ستاره | سرویس سلامت – اسهال نوعی عفونت شایع در دستگاه گوارش است که باعث تکرر زیاد اجابت مزاج شده و با مدفوع غیر طبیعی و آبکی و همچنین درد شکم همراه است. کسانی که مبتلا به اسهال می‌شوند، احتمالا اولین سوالی که از خود می‌پرسند این است که “چگونه می‌توانند به سرعت اسهال خود را متوقف کنند؟ ”
اسهال حاد و مزمن
اگر هر کدام از علائم گفته شده در بالا را مشاهده کردید، احتمالا مبتلا به اسهال حاد شده‌اید. اسهال حاد معمولا یک یا دو هفته طول می‌کشد. یا ممکن است دچار اسهال مزمن شده باشید که بیش از چندین هفته طول خواهد کشید. هرچند، باید یادآور شد که اسهال حاد می‌تواند یکی از بهترین مکانیسم‌های دفاعی بدن در برابر عفونت یا ویروس‌های زودگذر باشد. اگرچه این وضعیت ناراحت کننده و ناخوشایند است، اما علائم کوتاه مدت اسهال می‌توانند به دفع سریع مواد مضر از دستگاه گوارش کمک کرده، قبل از آنکه این مواد باعث بروز عوارض و مشکلات بیشتری شوند.
از طرف دیگر، علائم اسهال مزمن کمی متفاوت هستند. این علائم، بسته به رژیم غذایی و سبک زندگی فرد مانند وضعیت سیستم ایمنی بدن و میزان استرس فرد، متغیر هستند. بر اساس تحقیقات، حدود ۳ درصد از افرادی که به کشور‌های در حال توسعه سفر می‌کنند، مبتلا به اسهال مزمن می‌شوند. اسهال حاد معمولا بدون دارو درمان می‌شود. هرچند درمان اسهال مزمن مشکل‌تر است. اگر این نوع اسهال به درستی درمان نشود، می‌تواند باعث کمبود آب و مواد مغذی در بدن شود. در ادامه به راه کار‌هایی برای غلبه بر علائم اسهال اشاره می‌کنیم.
عوامل بروز اسهال
اسهال نوعی واکنش طبیعی به کم آبی، عفونت یا سموم بوده که باید از دستگاه گوارش خارج شوند. یکی از خطرات ناشی از اسهال این است که اگر بیمار باشید، اسهال می‌تواند باعث کم آبی بیشتر و بدتر شدن حال شما شود. زیرا در این شرایط، بدن آب و مواد معدنی مانند سدیم را سریع‌تر از دست می‌دهد.
شایع‌ترین علائم اسهال عبارتند از:
- افزایش اجابت مزاج
- مدفوع آبکی
- درد شکم، گرفتگی و گاهی اوقات نفخ معده
- گاهی تهوع و استفراغ
- درد شکم و گاهی اوقات کاهش اشتها و یا کاهش وزن
- افزایش تشنگی
- بسته به علت اسهال (مانند عفونت یا بیماری)، گاهی علائم تب نیز بروز پیدا می‌کنند
- علائم کم آبی بدن مانند ضعف، عدم تمرکز، ناراحتی معده، سرگیجه و تغییرات فشار خون
بسته به علت بروز اسهال، می‌توان علائم آن را از بین برد. اسهال می‌تواند به دلایل مختلف، از جمله کم آبی، بیماری یا مسمومیت غذایی به وجود آید. کودکان، نوزادان، بزرگسالان و افراد مسن به دلایل مختلف ممکن است دچار اسهال شوند. دلایلی مانند مشکل هضم غذا، سندرم نشت روده، فشار‌های عاطفی مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر، عدم مصرف آب کافی.
عوامل خطرزا در بروز اسهال
عوامل خطرزا در بروز اسهال در بزرگسالان عبارتند از:
- عفونت باکتریایی. این عفونت می‌تواند از فرد به فرد و یا از سطوح آلوده به شخص منتقل شود.
- آلرژی غذایی، مانند عدم تحمل لاکتوز. کارشناسان معتقدند که عدم تحمل لاکتوز یکی از دلایل شایع برای بروز اسهال در کودکان و بزرگسالان است.
- مصرف آب آلوده. که می‌تواند شامل انگل ها، باکتری‌ها و غیره باشد.
- مسمومیت غذایی
- کم آبی بدن. به علت عدم مصرف آب کافی و یا از دست دادن آب زیاد به علت استفراغ یا بیماری
- ضعیف بودن معده و شرایطی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری التهابی روده (IBD)، یا بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری کرون.
- پرخوری یا نوشیدن مایعات به سرعت
- خوردن میوه‌های کال یا بیش از حد رسیده
- خوردن بیش از حد غذا‌های چرب که به درستی هضم نشوند.
