بیماری سل چیست؟ + علت، علائم و راه های درمان

ستاره | سرویس سلامت – بیماری سل نوعی بیماری عفونی بوده که عمدتا بر روی ریه‌ها تاثیر می‌گذارد. به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، این بیماری یکی از ۱۰ عامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است که تنها در سال ۲۰۱۶ باعث مرگ ۱.۷ میلیون نفر شده است. لازم به ذکر است که این بیماری معمولا تحت شرایط مناسب، قابل پیشگیری و قابل درمان است.

 

علائم بیماری سل چیست؟

بعضی از افراد توسط باکتری سل آلوده می‌شوند، اما علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند. به این وضعیت، سل در حال کمون یا غیر فعال گفته می‌شود. بیماری سل می‌تواند سال‌ها در بدن به صورت نهفته باقی بماند.
معمولا سل فعال موجب بروز علائم بسیاری شده که بیشتر آن‌ها مرتبط با دستگاه تنفس هستند، از جمله سرفه یا خلط همراه با خون. ممکن است بیش از سه هفته سرفه کنید و یا در زمان سرفه یا حتی تنفس طبیعی، دچار درد شوید.

دیگر علائم این بیماری عبارتند از:

• خستگی غیر معمول
• تب
• تعریق شبانه
• کاهش اشتها
• کاهش وزن

در حالی که سل معمولا بر روی ریه‌ها اثر می‌گذارد، اما می‌تواند دیگر اعضای بدن مانند کلیه‌ها، ستون فقرات، مغز استخوان و مغز را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد. علائم بیماری بسته به اندام آلوده شده، متفاوت هستند. به عنوان مثال، سل کلیه می‌تواند باعث بروز ادرار خونین شود.

 

 

چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری سل قرار می‌گیرند؟

به گفته سازمان بهداشت جهانی، بیش از ۹۵ درصد از کل موارد مرگ و میر مرتبط با سل، در کشور‌های کم درآمد و متوسط اتفاق می‌افتد. افرادی که به مدت طولانی از تنباکو، مواد مخدر یا الکل استفاده می‌کنند و همچنین افراد مبتلا به اچ آی وی و دیگر بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی بدن، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، سل عامل اصلی مرگ و میر در افراد مبتلا به اچ آی وی مثبت است. دیگر عوامل خطرزا برای ابتلا به بیماری سل عبارتند از:

• دیابت
• نارسایی حاد کلیه
• سوء تغذیه
• برخی از سرطان‌ها

دارو‌هایی که باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن می‌شوند، به ویژه دارو‌هایی که به پیشگیری از پس زدن عضو پیوندی کمک می‌کنند، نیز می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری سل را افزایش دهند. دارو‌هایی که برای درمان بیماری‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. مانند:

• سرطان
• رماتیسم مفاصل
• بیماری کرون
• پسوریازیس
• لوپوس

سفر به مناطقی که میزان بیماری سل در آنجا بالا است نیز احتمال ابتلا به عفونت سل را افزایش می‌دهد. این مناطق عبارتند از:

• جنوب صحرای آفریقا
• هند
• مکزیک و دیگر کشور‌های آمریکای لاتین
• چین و بسیاری از کشور‌های آسیایی
• بخشی از روسیه
• جزایر جنوب شرق آسیا
• میکرونزی

 

چه عواملی باعث بروز بیماری سل می‌شوند؟

نوعی باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باعث ایجاد بیماری سل می‌شود. لازم است بدانید که انواع مختلفی از بیماری سل وجود دارد و برخی از آن‌ها نسبت به دارو‌ها مقاوم هستند. باکتری سل از طریق قطرات آلوده در هوا منتقل می‌شود. فرد مبتلا به سل می‌تواند از طریق راه‌های زیر باکتری سل را منتقل کند:

• عطسه
• سرفه
• صحبت کردن
• آواز خواندن

افرادی که سیستم ایمنی آن‌ها قوی است، ممکن است حتی با وجود باکتری آلوده، به این بیماری مبتلا نشوند. به این حالت عفونت سل غیر فعال گفته می‌شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، حدود یک چهارم جمعیت جهان، مبتلا به سل غیر فعال هستند. سل غیر فعال مسری نیست، اما در طول زمان می‌تواند به سل فعال تبدیل شود.

 

 

راه های تشخیص بیماری سل

• از طریق پوست: پزشک با استفاده از تست مشتقات پروتئین خالص شده (PPD) می‌تواند بیماری سل را از طریق پوست تشخیص دهد. بدین منظور، پزشک ۰.۱ میلی لیتر PPD (مقدار کمی پروتئین) را درون پوست تزریق می‌کند. سپس بعد از گذشت دو تا سه روز، باید برای دریافت نتایج به پزشک مراجعه کنید. اگر در محل تزریق، ورم و تاولی به اندازه ۵ میلی متر ایجاد شده باشد، نشان دهنده این است که شما به سل مبتلا هستید؛ اما نشان نمی‌دهد که آیا این سل فعال است یا غیر فعال.
  واکنش‌های پوستی بین ۵ تا ۱۵ میلی متر می‌توانند بسته به عوامل خطرزا، سلامت و سابقه پزشکی فرد، سل مثبت در نظر گرفته شوند. تمام واکنش‌های پوستی بیش از ۱۵ میلی متر، بدون در نظر گرفتن عوامل خطرزا، مثبت هستند.
  با این حال این تست کامل نیست. بعضی از افراد حتی اگر سل داشته باشند، به این تست واکنشی نشان نمی‌دهند. همچنین برخی از افراد با اینکه سل ندارند، اما جواب آزمایش آن‌ها مثبت می‌شود.

