فایده ها و ضررهای احتمالی تغییر در ژن های جانداران

ستاره | سرویس محتوای کمک درسی – فرآیند تغییر در ژن‌های جانداران یا مهندسی ژنتیک، ساختار ژن‌ها را دچار تغییر می‌سازد، تغییری عمدی که از طریق دستکاری مستقیم مواد ژنتیکی ارگانیسم‌ها روی می‌دهد. به منظور ایجاد یک یا چند ویژگی جدید، نوعی DNA را که پیشتر در آن ارگانیسم یافت نمی‌شد، اضافه یا کم می‌کنند. تغییر در ژن‌های جانداران، ساخت گیاهانی را که در جریان رشد خود در برابر علف کش‌ها مقاومت کنند، امکان پذیر می‌سازد. همچنین تهدیدات جدیدی برای ذخایر غذایی یا سلامت شخصی ایجاد می‌شوند، زیرا ویروس‌ها و باکتری‌ها به تطبیق خود با تغییراتی که در جریان این فرآیند ایجاد می‌شوند، ادامه می‌دهند.

موجودات تراریخته

فایده‌های تغییر در ژن‌های جانداران

۱. نرخ رشد سریعتر

مهندسی ژنتیک بهسازی ژن‌های گیاهان و حیوانات را در دستور کار دارد، پس با سرعت بیشتری به بلوغ دست می‌یابند. مهندسی می‌تواند فرآیند بلوغ را بیرون از شرایط رشد متعارف، که بدون ایجاد تغییرات ژنتیکی هم شرایطی مطلوب هستند، نیز به انجام برساند. حتی اگر سطح گرمای بیشتر یا سطح نور کمتری هم موجود باشد، گسترش هر آن چیزی که در آن شرایط قادر به رشد است، امکان پذیر می‌شود.

۲. اصلاح

تغییر در ژن‌های جانداران با هدف اصلاح، می‌تواند به ایجاد مقاومت در اشکال معمول مرگ ارگانیسم کمک کند. مقاومت در برابر آفت می‌تواند شامل نمودار خصوصیات ژنتیکی گیاهان شود، بنابراین می‌توانند به عنوان محصولی بدون ماده افزودنی بیشتر رشد کنند.‌ می‌توان خصوصیات ژنتیکی حیوانات را به منظور کاهش مخاطرات بهداشتی معمول، که احتمالاً بر اعقاب و گونه آن‌ها تأثیر خواهد گذاشت، اصلاح کرد.

۳. توسعه ویژگی‌های خاص

گیاهان و حیوانات می‌توانند ویژگی‌های خاصی داشته باشند که از طریق مهندسی ژنتیک ساخته شده است. این ویژگی‌ها می‌توانند استفاده و مصرف آن‌ها را جذاب‌تر سازند. رنگ‌های متنوع را می‌توان برای ساخت گروه وسیعتری از تولید ایجاد کرد. حیوانات را می‌توان به منظور تولید شیر بیشتر، رشد بیشتر بافت‌های ماهیچه‌ای یا تولید لایه‌های مختلف اصلاح کرد، به نحوی که بتوان گروه وسیعتری از پارچه‌ها را تولید کرد.

۴. تولید محصولات جدید

با تغییر در ژن‌های جانداران می‌توان محصولات جدیدی را از طریق افزایش یا ترکیب خصوصیات ژنتیکی مختلف تولید کرد. یکی از نمونه‌های آن برداشت محصول ویژه‌ای مانند سیب زمینی و تغییر خصوصات ژنتیکی آن است، به صورتی که قادر به تولید مواد مغذی بیشتری نسبت به حالت متعارف باشد. به این ترتیب افراد بیشتری، حتی در صورت محدودیت دسترسی به غذا، مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند؛ بنابراین عدم امنیت غذایی جهانی به صورت بالقوه کاهش پیدا می‌کند.

۵. تولید محصولات بزرگتر

تغییر در ژن‌های جانداران همچنین می‌تواند ویژگی‌های گیاهان و حیوانات را به نحوی تغییر دهد که هر گیاه بتواند محصولات بزرگتری را تولید کند. پس هر درخت میوه بیشتری تولید می‌کند، پس ذخیره غذایی بزرگتر و منافع بیشتری را برای کشاورز به ارمغان می‌آورد. همچنین پتانسیل استفاده از ارگانیسم‌های اصلاح شده به روش‌های گوناگونی ایجاد می‌شود، چون محصول بزرگتری در دسترس است. برای مثال، محصول اصلاح شده را می‌شود برای مقاصد مختلفی، چون تغذیه حیوانات، اتانول، یا توده‌های قابل مصرف بزرگتر به کار گرفت.

۶. کاهش خطر نابودی ذخایر آب محلی

به علت اینکه کشاورزان و باغبانان به واسطه مهندسی ژنتیک نیاز چندانی به کاربرد آفت کش و علف کش فراوانی در مزارع خود نیستند، پس عملیات‌های کمتری روی خاک انجام می‌پذیرد. این امر آبخیز‌های محلی را محافظت کرده و خطر وقوع یک رخداد منفی را، بدون آسیب رسانی به محصول و فایده رسانی مورد نیاز، کاهش می‌دهد.

۷. یک رویه علمی هزار ساله

احتمالاً انسان‌های گذشته قادر به اصلاح مستقیم DNA یک گیاه یا حیوان در آزمایشگاه نبوده اند، اما در آن دوران هم به نوعی مهندسی ژنتیک را از طریق پرورش گزینشی و گونه متقابل و پرورش دورگه داشته اند. مردم ویژگی‌های خاصی را تعیین می‌کنند، دیگر گیاهان یا حیوانات دارای خصوصیات مشابه را جستجو کرده و سپس آن‌ها را به منظور ایجاد یک نتیجه ویژه با یکدیگر پرورش می‌دهند. مهندسی ژنتیک فقط سرعت این فرآیند را افزایش داده و می‌تواند پیآمدی با نظم بیشتری را پیشبینی کند.