- مصرف بیش از حد کافئین یا الکل، که می‌تواند منجر به کم آبی و سوء هاضمه شود.
- استرس و اضطراب
- عوارض جانبی برخی دارو‌ها به ویژه آنتی اسیدها. کارشناسان معتقدند که مصرف آنتی اسیدها از عوامل شایع در بروز اسهال هستند. این نوع دارو‌ها حاوی منیزیم بوده که باعث شل شدن و آبکی شدن مدفوع می‌شوند. اگر از این دارو‌ها برای کنترل علائم رفلاکس اسید معده استفاده می‌کنید، بهترین راه این است که سعی کنید علائم اصلی سوء هاضمه را برطرف کنید. یا اگر باید از این دارو‌ها استفاده کنید، سعی کنید آن‌هایی که حاوی منیزیم نیستند را مصرف کنید.
- مکمل‌ها و دارو‌هایی مانند آنتی بیوتیک‌ها، کینیدین، لاکتولوز و کلشی سین نیز می‌توانند باعث اسهال شوند. مصرف بیش از حد ویتامین C و منیزیم نیز باعث بروز اسهال می‌شوند.
عوامل خطرزا در بروز اسهال در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- روتاویروس، که یکی از شایع‌ترین دلایل اسهال در نوزادان و کودکان زیر ۲ سال است.
- آلرژی غذایی، از جمله حساسیت به شیر (عدم تحمل لاکتوز) و دیگر مواد مانند بادام زمینی، تخم مرغ و غیره.
- واکنش به شیر بچه یا شیر مادر
- عدم مصرف مایعات کافی یا مصرف بیش از حد مایعات (مانند آب میوه).
- عفونت باکتریایی، از جمله لمس سطوح کثیف و اسباب بازی ها.
- مصرف آنتی بیوتیک‌ها که می‌توانند به از بین رفتن باکتری‌های سالم و در نتیجه تغییر در دستگاه گوارش منجر شوند.
به یاد داشته باشید که برای نوزادان و کودکان طبیعی است که مدفوع آن‌ها نرم‌تر از بزرگسالان باشد. همچنین مدفوع آن‌ها ممکن است در زمان‌های مختلف، به رنگ‌های متفاوت بوده و بیش از یک بار در روز اجابت مزاج داشته باشند. اگر اسهال کودک‌تان بیش از چند روز طول کشید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. به خصوص اگر متوجه علائم کم آبی شدید، مانند رطوبت کم پوشک، خشکی چشم در زمان گریه کردن، خشکی دهان، گودی چشم، بوی بد اسهال، خونریزی مقعد یا وجود خون در مدفوع، یا وجود اسهال شدید در زمان مصرف آنتی بیوتیک. نوزادان مبتلا به اسهال همچنین ممکن است دچار تب شده، بهانه گیر شوند و یا میل به غذا نداشته باشند.
درمان‌های متداول برای اسهال
معمولا برای درمان اسهال نیاز به مراجعه به پزشک نیست، به غیر از آنکه علائم اسهال را برای بیش از یک تا دو هفته مشاهده کنید و همچنین مطمئن نباشید که چرا دچار اسهال شده‌اید. احتمالا پزشک درمان‌های زیر را به شما توصیه خواهد کرد:
۱. دارو‌های ضد اسهال: این دارو‌ها می‌توانند به سرعت علائم اسهال را از بین ببرند و به عنوان روشی برای درمان فوری اسهال مورد استفاده قرار بگیرند، اما این موضوع، لزوما همیشه خوب نیست. زیرا اسهال یکی از مکانیزم‌های طبیعی بدن برای از بین بردن سموم یا میکروب‌هایی است که وارد دستگاه گوارش شده‌اند. بنابراین مصرف این نوع دارو‌ها ممکن است باعث شوند که باکتری‌های مضر در بدن شما باقی بمانند. به همین دلیل بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که در موارد اسهال حاد، تا جایی که می‌توانید از دارو استفاده نکرده و کم آبی بدن را به طور طبیعی از بین ببرید.
۲. پیروی از رژیم غذایی حذفی: اگر به علائم اسهال مزمن مبتلا شده‌اید، پزشک به شما توصیه خواهد کرد که با استفاده از رژیم غذایی حذفی، موادی که قادر به هضم آن‌ها نیستید را شناسایی کنید. بدین منظور و جهت درمان فوری اسهال باید از مصرف برخی غذاها مانند محصولات لبنی برای مدتی اجتناب کنید. اگر پس از مدتی دوباره از آن غذاها استفاده کردید و علائم اسهال دوباره عود کردند، بهتر است از مصرف آن‌ها خودداری کنید.
۳. تامین آب بدن و خوردن غذا‌های سبک و بدون ادویه تا زمانی که بهبود پیدا کنید.
