دانشمندان هر روزه به نتایج جالبتری در زمینه فواید بازی کردن برای کودکان می‌رسند. آنها حتی از این پژوهش‌ها در زمینه ابداع روش‌های جدید برای بازی‌درمانی و یا بازپروری مغز استفاده می‌کنند و معتقدند بهترین راه آموزش و تربیت کودک، بازی کردن است. شما در روز چند ساعت را به بازی کردن با کودکانتان اختصاص می‌دهید؟
ستاره | سرویس مادر و کودک – بازی نیاز اولیه کودکان است؛ و بهترین زمان تاثیرگذاری بازی همان سال‌های اولیه زندگی کودک است. منظور از بازی کردن رها کردن کودک در میان انواع اسباب‌بازی‌های رنگارنگ و گران قیمت نیست، بلکه هر فعالیت جسمی یا ذهنی هدفمندی که بصورت فردی یا گروهی انجام می‌شود، می‌تواند یک بازی خوب برای کودک باشد و باعث لذت بردن کودک شود. کودک هنگام بازی کردن راه و رسم زندگی را می‌آموزد و تمام قوانین دنیا مثل قوانین اجتماعی یا فیزیکی را در دنیای کوچک و زیبایش شبیه‌سازی کرده و تمرین می‌کند. اما این تنها فایده بازی کردن برای کودکان نیست. در این مقاله با ستاره همراه باشید تا در مورد نقش بازی در دنیای کودکان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
اثرات بازی کردن بر میزان هوش و رشد کودکان همچنین سلامت جسمانی و روحی آنها بسیار است. کودک در هر سنی نیاز دارد به یک شکل خاص بازی کند. این تمایل طی سال‌های مختلف تغییر می‌کند و به عبارتی حالت مرحله‌ای دارد. یعنی کودک پس از گذراندن یک مرحله وارد مرحله بعدی می‌شود. این بازی‌ها عبارتند از:
۱- بازی‌های اولیه (نوزادی)
در این سن کودک یک عنصر تقریبا منفعل است. شما برای او شکلک درمی‌آورید، دست‌ها و پاهایش را تکان می‌دهید، شکمش را قلقلک می‌دهید، برایش آواز می‌خوانید و بازی دالی با او انجام می‌دهید و او می‌خندد. بعلاوه او به کشف کردن بدنش هم می‌پردازد. انگشتان دستش را بررسی می‌کند، پاهایش را کشف می‌کند و چون بدن نرمی دارد، ممکن است آن را به طرف دهانش ببرد. تغییر صدا و تقلید صدای حیوانات هم می‌تواند برای او جذاب باشد. فایده فعالیت‌های این مرحله برای کودک کشف بدن و توسعه حواس مختلف بدن (شنوایی، بینایی، لامسه و…) است.
۲- بازی‌های انفرادی (کودکان نوپا)
پس از گذراندن مرحله اول، می‌توان گفت تازه در این مرحله است که اسباب‌بازی‌ها برای کودک اهمیت پیدا می‌کنند. البته نه فقط اسباب‌بازی، هر جسمی که قابلیت بازی کردن داشته باشد! از وسایل آشپزخانه گرفته تا البسه و اجسام مختلف. فقط نکته‌ای که در این مرحله وجود دارد تمایل کودک به تنها بازی کردن است. او دوست ندارد کسی وارد بازی شود. خودش به تنهایی به اکتشاف می‌پردازد و در این اکتشاف قابلیت‌های بیشتری از خودش را کشف کرده و عزت نفس پیدا می‌کند.
۳- بازی‌های موازی (قبل از دبستان)
کودکان از ۲سالگی به بعد کم کم از دنیای تک‌نفره‌شان بیرون می‌آیند و به تعامل با اجتماع می‌پردازند. البته هنوز هم چندان با همبازی‌هایشان جفت و جور نیستند و بیشتر تمایل دارند هرکدام مشغول بازی‌های خودشان باشند و فقط در کنار هم بنشینند. آنها حتی ممکن است اسباب‌بازی‌هایشان را باهم مبادله کنند. ولی هر یک جداگانه به بازی می‌پردازند. از فواید بازی کردن برای کودکان در این مرحله آماده شدن کودک برای ورود به اجتماع است.
۴- بازی‌های اشتراکی (قبل از دبستان)
در این سن کودکان همچنان به بازی کردن بصورت موازی می‌پردازند، ولی بسیار از همدیگر تقلید می‌کنند و تعامل بیشتری باهم دارند. فایده این مرحله هم مانند مرحله قبل است. بعلاوه مهارت‌های گفتاری آنها در این سن توسعه بیشتری می‌یابد.
۵- بازی‌های مشارکتی (قبل از دبستان)
در این سن مهارت‌های صحبت کردن و گوش دادن کودکان رشد یافته است و حالا می‌توانند جامعه‌پذیر شوند. کودکان تعامل زیادی با یکدیگر خواهند داشت به این صورت که برنامه ریزی می‌کنند و کار‌هایی که می‌خواهند انجام دهند را به هم می‌گویند و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند در پاسخ به کار‌هایی است که دیگران انجام می‌دهند؛ بنابراین از فواید بازی کردن برای کودکان در این سن جای دادن روابط علت و معلولی در زندگی روزمره‌شان است.
کودکان در این سن از طریق وانمودسازی دست به یک بازی خانگی مثل بازی «پدر و مادر» می‌زنند و سعی می‌کنند از ارتباط اولیه‌شان خارج شوند. آنان بدین شکل نقش‌پذیری را می‌آموزند.
