بحرانی می‌شود و نقاط آسیب این صنعت را در زمان اعمال تحریم‌ها می‌توان به راحتی مشاهده کرد.
قطعه‌سازان داخلی به شدت به تامین‌کنندگان خارجی قطعات نیم ساخته یا مواد اولیه وابسته هستند و عمدتا تولید واقعی با ارزش افزوده زیادی ندارند. زاوه می‌گوید: این وابستگی درخصوص قطعات خودروهایی که سال‌هاست در بازارهای جهانی عرضه نمی‌شوند و مدت‌هاست از خطوط تولید کارخانه‌های اصلی خارج شده‌اند و فاصله معناداری با فناوری روز دارند، نشان می‌دهد آسیب‌پذیری ایده پلت‌فرم به اصطلاح ملی بسیار بیشتر از ادعای مطرح‌کنندگان آن است.
فارغ از تحمیل هزینه چند هزار میلیارد تومانی طراحی و تولید یک پلت‌فرم کاملا جدید و مستقل که حتی در خودروسازان مطرح جهانی هم به‌صورت مستقل آن را دنبال نمی‌کنند، توان تولیدی قطعات حتی ساده و فاقد تکنولوژی در کشور ضعیف‌تر از آن است که این پلت‌فرم بتواند به‌عنوان یک ابزار استراتژیک در مقابله با نوسانات سیاسی استفاده شود.
به این ترتیب مشخص است که ساخت پلت‌فرم ملی چه در دوران طلایی صنعت خودرو و چه در شرایط کنونی که اقتصاد کشورتحت‌تاثیر تحریم‌های بین‌المللی است نمی‌تواند ابزار مناسبی برای مقابله با مشکلات ناشی از تحریم‌ها باشد؛ چراکه خودروسازان کشور طی حدودا دو دهه گذشته نسبت به ساخت ۶۶ پلت‌فرم به اصطلاح ملی اقدام کردند حال آنکه در حال حاضر خودروهای ملی کنونی چندان به کمک خودروسازی کشور نیامده و برخی از آنها حتی به‌دلیل نبود قطعات با افت تولید مواجه شده‌اند. بنابراین به‌نظر می‌رسد که ساخت پلت‌فرم ملی نیز نمی‌تواند راهگشای صنعت خودرو در روزهای بحرانی باشد.
زاوه می‌گوید: در حال حاضر پرتیراژترین خودروی ساخت داخل هم وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به زنجیره تامین بین‌المللی دارد و مستقل از روابط بین‌المللی نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. در عین حال کاهش این وابستگی به حتی یک قطعه مشکل را حل نمی‌کند و امکان دارد عدم تحویل همان یک قطعه صنعت خودرو را از پای دربیاورد.
معضلی که زاوه به آن اشاره می‌کند در حال حاضر در وضعیت تولید خودروهای پرتیراژ به راحتی قابل مشاهده است.
تولید خودروهایی مانند پراید و ۴۰۵ وابستگی بسیار کمی به قطعات خارجی دارند.
زاوه تاکید می‌کند که وضعیت صنعت قطعه کشور در زمان تحریم‌ها بحرانی می‌شود و نقاط آسیب این صنعت را در زمان اعمال تحریم‌ها می‌توان به راحتی مشاهده کرد.
قطعه‌سازان داخلی به شدت به تامین‌کنندگان خارجی قطعات نیم ساخته یا مواد اولیه وابسته هستند و عمدتا تولید واقعی با ارزش افزوده زیادی ندارند. زاوه می‌گوید: این وابستگی درخصوص قطعات خودروهایی که سال‌هاست در بازارهای جهانی عرضه نمی‌شوند و مدت‌هاست از خطوط تولید کارخانه‌های اصلی خارج شده‌اند و فاصله معناداری با فناوری روز دارند، نشان می‌دهد آسیب‌پذیری ایده پلت‌فرم به اصطلاح ملی بسیار بیشتر از ادعای مطرح‌کنندگان آن است.
فارغ از تحمیل هزینه چند هزار میلیارد تومانی طراحی و تولید یک پلت‌فرم کاملا جدید و مستقل که حتی در خودروسازان مطرح جهانی هم به‌صورت مستقل آن را دنبال نمی‌کنند، توان تولیدی قطعات حتی ساده و فاقد تکنولوژی در کشور ضعیف‌تر از آن است که این پلت‌فرم بتواند به‌عنوان یک ابزار استراتژیک در مقابله با نوسانات سیاسی استفاده شود.
به این ترتیب مشخص است که ساخت پلت‌فرم ملی چه در دوران طلایی صنعت خودرو و چه در شرایط کنونی که اقتصاد کشورتحت‌تاثیر تحریم‌های بین‌المللی است نمی‌تواند ابزار مناسبی برای مقابله با مشکلات ناشی از تحریم‌ها باشد؛ چراکه خودروسازان کشور طی حدودا دو دهه گذشته نسبت به ساخت ۶۶ پلت‌فرم به اصطلاح ملی اقدام کردند حال آنکه در حال حاضر خودروهای ملی کنونی چندان به کمک خودروسازی کشور نیامده و برخی از آنها حتی به‌دلیل نبود قطعات با افت تولید مواجه شده‌اند. بنابراین به‌نظر می‌رسد که ساخت پلت‌فرم ملی نیز نمی‌تواند راهگشای صنعت خودرو در روزهای بحرانی باشد.
منبع: دنیای اقتصاد