ضرر‌‌های احتمالی تغییر در ژن‌های جانداران

۱. احتمال کاهش ارزش مواد غذایی

وقتی حیوانات به سرعت رشد و بالغ شوند، احتمال کاهش ارزش غذایی آن‌ها وجود دارد. امروزه می‌توان این پدیده را در هاشور‌های سفیدی که در محصولات گوشتی ماکیان دیده می‌شود، یافت. این هاشور‌ها رسوب چربی ایجاد شده در گوشت سینه است و دلیل آن رشد سریع پرنده می‌باشد. اداره مناسب محلات در مورد جوجه‌ها گزارش داده که این امر موجب افزایش بیش از ۲۲۰ درصدی حجم چربی گوشت مصرفی می‌شود. همزمان، مقدار پروتئین دریافتی نیز کاسته می‌شود.

۲. تطبیق عوامل بیماری زا با خصوصیات ژنتیکی جدید

مهندسی ژنتیک موجب افزایش مقاومت طبیعی در برابر جرم‌های بیماری زای خاصی در گیاهان و حیوانات می‌شود، اما فرآیند تکاملی طبیعی به ساخت خط سیر‌های دیگری تمایل دارد. باکتری‌ها و ویروس‌ها مقاومتی را در مقاومت، که از طریق تلاش‌های مهندسی ژنتیکی تولید شده، ایجاد می‌کنند. به این ترتیب جرم‌های بیماری زا نیرو و طرفیت مقاومتی بیشتری نسبت به حالت عادی کسب خواهند کرد، و این امر به صورت بالقوه نگرانی‌های بهداشتی جدیدی را در آینده به وجود می‌آورد.

۳. عوارض جانبی منفی پیش‌بینی نشده

ایجاد تغییر از طریق مهندسی ژنتیک تضمین شده است. بسیاری از آن تغییرات مثبت هستند و غذا‌های بیشتر و سالم‌تری را تولید می‌کنند. به هر حال، احتمالاً برخی از آن تغییرات منفی و غیر قابل پیشبینی هستند. ایجاد ویژگی مقاومت بیشتر در برابر خشکسالی ممکن است از مقاومت گیاه در برابر نور مستقیم خورشید بکاهد. حیوانات اصلاح شده شاید شیر بیشتری بدهند، اما همزمان دارای طول عمر کمتر هستند و موجب زحمت بیشتر برای کشاورزان می‌شوند.

۴. مطلوبیت کمتر مقدار تنوع ایجاد شده

گیاهان و حیواناتی که از لحاظ ژنتیکی مهندسی شده اند، در برهه‌هایی وحشی شده و با گونه‌های محلی همکنشی دارند. پس در دوراهی ارگانیسم‌های “طبیعی” یا “مصنوعی” قرار می‌گیرند. ارگانیسم‌های مهندسی شده معمولاً دارای تفوق هستند و تنها در یک گونه اصلاح شده در چند نسل نتیجه می‌دهند و تنوع در دسترس را کاهش می‌دهند.

۵. پیامد‌های هزینه بر انتشار مهندسی ژنتیک

بسیار از شرکت‌ها روش‌ها و محصولات ژنتیکی خود را برای حفظ منافع خود انتشار می‌دهند. اگر یک کشاورز محصولات اصلاح شده ژنتیکی را به زیر کشت ببرد و فرآیند گرده افشانی موجب شود تا کشاورز مزرعه همسایه نیز صاحب آن محصولات اصلاح شده شود باید رویه قضایی بر علیه کشاورز غیرمجاز در پیش گرفته شود. این قضیه چند پیآمد هزینه بر به دنبال خواهد داشت، از کشاورزان اندکی که می‌خواهند نرخ بیشتری بر روی دانه‌های کاشته شده خود داشته باشند.

۶. سوء استفاده از دانش و فناوری مهندسی ژنتیک

در حال حاضر، تغییر در ژن‌های جانداران برای درمان عوارض خاصی که سلامت فرد را تهدید می‌کنند، در مورد انسان نیز استفاده می‌شود. اکنون رویکرد انسانی می‌تواند مشابه آنچه باشد که پیشتر در مورد گیاهان و حیوانات انجام پذیرفته است. مهندسی ژنتیک قادر به تغییر ویژگی‌های خاصی است که می‌تواند انسانی را تولید کند که از لحاظ اخلاقی مورد پرسش یا به سادگی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد.

عوارض محصولات تراریخته

یکی از عوارض استفاده از محصولات تراریخته این است که می‌تواند موجب افزایش سلول‌های سرطانی شود و سلامتی افراد مصرف کننده را به خطر بیاندازد. در برخی از تحقیقات مشاهده شده است که وقتی حیوانات آزمایشگاهی بیش از سه ماه با این محصولات تغذیه می‌شوند، سلول‌های توموری در بافت‌های این جانوران ایجاد می‌شود.

استفاده از محصولاتی که تغییراتی در ژن آن‌ها انجام شده در برخی موارد واقعا کاربردی و مفید است ولی این مورد را هم در نظر بگیرید که هنوز دانشمندان به طور قطع از عوارض این محصولات آگاهی پیدا نکرده‌اند. زمان زیادی از مصرف اینگونه محصولات نگذشته و عوارض گسترده آن هنوز گزارش نشده است. هر چند که بسیاری از کشورها استفاده از محصولات تراریخته را ممنوع اعلام کرده‌اند.