نویسنده: ایمان آقایی
بروزرسانی: 29 آبان 1402
ستاره | سرویس علوم – ماسه سنگ، سنگ رسوبی است که عمدتا از سنگ کوارتز درست شده، اما می‌تواند شامل مقدایر زیادی فلدسپار و در برخی موارد گل و لای و رسوبات باشد. سنگی که نود درصد آن را کوارتز تشکیل دهد، یک سنگ رسوبی کوارتزی به شمار می‌آید، اما زمانی که بیشتر از ۲۵ درصد آن را فلدسپار تشکیل دهد، آن را سنگ‌های رسوبی آرکوزی می‌نامند. زمانی که سنگ دارای مقدار قابل توجهی گل و لای و رسوبات باشد، زمین شناسان آن را ماسه سنگ رسی می‌نامند. رنگ ماسه سنگ‌ها بر اساس ترکیبات حاوی آن متنوع است. ماسه سنگ‌های رسی اغلب خاکستری یا آبی هستند. به علت وجود کانی‌های روشن در ماسه سنگ‌ها، رنگ آن‌ها عمدتا قهوه‌ای مایل به زرد (برنز) است، هرچند وجود عناصر دیگر در سنگ باعث ایجاد طیف دیگری از رنگ‌ها می‌شود. معروف‌ترین نوع ماسه سنگ دارای رگه‌های قرمز رنگی است که به علت اکسید آهن (زنگ زدگی) ایجاد می‌شود. در برخی از نمونه‌ها رنگ بنفش هم وجود دارد که علت وجودی آن منگنز است.
مشخصات علمی ماسه سنگ
| ویژگی‌ها | |
| بافت | جداشونده (آوارها با میکروسکوپ دیده می‌شود) – آوار به دانه یا اجزای ریز سنگ‌های آواری مانند اجزای ماسه سنگ گفته می‌شود. |
| اندازه‌ی دانه‌ها | ۰/۰۶ تا ۲ میلی‌متر، آوارها قابل رویت با چشم غیر مسلح، و اغلب قابل شناسایی اند. |
| سختی | متغیراست و بسته به میزان آوار و ترکیب سیمان موجود در آن ممکن است سخت یا نرم باشد. |
| رنگ | میان رنگ‌های خاکستری، زرد، قرمز تا سفید متغیر است. رنگ سنگ، نوع و میزان ترکیبات سیمانی و مواد معدنی را منعکس می‌کند. |
| آوارها | به میزان زیاد کوارتز و فلدسپار (ارتوکلاز- پلاجیوکلاس) همراه با آوارهای سنگ‌های دیگر و مقدار کمی از مواد معدنی |
| استفاده | اگر نرم باشد معمولا استفاده‌ای ندارد، اما اگر سخت باشد به صورت انبوه و متعدد قابل استفاده است. در ساختمان‌سازی و صنایع راه‌سازی، سنگ نما، سنگ سنگ فرش خیابان |
| سایر ویژگی‌ها | سطح شن دار و زبر (مانند کاغذ سمباده) |
ماسه سنگ‌ها چگونه شکل می‌گیرند؟
زمانی که ماسه‌ها دفن می‌شوند، ماسه سنگ‌ها شکل می‌گیرند. معمولا این اتفاق در قسمت ساحلی دلتا‌های رودخانه‌ها اتفاق می‌افتد، اما گزارش‌های جغرافیایی مبنی بر وجود توده‌ها‌ی شن‌های ساحلی بیابان‌ها و سواحل نیز وجود دارد که می‌توانند بستر‌هایی از ماسه سنگ‌ها را از خود برجای بگذارند. برای مثال سنگ‌های قرمز رنگ معروف به “گراند کنیون” درمحیط‌های بیابانی تشیکل می‌شوند. فسیل‌ها می‌توانند در ماسه سنگ‌ها پیدا شوند. زمانی که ماسه‌ها به طور عمیق دفن می‌شوند، فشار ناشی از دفن مواد و درجه حرارت‌های بالاتر باعث حل شدن یا تغییر شکل مواد معدنی شده و به صورت سیال در می‌آیند. دانه‌های ماسه‌ها خیلی محکم‌تر در هم تنیده می‌شوند و رسوبات در حجم کوچکتر به هم فشرده می‌شوند؛ و این زمانی است که ترکیبات سیمانی به داخل رسوبات حرکت می‌کنند. این ترکیبات توسط جریان‌های بارگذاری شده همراه با رسوبات حل شده به آنجا حمل شده اند. وجود شرایط زنگ زدگی منجر به قرمز شدن از اکسید آهن می‌شود در حالی که فقدان این شرایط باعث تیره‌تر شدن و خاکستری‌تر شدن ماسه سنگ‌ها می‌شود.