 

 

• آزمایش خون: با استفاده از آزمایش خون می‌توان احتمال ابتلا به این بیماری را تشخیص داد. هرچند مانند آزمایش پوست، آزمایش خون نیز نمی‌تواند نشان دهد که آیا شما به سل فعال مبتلا هستید یا خیر.
  
• عکس برداری از قفسه سینه: اگر آزمایش پوست یا خون شما مثبت باشد، به احتمال زیاد پزشک برای بررسی نوعی لکه در ریه برای شما عکس برداری از قفسه سینه را تجویز خواهد کرد. این لکه‌ها نشانه‌ای از عفونت سل بوده و نشان می‌دهند که بدن شما در حال تلاش برای جداسازی باکتری سل است. اگر جواب این آزمایش منفی باشد، احتمالا به سل غیر فعال مبتلا هستید.
  اگر آزمایش نشان دهد که شما به بیماری سل فعال مبتلا هستید، درمان برای این نوع سل آغاز خواهد شد. در غیر این صورت، پزشک، درمان برای بیماری سل غیر فعال را شروع کرده تا از فعال شدن آن‌ها جلوگیری کند.
• دیگر آزمایش‌ها: پزشک همچنین برای بررسی باکتری سل، ممکن است خلط یا مخاط گرفته شده از ریه‌ها را آزمایش کند. اگر تست خلط شما مثبت باشد، این بدان معنی است که شما می‌توانید دیگران را آلوده کنید. بنابراین تا زمان بهبود بهتر است از ماسک‌های مخصوص استفاده کنید. علاوه بر این، اگر جواب دیگر آزمایش‌ها واضح نبود، می‌توانید از آزمایش‌هایی مانند سی تی اسکن، برونکوسکوپی یا بیوپسی ریه استفاده کنید.

 

درمان بیماری سل

بسیاری از عفونت‌های باکتریایی با استفاده از مصرف آنتی بیوتیک‌ها به مدت یک یا دو هفته درمان می‌شوند، اما بیماری سل متفاوت است. افرادی که به بیماری سل فعال مبتلا هستند، معمولا باید ترکیبی از دارو‌ها را به مدت شش تا نه ماه مصرف کنند. دوره درمان باید کامل شود. در غیر این صورت، بیماری دوباره برخواهد گشت. اگر بیماری سل دوباره عود کند، ممکن است بدن نسبت به دارو‌های قبلی مقاوم شده و در نتیجه درمان سل سخت‌تر شود.

پزشک ممکن است دارو‌های متعددی را برای درمان سل تجویز کند، زیرا برخی از انواع سل نسبت به برخی از دارو‌ها مقاوم هستند. شایع‌ترین دارو‌ها برای درمان بیماری سل فعال عبارتند از:

• ایزونیازید
• اتامبوتول
• پریزامینید
• ریفامپین
• ریفاپنتین

 

 

این دارو‌ها می‌توانند بر روی کبد تاثیر بگذارند. بنابراین فرد باید با علائم آسیب کبدی آشنا باشد. علائمی از قبیل:

• کاهش اشتها
• تیره بودن ادرار
• تبی که بیش از سه روز طول بکشد
• تهوع یا استفراغ بدون دلیل
• زردی یا یرقان
• درد شکم

اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین در زمان مصرف این داروها، باید به طور مرتب کبد خود را چک کنید.

نحوه پیشگیری از ابتلا به بیماری سل

اکثر افراد در زمان کودکی، واکسن سل را تزریق می‌کنند. این واکسن ب. ث. ژ. نامیده شده و فقط در برابر برخی از انواع سل کاربرد دارد. داشتن باکتری سل لزوما به این معنی نیست که شما علائم سل فعال را دارید. اگر مبتلا به عفونت باشید، ولی علائمی را از خود نشان ندهید، احتمالا به سل غیر فعال مبتلا هستید. در این شرایط، پزشک یک دوره کوتاه مدت آنتی بیوتیک برای شما تجویز خواهد کرد تا از فعال شدن باکتری سل جلوگیری کند. دارو‌های متداول برای سل غیر فعال عبارتند از ایزونیازید، ریفاپنتین و ریفامپین که بسته به نوع و ترکیب آنها، احتمالا برای ۳ تا ۹ ماه باید مصرف شوند.

 

 

افرادی که به سل فعال مبتلا هستند، باید تا زمانی که دیگر این بیماری مسری نباشد، از تماس با دیگر افراد خودداری کنند. به گفته سازمان بهداشت جهانی، افراد مبتلا به سل فعال، در صورت رعایت نکردن احتیاط‌های لازم، می‌توانند از طریق تماس نزدیک، حدود ۱۰ تا ۱۵ نفر را در سال آلوده کنند.

برگرفته از: healthline.com