انواع کلید در موسیقی

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – برای آنکه بتوان نت‌های موسیقی را در دوره‌های پی در پی به خط موسیقی نوشت، از خطوطی استفاده می شود که حامل نام دارد. خطوط حامل پنج خط موازی با فاصله‌های مساوی هستند که دارای یازده محل برای جا دادن نت‌های موسیقی می‌باشد؛ پنج محل روی خط‌ها، چهار محل میان خط‌ها، یک محل پایین و یک محل بالای خط‌ها. کلید در موسیقی کمک می‌کند که معنای نت‌ها برروی حامل پیدا و شناخته شوند.

 

 

کلید در موسیقی چیست؟

کلید برای معنا پیدا کردن و شناختن نام نت‌ها بر روی حامل به کار برده می‌شود و همیشه در سمت چپ خطوط حامل کشیده می‌شود. به منظور تسهیل در نوشتن محدوده‌های صوتی مختلف در موسیقی سه نوع کلید سل، فا و دو وجود دارد که بر روی هر خط که واقع شوند نام خود را به همان خط و نت روی آن می‌دهند. در قدیم هریک از کلیدها و حامل‌ها مخصوص یکی از بخش‌های صدای انسانی (در موسیقی آوازی) بوده و امروزه برخی از حامل‌ها ویژه‌ی یک یا چند ساز است. در تصویر بالا شکل هر سه نوع کلید را مشاهده می‌کنید.

در ادامه با توضیح بیشتر به معرفی انواع کلیدهای مرسوم در موسیقی می‌پردازیم. هر کدام از کلیدها و حامل‌های موسیقی نسبت به یکدیگر در سطح مختلف زیر و بمی قرار دارند. 

 

کلید سل

یکی از معمول‌ترین و پرکاربرد‌ترین کلید‌ها در موسیقی کلید سل است که تنها روی خط دوم حامل پنج خطی جای می‌گیرد و نتی را نشان می‌دهد که به فاصله‌ی یک پنجم درست بالاتر از نت “دو” وسط است (بابسامد تقریبی۳۹۶ هرتز). این کلید در موسیقی برای سازهایی که صدای نسبتا زیری دارند، استفاده می‌شود. برای همه‌ی بخش‌های آوازی (جز بخش باس، بخش باریتون و گاه بخش تنور) با این کلید نت نویسی می‌شود. نحوه‌ی کشیدن کلید سل از روی خط دوم شروع می‌شود به همین دلیل نتی که روی خط دوم قرار می‌گیرد را سل می‌نامند و بقیه‌ی نت‌ها بر همین روال نامگذاری خواهند شد. همانند تصویر زیر:

 

 

کلید دو 

کلید دو می‌تواند روی خط‌های اول، دوم، سوم و چهارم قرار بگیرد .همانند تصویر زیر:

 

 

به این ترتیب که روی هر خط قرار بگیرد نتی که روی آن خط است، نت “دو” وسط (با بسامد حدود ۲۶۴ هرتز)  می‌شود و بقیه‌ی نتها برطبق این نت نامگذاری خواهند شد. به عنوان مثال برای کلید دو خط چهارم، نتی که روی خط چهارم قرار بگیرد، نت دو نامگذاری و نت بعد از آن روی حامل “ر” و نت قبل از آن “سی” می‌شود. مثل تصویر زیر:

 

 

انواع کلید دو 

• کلید دو – خط چهارم: علاوه بر کاربردش در وسعت صدای بخش تنوردر آواز، سازهای پایین بر روی این حامل نت نویسی می‌شوند که عبارتند از: فاگوت (قسمت اصوات بالای این ساز) ، ترومبون تنور، ویولنسل (قسمت مرکزی اصوات این ساز)

• کلید دو – خط سوم: علاوه بر کاربردش در وسعت صدای بخش آلتوی آوازی، در نت نویسی ساز ویولن آلتو(ویولا) به کار می رود.
• کلید دو – خط دوم: این حامل ویژه‌ی بخش متزوسوپرانو بوده که امروزه برای این بخش از حامل سل استفاده می‌شود.
• کلید دو – خط اول: این حامل ویژه‌ی بخش سوپرانو آوازی بوده که امروزه هیچ سازی بر روی این حامل نت نویسی نمی‌شود. برای این بخش در ساز و آواز از حامل سل استفاده می‌شود.

 

کلید فا 

کلید فا می‌تواند روی خطهای سوم و چهارم قرار بگیرد. به این ترتیب که روی هر خطی که قرار بگیرد نتی که روی آن خط است نت فا (با بسامد تقریبی ۱۷۶ هرتز) می‌شود و بقیه‌ی نت‌ها برطبق این نت نامگذاری خواهند شد. به عنوان مثال برای کلید فا خط چهارم ، نتی که روی خط چهارم قرار بگیرد نت فا نامگذاری و نت بعد از آن روی حامل “سل” و نت قبل از آن “می” می‌شود. مثل تصویر زیر:

 

 

انواع کلید فا

•  کلید فا – خط چهارم: پایین‌ترین یا بم‌ترین حامل است که امروزه کاربرد فراوانی دارد. علاوه بر بخش‌های باس و باریتون، برای قسمت بم ساز پیانو و سازهای زیر (بم‌ترین سازها) استفاده می‌شود که عبارتند از: فاگوت، کر(هورن) تنها برای قسمتی از اصوات منطقه‌ی پایین این ساز، توبا، ویولنسل (تنها برای قسمتی از اصوات منطقه‌ی پایین این ساز)، کنترباس زهی (نت‌های این ساز یک اکتاو بم‌تر از نت نوشته شده صدا می‌دهند).

•    کلید فا – خط سوم: ویژه‌ی بخش باریتون بوده که امروزه دیگر کاربرد ندارد.

استفاده از سه کلید در موسیقی، نوشتن موسیقی برای تمامی صداها و سازها (با بازه‌های متفاوت) را امکان‌پذیر کرده است. با استفاده از کلیدهای مختلف برای سازها و صداهای متفاوت می‌توان به راحتی نت‌ها را در محدوده حامل با حداقل استفاده از خطوط اضافه نوشت. به این منظور کلید سل برا بخش‌های بالا، کلید دو برای بخش‌های میانی، و کلید فا بیشتر برای بخش‌های پایین نوشته می‌شود.