کمبود ویتامین دی چیست؟ + راه های درمان

ستاره | سرویس سلامت – ویتامین دی یا «ویتامین خورشید» در پیش‌گیری از بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان موثر است. در سال‌های اخیر تحقیقات علمی زیادی بر روی ویتامین دی انجام شده است. یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مطالعات انجام شده، بررسی چگونگی جبران کمبود ویتامین D در بدن است. ویتامین دی نه تنها در سلامت استخوان‌ها و عضلات موثر است، بلکه در پیشگیری از انواع سرطان‌ها، کاهش احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی، پیشگیری از ام اس و کاهش ریسک سرماخوردگی و آنفولانزا نیز نقش دارد. یکی از تاثیرات آشکار ویتامین دی بر سلامتی، نقش آن در تقویت استخوان، دندان‌ها و بهبود قدرت عضلات است. ویتامین دی در جذب کلسیم و فسفات نقش مهمی دارد.

 

کمبود ویتامین دی فقط با نام ویتامین دی همراه نیست

ویتامین دی فقط یک ماده شیمیایی نیست، بلکه به گروهی از مواد از جمله ویتامین دی ۲ و دی ۳ اطلاق می‌شود. دی ۲ و دی ۳ گونه‌هایی هستند که پس از تابش آفتاب بر پوست ایجاد و در بدن حیوانات نیز یافت می‌شوند. منابع غیرحیوانی مانند قارچ‌ها و مخمر‌ها بیشتر گونه دی ۲ را تولید می‌کنند. این مواد هنگامی که وارد بدن می‌شوند، به استروئید‌های فعال بیولوژیکی تبدیل شده و در خون گردش می‌کنند.

 

 

کمبود ویتامین دی و ارتباط با بیماری‌ها

ویتامین دی و سلامت استخوان‌ها

کمبود ویتامین دی بسیار خطرناک است. کمبود این ویتامین ارتباط تنگاتنگی با اختلالات استخوانی مانند نرمی استخوان و راشیتیسم دارد. متخصصان درماتولوژی دانشگاه لیدز انگلستان در اینباره می‌گویند: «اگر کمی تامل کنیم متوجه خواهیم سطح ویتامین دی در بدن افراد تاثیر مستقیمی در سلامت استخوان‌های اسکلتی دارد». البته پژوهش‌های بیشتری درباره دیگر بیماری‌های مرتبط استخوانی در حال انجام است. ویتامین دی برای داشتن استخوان‌ها و عضلات قوی الزامی است. بدون ویتامین دی جذب کلسیم با مشکل جدی مواجه خواهد شد. کلسیم برای ساخت، رشد و حف سلامت استخوان ها یک عنصر ضرروی محسوب می شود. عارضه‌هایی مانند پای پرانتزی، ضعف استخوانی و یا قوز کمر می تواند ناشی از کمبود ویتامین دی در بدن باشد.

 

 

کمبود ویتامین دی و رنگ پوست

گیرنده‌های ویتامین دی در سلول‌های زیادی از بدن وجود دارند. این مسئله نشان می‌دهد که این ماده باید نقشی اساسی در سلامت ما داشته باشد. برخی تحقیقات نشان داده است که با مهاجرت انسان به عرض‌های جغرافیایی مرتفع‌تر، رنگ پوست او روشن‌تر می‌شود.  ویتامین دی نقش میانی مهمی در مراقبت از پوست و جوان سازی آن ایفا می‌کند. فرم فعال ویتامین دی ۳ (کلسی تریول) وظایف مهمی در رشد، ترمیم و متابولیسم پوست دارد. این ویتامین سیستم ایمنی پوست را بهبود می‌بخشد و به از بین بردن رادیکال‌هایی که باعث پیری زودرس می‌شود، کمک چشم گیری می‌کند.