۶- بازی‌های پایانی (مدرسه)
بچه‌ها در سنین مدرسه توسط نقش و محدوده زمانی که دارند به بازی‌ها ساختار می‌دهند و خلاقیت‌شان را به کار می‌اندازند. آنها در هنگام بازی از هم انتظار دارند که بی‌طرفانه و زیبا بازی کنند و اگر کسی از قوانین پیروی نکند به او تذکر می‌دهند. فایده بازی‌های گروهی این سن اینست که کودک هنجار و ناهجار را می‌شناسد.
آنها در این سن طرف‌هایشان را مشخص کرده و تیم تشکیل می‌دهند و بدین ترتیب نه تنها با هم معاشرت می‌کنند که همکاری و تعاون را می‌آموزند.
همچنین بعضی از بازی‌ها در این سن دوست یابی در کودک را تقویت کرده و به او یاد می‌دهد چگونه با دیگران دوست شود و از بودن در جمع بهره ببرد؛ بنابراین فایده زیادی از نظر تقویت روحیه تیمی و معاشرت در اجتماع دارد.
فواید انجام دادن انواع بازی‌ها برای کودکان
بجز بازی‌هایی که کودکان در سنین خاص به شیوه خودشان انجام می‌دهند، ممکن است نوعی بازی را بر انواع دیگر بازی ترجیح بدهند. در این قسمت به بیان انواع بازی‌ها و خاصیت‌شان برای کودک می‌پردازیم.
بازی‌های آموزشی
مهمترین وسیله‌های آموزشی کودک اسباب‌بازی‌های خوب هستند. یعنی اسباب‌بازی‌های غنی از نظر پرورش خلاقیت در کودک یا دیگر استعداد‌های او که می‌تواند هرچیزی مانند خانه‌بازی یا مکعب باشد. از خانه‌های کوچک می‌توان برای آشنا کردن کودک با واقعیت‌های موجود زندگی استفاده کرد. بازی‌های آموزشی موجب تقویت حواس، پرورش مغز و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می‌شوند به شرط آن که سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت آن را تعیین کند. چون کودک تا قبل از سن مدرسه به هیچ عنوان نباید زیر فشار آموزش برود.
بازی‌های جسمی
کهن‌ترین نوع بازی بازی‌های جسمانی هستند که از قدیم پدر و مادر‌ها از آنها بعنوان ابزاری برای تخلیه کردن انرژی کودک استفاده می‌کردند تا از شیطنت آنها در خانه بکاهند. اتفاقا موثر هم هستند و واقعا برای مصرف انرژی اضافی بدن، نجات یافتن از خستگی و کسالت و تقویت قوای جسمانی کودک مفید واقع می‌شوند. حتی رفتار‌های ناآرام و پرخاشگری را کاهش می‌دهند و بخاطر تنوع بسیار حوصله کودک را سر نمی‌برند. پیشنهاد می‌کنیم حتما معرفی بازی های حسی حرکتی برای کودکان و مزایای آنها را در ستاره بخوانید و استفاده کنید. همچنین می‌توانید با انواع بازی های ورزشی برای کودکان و نوجوانان آشنا شوید.
بازی‌های نمادین
این بازی‌ها، بهترین شیوه‌های بازی درمانی هستند. وقتی کودک می‌بیند در تقلید کردن از بزرگتر‌ها و دستیابی به یک سری وسایل ناموفق است نیاز‌ها و آرزوهایش را با کمک وسایل نمادی بیان می‌کند. مثلا یک مکعب را بعنوان تلفن همراهش دم گوشش برده و با آن حرف می‌زند.
بازی در طبیعت
از فواید بازی کردن برای کودکان مخصوصا در طبیعت این است که این بازی‌ها نه تنها منجر به رشد کودک از نظر جسمانی و روانی می‌شود، بلکه بلوغ و پختگی شخصیت را همراه دارد. مثلا اکثر بازی‌های طبیعی توام با حرکات و تقلا‌های سخت است و همین عاملی است که کودک بتواند شیوه‌های گوناگون مواجه شدن با محدودیت‌های موجود در زندگی آتی خود و عالم هستی و پرش از این محدودیت‌ها را تمرین کند.
بازی‌های تقلیدی
این بازی‌ها اولین گام‌های همسو شدن با اجتماع هستند و کودک در آنها ایفای نقش‌های متفاوت در زندگی را آموزش می‌بیند. کودک معمولا برای تقلید از والدین و خواهر یا برادرش شروع می‌کند. سپس ممکن است از دوستان و معلمان دبستانش تقلید کند.
سخن آخر
بدترین ارمغان زندگی شهری برای کودکان ما، زندانی کردن آنان در آپارتمان‌های تنگ و تاریک و هدایت کردن آنان به سمت تلویزیون، رایانه، تبلت و گوشی موبایل بود. خوب که دقت کنیم می‌بینیم خودمان برای کودکانمان بجز بازی با رایانه و تبلت گزینه دیگری نگذاشته‌ایم. ما وقت بازی با کودکان را نداریم، حوصله سر و صداهایش را نداریم، او را به فضای آزاد نمی‌بریم و حتی در خریدن اسباب‌بازی‌ها هم دقت و مطالعه کافی به عمل نیاورده و چشم و هم‌چشمی می‌کنیم.
این نوع رفتار ما، کم کم سلیقه وی را شکل می‌دهد و باعث می‌شود خود او هم از فعالیت‌های متناسب با سنش و بازی‌های هدفمند دوری کند. باید بدانیم بازی غذای روح کودک است. شما چه بازی هایی را برای کودکان در شرایط کنونی ترجیح می‌دهید و چرا؟ اگر کودک زیر یک سال دارید پیشنهاد می‌کنیم با ۱۴ اسباب بازی برای کودکان زیر یک سال آشنا شوید.
نویسنده: پریسا رودحله
بروزرسانی: 15 اسفند 1401