۵ درمان خانگی برای اسهال
۱. خوردن غذا‌های تسکین دهنده و غذا‌هایی که به آسانی قابل هضم هستند
در زمان اسهال، چه غذایی بخوریم؟ در ادامه به معرفی برخی از غذاها که به کاهش علائم و درمان فوری اسهال کمک می‌کنند اشاره خواهیم کرد.
- خوردن غذای سبک – هر چقدر بیشتر غذا مصرف کنید، به اندام‌های گوارش بیشتر فشار خواهد آمد. در زمان اسهال، احتمالا میل زیادی به غذا نخواهید داشت، بنابراین سعی کنید میزان غذای خود را کم و دفعات آن را بیشتر کنید.
- مصرف غذا‌های ساده که به راحتی قابل هضم هستند – در چند روز اول از غذا‌هایی مانند غلات، سیب، موز و برنج استفاده کنید. این غذاها به راحتی قابل هضم بوده و می‌توانند به تامین فیبر بدن کمک کنند.
- روغن کتان – استفاده از این روغن می‌تواند مدت زمان اسهال را کاهش دهد.
- میوه‌ها و سبزیجات – این مواد، آب، فیبر و الکترولیت‌های مورد نیاز بدن را فراهم می‌کنند. سعی کنید با میوه‌ها، شربت یا اسموتی درست کنید. برای درمان فوری اسهال از سبزیجات بخارپز استفاده کنید تا هضم آن‌ها آسان‌تر شود. علائم خود را مدام کنترل کنید تا بدتر نشوند. هرچند برخی از افراد ممکن است نسبت به شکر طبیعی بیش از حد واکنش نشان دهند.
- عسل و زنجبیل – برخی افراد گزارش کرده‌اند که اضافه کردن مقدار کمی عسل و ریشه زنجبیل به چای گیاهی، به تسکین معده و کاهش سوزش آن کمک کرده است.
از سوی دیگر، از مصرف غذا‌های زیر در زمان اسهال حاد یا مزمن اجتناب کنید:
- لبنیات – هضم لبنیات فرآوری شده مشکل بوده و می‌توانند باعث بدتر شدن اسهال شوند. با این حال، لبنیات تخمیر شده مانند ماست، منبعی غنی از پروبیوتیک‌ها بوده که می‌توانند به عملکرد روده کمک کنند.
- هرگونه غذای آلرژی زا – همان طور که قبلا ذکر شد، اسهال می‌تواند ناشی از مصرف غذا‌های آلرژی زا باشد، مانند گلوتن، آجیل، صدف و لبنیات.
- چربی‌ها و روغن‌های فرآوری شده – مصرف بیش از حد چربی می‌تواند باعث ناراحتی معده شده و اسهال را بدتر کند. این چربی‌ها می‌توانند از موادی مانند محصولات بسته بندی شده با روغن‌های گیاهی، غذا‌های فست فود، غذا‌های پنیری، گوشت فرآوری شده یا غذا‌های سرخ شده به دست آیند.
- شکر و شیرین کننده‌های مصنوعی – باکتری‌ها عاشق شکر هستند. در بسیاری از موارد، شکر باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی و عملکرد گوارش می‌شود.
- کافئین – کافئین می‌تواند عضلات دستگاه گوارش را تحریک کرده و باعث افزایش حرکات روده و گرفتگی شکم شود.
- نوشیدنی‌های گازدار
- الکل
- غذا‌های حاوی کربوهیدرات‌های فودمپ (اگر علائم شما را بدتر می‌کنند). واکنش افراد نسبت به این غذاها متفاوت است. غذا‌هایی مانند گلابی، جو، لوبیا، گندم، ذرت، سویا، سیب زمینی و هر نوع سبوس.
۲. تامین آب بدن
یکی دیگر از روش‌های درمان فوری اسهال خوردن آب کافی است. در واقع نوشیدن آن در از بین بردن علائم اسهال مانند سرگیجه یا ضعف بسیار موثر است. بدین منظور، هر یک ساعت حداقل نیم لیتر مایعات مصرف کنید. بدین منظور می‌توانید از عصاره استخوان (آب قلم) نیز استفاده کنید. همچنین مصرف دمنوش‌های گیاهی از جمله زنجبیل، نعناع، شیرین بیان، رازیانه و یا چای انار نیز ممکن است به تسکین معده کمک کنند.
نوشیدن آب نارگیل (منبعی طبیعی برای الکترولیت‌ها)، آب سبزیجات تازه یا مکیدن یخمک‌های میوه‌ای نیز می‌توانند به تامین آب بدن کمک کنند. هرچند به یاد داشته باشید که این مواد ممکن است برای همه افراد مناسب نباشند. همچنین مراقب باشید که مصرف بیش از حد مایعات، موجب بدتر شدن اسهال شما نشوند. اگر ادرار شما به رنگ زرد تیره است، این امر نشان می‌دهد که بدن شما به آب نیاز دارد.