 

 

نقش ویتامین دی در پیشگیری از التهاب و سرطان

سرطان روده، سرطان سینه، سرطان پروستات و سرطان پانکراس شایع‌ترین سرطان‌هایی است که در انسان دیده می‌شود. تحقیقات متعددی ثابت می‌کنند که مصرف بالای ویتامین دی یا وجود سطح بالای ویتامین دی در خون ارتباط مستقیمی با کاهش ابتلا به سرطان روده دارد و این مسئله به صورت علمی ۱۰۰ درصد اثبات شده است. البته باید بدانید که کمبود ویتامین دی مستقیما در ایجاد سرطان نقش ندارد، اما افرادی که به صورت استاندارد ویتامین دی مصرف می‌کنند، احتمال ایجاد سرطان در بدن خود را تا حد زیادی کاهش می‌دهند.

 

محققان غدد درون‌ریز مولکولی دانشگاه بیرمنگهام اخیرا پژوهشی درباره ویتامین دی و آرتروز مفصلی انجام داده اند. یکی از نشانه‌های آرتروز مفصلی کمبود ویتامین دی است. نتایج پژوهش‌ها بر روی سلول‌ها اهمیت این ویتامین را در کاهش التهاب مفاصل تایید می‌کنند. طبق مطالعات، به نظر می‌رسد در بیشتر بیماران ویتامین دی تاثیر مثبتی داشته باشد. ویتامین دی در سلول‌هایی که به عنوان مدل‌های اختلالات عفونی و ایمنی استفاده شده اند تاثیرات آشکار ضدباکتری و ضدالتهابی داشته است.

 

کمبود ویتامین دی تنها می‌تواند جنبه‌ای از یک بیماری باشد

دیگر متخصصان درباره تاثیر ویتامین دی تردید دارند. پروفسور تیم اسپکتور، نویسنده کتاب «افسانه رژیم» در مقاله‌ای در روزنامه ایندیپندنت نوشته است: «تاکنون مدارک نشان داده‌اند سطح پایین ویتامین دی یا به بیماری مربوط نیست و یا تنها نشانه‌ای از بیماری است (به استثنای ام اس و برخی از انواع سرطان)». هویسون می‌گوید با این که ویتامین دی به پیشگیری از برخی بیماری‌ها مانند سل، عفونت‌های ریوی و بیماری‌های خود ایمنی بدن کمک می‌کند، نباید آن را درمان در نظر گرفت. او می‌گوید: «این ویتامین در پیشگیری از بیماری‌ها موثر است، ولی اگر بیماری وارد بدن شود، احتمال کمی وجود دارد که به کسی که به سرطان پروستات مبتلا شده است ویتامین د بدهید و ناگهان حال او بهتر شود».

 

برای جبران کمبود ویتامین دی به چه دوزی از آن نیاز دارید؟

طبق دستورالعمل‌های اکثر مراکز پزشکی آمریکا، مصرف روزانه ۱۰ تا ۲۰ میکروگرم ویتامین دی می‌تواند نیاز بدن ۹۸ درصد مردم را تامین کند. البته نیاز بدن به ویتامین دی به عوامل متنوعی بستگی دارد. سن، رنگ پوست، سطح فعلی ویتامین دی، مکان زندگی و سطح بهره بردن از نور خورشید مهم‌ترین فاکتور‌ها هستند. طبق تحقیقات امروزی مصرف ۲۵ تا ۱۰۰ میکروگرم ویتامین دی به صورت روزانه ایده‌آل‌ترین عدد برای رسیدن به بهترین غلظت ویتامین دی در خون است؛ بنابراین می‌توانید از حد استاندارد ارائه شده بیشتر نیز مصرف کنید. برخی تحقیقات انجام شده به شرح زیر است:

• محققان به این مسئله پی برده اند که سطح بالای ویتامین دی در بدن برخی افراد (۳۳ میکروگرم) در مقایسه با کسانی که حداقل مقدار ویتامین دی (۱۰ میکروگرم) را در بدن خود دارند، خطر ابتلا به سرطان روده را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.
• تحقیقات دیگری نشان داده است که مصرف روزانه ۲۵ میکروگرم ویتامین دی به ۵۰ درصد مردم کمک می‌کند تا سطح ویتامین دی خون خود را به ۳۳ نانوگرم بر میلی لیتر برسانند. حال اگر این مقدار ۵۰ میکروگرم باشد، سطح ویتامین دی در خون تمام مردم یک جامعه به ۳۳ نانوگرم بر میلی لیتر خواهد رسید. این سطح از ویتامین دی مانند یک سپر دفاعی به پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند.
• طبق ۱۷ تحقیقی که بر روی بیش از ۳۰۰ هزار نفر از مردم آمریکا صورت گرفت، ارتباط میان مصرف ویتامین دی و بیماری‌های قلبی بررسی شده است. محققان به این نتیجه رسیدند که مصرف روزانه ۲۵ میکروگرم ویتامین دی احتمال ابتلا به امراض قلبی را تا ۱۰ درصد کاهش می‌دهد.

آیا جبران کمبود ویتامین دی با استفاده از مکمل‌ها امکان پذیر است؟

پاسخ: تا حدودی بله. از آن‌جایی که تاثیرات زیان‌آور برخی از این مکمل‌ها بیشتر از تاثیرات مثبت آن‌ها بوده است، جای تعجب ندارد که در برابر این مواد محتاطانه عمل کنیم. کمیته مشاوره علمی تغذیه انگلستان معتقد است که با وجود تفاوت در میزان نور خورشید مورد نیاز، ژنتیک، رنگ پوست، ساعت در شبانه روز و نوع پوشش، تعیین میزان استاندارد ویتامین دی مورد نیاز بدن آسان نیست. در فصل بهار و تابستان می‌توان از نور خورشید برای جبران کمبود ویتامین دی بهره گرفت. افراد باید در پاییز و زمستان برای افزایش مصرف ویتامین دی از مکمل استفاده کرده و یا مصرف غذا‌های سرشار از ویتامین د. را افزایش دهند تا روزانه ۱۰ میکرو گرم ویتامین به بدن برسد. به افراد در معرض ریسک بالاتر از جمله برخی اقلیت‌های قومی توصیه می‌شود در تمام سال از این دستورالعمل پیروی کنند.  منابع طبیعی ویتامین دی فراوانی زیادی ندارند و بیشتر منابع منشا حیوانی دارند که برای گیاه‌خواران و خام گیاه خواران مناسب نیست. یک وعده ماهی روغنی مانند ماکارل به راحتی ۱۰ میکروگرم ویتامین دی روزانه شما را فراهم می‌کند، ولی اگر یک تن ماهی مصرف کنید این میزان  ۱.۵ میلی گرم خواهد بود.

 

 

منابع مناسب برای جبران کمبود ویتامین دی 

محققان بالینی عفونت‌های ریوی دانشگاه کوئین ماری لندن اعتقاد دارند که حتی در تابستان نور خورشید راه حل مناسبی نیست، به خصوص که خطر ابتلا به سرطان پوست را نیز به همراه دارد. اگر استفاده از مکمل‌های دارویی را در نظر دارید، میزان ویتامین د. موجود در آن‌ها را کنترل کنید. بدن برخی افراد با گونه‌های حیوانی ویتامین دی را سازگاری ندارد. اگرچه، پژوهش‌ها نشان داده اند که اگر تصمیم دارید ویتامین خون خود را افزایش دهید، ویتامین دی ۳ تاثیرگذاری بیشتری دارد.

منابع عمومی ویتامین دی

غنی سازی مواد غذایی برای جبران کمبود ویتامین دی مردم

برخی کشورها از جمله کانادا و فنلاند از غنی سازی شیر استقبال کرده اند. ولی اگرچه در انگلستان شیر خشک و برخی غله‌های صبحانه، شیرهای گیاهی و آبمیوه‌ها غنی‌سازی می‌شوند، بیشتر غذاها هنوز در این فرآیند وارد نشده اند. بیشتر کشورها باید یک برنامه غنی‌سازی کشوری را در نظر بگیرد تا سطح سلامت مردم بهبود چشمگیری داشته باشد، این کار فقط از طریق غنی‌سازی غذایی ممکن خواهد بود.

برگرفته از: روزنامه گاردین نویسنده: شروین جوانبخت