کاربردها
ماسه سنگ یک ماده معدنی طبیعی است که امروزه به طور گسترده در دنیا و در صنایع گوناگون کاربرد دارد و مطمعنا در اکثر ساختمان‌ها، بنا‌های یادبود، ورودی‌ها و جاده‌ها دیده شده است. این سنگ حتی در استخر‌های شنا و باغ‌ها دیده شده است. نیز درساخت تولیدات شیشه، بتون‌های ترکیبی و سنگریزه‌ها استفاده می‌شود. این سنگ از به هم فشرده شدن دانه‌های شن‌ها در روند سیمان سازی و سیلیکا شکل می‌گیرد. ماسه سنگ‌ها می‌توانند خرد شده، تراشیده شده و برای استفاده‌های مختلف صیقل داده شوند.
۱. ماسه سنگ در ساختمان
یکی از موثرترین مصالح ساختمانی ماسه سنگ‌ها هستند که به عنوان ماده ساختمانی از دوران تمدن‌های باستانی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. دارای عمر طولانی و قابل اطمینان است. ماسه سنگ‌های نرم برای شکل دادن دیوارها، ستون‌ها، سقف‌ها و نرده‌ها کاربرد دارند. این نوع سنگ‌ها در هر فضایی که استفاده شوند، زیبایی و جلوه به محیط می‌بخشند. ماسه سنگ‌های دارای بافت زبر و خشن برای شومینه‌ها، گردشگاه‌ها و دیوارها استفاده می‌شوند. مقاومت این نوع سنگ‌ها قابل اطمینان هستند و می‌توانند وزن‌های سنگین را به راحتی تحمل کنند، بنابراین ماده‌ی خوبی برای پی‌ریزی و نگهداری هستند.
۲. پیاده‌رو‌ها و کاشی‌کاری‌ها
ماسه سنگ‌ها در کف و دیوار‌های کاشی شده در ساختمان به عنوان کاشی‌های تزیینی و حتی در سنگفرش گردشگاه‌ها استفاده می‌شود. این سنگ، سنگی تزیینی کامل و عالی است که برای تزیین سطوح خارجی و داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگ‌های مورد استفاده در سنگفرش سطوح از ماسه سنگ‌های محکم و بادوامی تهیه شده که به عنوان انتخاب عالی برای نصابان سنگ فرش‌ها شناخته شده است. در قیاس با بتون و خاک رس، ماسه سنگ‌ها می‌توانند هر شرایط آب و هوایی از سردترین تا گرمترین را تحمل نمایند. حتی می‌توانند ترافیک سنگین را متحمل شوند و این ویژگی باعث شده که به عنوان مصالح عالی برای نصابان سنگ به احتساب آید. مراقبت و نگهداری از این سنگ نیز به هزینه و زمان کمی نیاز دارد.
۳. ساخت مجسمه و یادبود
یکی از بهترین مصالح برای ساخت یادبود‌ها و مقبره‌های سنگی ماسه سنگ است. تعداد زیادی از یادبود‌ها از این نوع سنگ ساخته شده است و به علت نوع و خاصیت فرم دهی این سنگ، از روش‌های خلاقانه بسیاری استفاده می‌شود. هر چند این سنگ سخت و محکم است، اما برای اندازه‌ها و شکل‌های دلخواه به راحتی برش داده می‌شود و برای شکل‌های هنری مختلف تراشیده می‌شود. این سنگ همچنین یک سنگ مطلوب برای مجسمه سازان و پیکرتراشان و برای ساخت مقبره‌ها توسط مجسمه سازان به شمار می‌آید. در معماری و ساخت قطعات یادبود از قبیل وسایل باغ، سنگ قبر‌ها و فواره‌ها نیز از این نوع سنگ استفاده می‌شود. نیز در مناظر، گذرگاه‌های سرپوشیده و ستون‌ها استفاده می‌شود.
این‌ها چند روش استفاده از ماسه سنگ‌هاست. روش‌های ذکر شده تنها مانند نوک کوه یخ شناور در آب است. تنها از قدرت ابتکار و خلاقانه خود استفاده نمایید و تصور کنید که چگونه یک نفر می‌تواند از این نوع سنگ استفاده کند. یکی از ویژگی‌های چشمگیر این نوع سنگ قابلیت انعطاف پذیری این سنگ است که می‌تواند به صورت قطعات منحصر به فردی ساخته شود.