۳. استراحت کافی
زمانی که مبتلا به اسهال هستید، از انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی شدید اجتناب کنید. بدن شما نیاز به استراحت دارد. بنابراین، ۸ ساعت در شبانه روز بخوابید. همچنین، از استرس و اضطراب دوری کنید.
۴. مصرف مکمل
مصرف برخی از مکمل‌ها می‌تواند به بهبود کلی روده و سلامت دستگاه گوارش و همچنین بهبود هضم غذا و تسکین معده و درمان فوری اسهال کمک کنند.
- پروبیوتیک ها: پروبیوتیک‌ها می‌توانند با عفونت مبارزه کرده و به تشکیل باکتری‌های سالم در روده کمک کنند.
- آنزیم‌های گوارشی: این آنزیم‌ها به جذب مواد مغذی کمک می‌کنند.
- پودر گلوتامین: گلوتامین نوعی اسید آمینه بوده که به بهبود دستگاه گوارش کمک می‌کند. این ماده به خصوص برای افراد مبتلا به اسهال مزمن مفید است. این ماده همچنین در عصاره استخوان نیز وجود دارد.
- آب آلوئه ورا: آلوئه وا به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند.
- دانه‌های کتان و چیا: فیبر موجود در این دانه‌ها می‌تواند به سفت شدن مدفوع و کاهش اسهال کمک کند.
۵. مصرف اسانس های روغنی
مطالعات نشان داده‌اند که اسانس روغن نعناع می‌تواند به کاهش التهاب روده، تسکین دستگاه گوارش و کاهش مدفوع آبکی کمک کند. همچنین روغن نعناع حاوی موادی مانند منتول یا منوتروپین بوده که خاصیتی ضد اسپاسم دارند. این روغن می‌تواند به درمان گرفتکی و درد شکم کمک کند.
درمان فوری اسهال در نوزادان و کودکان
معمولا نوزادان بیشتر از برگسالان در معرض کمبود آب بدن هستند که این موضوع می‌تواند همراه با اسهال روی دهد. علاوه بر این به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن آن‌ها هنوز قوی نیست، بیشتر در معرض ابتلا به اسهال ناشی از آلرژی یا بیماری قرار می‌گیرند. تخمین زده شده است که ۳ درصد نوزادان نسبت به پروتئین موجود در لبنیات، آلرژی دارند. علائم آلرژی نسبت به پروتئین شیر عبارتند از استفراغ، بروز بثورات و اسهال. استفاده از دارو‌های ضد اسهال برای نوزدان و کودکان مناسب نیست. در عوض توصیه می‌شود از روش‌های زیر برای درمان فوری اسهال کودکان استفاده کنید:
- به نوزاد، نسبت به گذشته، مایعات بیشتری بدهید. با این حال به یاد داشته باشید که نوشیدنی‌هایی مانند آب میوه می‌توانند علائم اسهال را بدتر کنند؛ بنابراین از آن‌ها اجتناب کنید.
- بیشتر متخصصان اطفال در حال حاضر توصیه می‌کنند که به نوزادان، مواد حاوی الکترولیت داده شود، به ویژه سدیم.
- به کودکان غذای حاوی پروبیوتیک بدهید. غذا‌هایی مانند ماست و سبزیجات و مکمل یا قطره‌های خوراکی حاوی پروبیوتیک. این مواد برای کاهش بسیاری از انواع ناراحتی‌های گوارشی مفید هستند.
- اگر کودک دچار سوزش پوست و بثورات پوشک شد، به جای استفاده از صابون و دستمال‌های مرطوب، از لیف و آب گرم برای شستشوی آن‌ها استفاده کنید. اجازه دهید بدن آن‌ها خشک شود، سپس از پماد یا مرطوب کننده‌هایی مانند وازلین یا زینک اکسید استفاده کنید.
- اسهال باید در عرض ۱ تا ۳ روز از بین برود. در غیر این صورت با پزشک اطفال تماس بگیرید.
احتیاط‌های لازم در زمان ابتلا به اسهال
اگر دچار اسهال حاد شدید، بهتر است برای چند روز از درمان‌های گفته شده استفاده کنید. هرچند اگر نوزاد یا کودک‌تان بیش از چند روز به طور مرتب دچار اسهال شد باید حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین افراد سالمند و کسانی که کم وزن هستند و یا کسانی که علائم زیر را دارند نیز باید به پزشک مراجعه کنند:
- وجود خون یا مخاط در مدفوع
- کاهش وزن
- تب
به علائم کم آبی توجه کرده و آب و الکترولیت‌های بیشتری مصرف کنید. اگر دچار سرگیجه، ضعف یا گیجی شدید، برای جلوگیری از بروز عوارض، با پزشک خود مشورت کنید.
برگرفته از: draxe.com
