علائم سکته مغزی چیست؟ + علت، عوارض و راه های پیشگیری

ستاره | سرویس سلامت – سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به سمت مغز متوقف یا کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی به مغز نمی‌رسند؛ بنابراین در عرض چند دقیقه، سلول‌های مغزی به تدریج از بین خواهند رفت. سکته مغزی نیاز به فوریت‌های پزشکی و رسیدگی سریع دارد؛ اقدامات اولیه می‌توانند میزان آسیب مغزی و عوارض آن را کاهش دهند.

علائم سکته مغزی چیست؟

اگر فکر می‌کنید که ممکن است دچار سکته مغزی شوید، حواس‌تان به این علائم و نشانه‌ها باشد. دقت کنید که چه زمانی این علائم شروع شده‌اند، زیرا زمان می‌تواند بر روی درمان شما تاثیر گذارد:

• مشکل تکلم و درک. ممکن است احساس گیجی کرده و کلمات را به صورت جویده جویده بیان کنید و یا صحبت‌های دیگران را متوجه نشوید.
• فلج یا بی حسی صورت، دست یا پا. ممکن است به طور ناگهانی صورت، دست یا پایتان دچار بی حسی، ضعف یا فلج شوند. معمولا این اتفاق در یک طرف بدن روی می‌دهد. سعی کنید هم زمان هر دو دست خود را به بالای سر ببرید، اگر یکی از آن‌ها به پایین افتاد، احتمالا دچار سکته مغزی شده‌اید. همچنین ممکن است یک طرف دهان شما کج شود.
• مشکل بینایی. ممکن است به طور ناگهانی اشیاء را تار، سیاه و سفید و یا دوتایی ببینید.
• سردرد. وجود سردرد ناگهانی و شدید که با استفراغ، سرگیجه یا عدم هوشیاری همراه است، می‌تواند از علائم سکته مغزی باشد.
• مشکل راه رفتن. ممکن است در زمان راه رفتن تلو تلو خورده و یا تعادل خود را از دست بدهید.

 

علت و عوامل سکته مغزی

سکته مغزی ممکن است به خاطر انسداد یک شریان (سکته مغزی ایسکمیک) یا پاره شدن یک رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک) ایجاد شود. در برخی از افراد ممکن است به طور موقت جریان خون به مغز (حمله ایسکمی گذرا یا TIA) متوقف شده که در این حالت آسیبی دائمی ایجاد نمی‌شود.

 

 

سکته مغزی ایسکمیک

حدود ۸۰ درصد سکته‌ها از نوع سکته مغزی ایسکمیک می‌باشند. این سکته زمانی روی می‌دهد که شریان‌های مغز تنگ یا مسدود شده و در نتیجه جریان خون به شدت کاهش می‌یابد. شایع‌ترین سکته‌های مغزی ایسکمیک عبارتند از:

• سکته مغزی ترومبوتیک: این سکته زمانی روی می‌دهد که یک لخته خون در یکی از شریان‌های خون رسان به مغز تشکیل شود. لخته ممکن است به دلیل وجود رسوبات چربی موجود در شریان‌ها ایجاد شده و در نتیجه موجب کاهش جریان خون (تصلب شریان) می‌شود.
• سکته مغزی آمبولیک: این سکته زمانی روی می‌دهد که یک لخته خون در خارج از مغز (معمولا در قلب) تشکیل شده و از طریق جریان خون حرکت کرده تا وارد شریان‌های مغزی شود. این نوع لخته خون را آمبولی می‌نامند.

 

سکته هموراژیک

سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز سوراخ یا پاره شود. خونریزی مغزی می‌تواند ناشی از عوامل بسیاری باشد که شامل:

• فشار خون بالا
• مصرف بیش از حد دارو‌های ضد انعقاد خون
• آنوریسم: بزرگ شدن یا بیرون‌زدگی دیواره سرخرگ در اثر ضعف دیواره سرخرگ

یکی دیگر از عوامل خونریزی که کمتر شایع است، در هم پیچیدگی غیر طبیعی عروق خونی متصل به شریان‌ها و ورید‌ها می‌باشد (ناهنجاری شریانی وریدی). انواع سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:

• خونریزی درون مغزی: در این خونریزی، رگ خون در مغز پاره و در اطراف بافت مغز پخش شده و به سلول‌های مغزی آسیب وارد می‌کند. همچنین خون به سلول‌هایی که در ورای این پاره شدگی قرار دارند نیز نرسیده و به آن‌ها نیز آسیب وارد می‌شود.
  فشار خون بالا، رعشه، ناهنجاری‌های عروقی، استفاده از دارو‌های رقیق کننده خون و دیگر شرایط نیز باعث ایجاد خونریزی درون مغزی می‌شوند.
• خونریزی زیر عنکبوتیه (خونریزی ساب آراکنوئید): در این خونریزی، یک شریان در نزدیکی مغز پاره و در فضای بین سطح مغز و جمجمه پخش می‌شود. ایجاد سردرد ناگهانی و شدید می‌تواند نشانه‌ای از این خونریزی باشد. خونریزی زیر عنکبوتیه معمولا ناشی از اتساع عروق بوده که پس از خونریزی، رگ‌های خونی دچار اسپاسم عروقی شده و در نتیجه به سلول‌های مغزی آسیب وارد خواهد شد.

 

 

حمله ایسکمی گذرا (TIA)

در این حمله که به آن سکته خفیف گفته می‌شود، به طور موقت (معمولا کمتر از پنج دقیقه) جریان خون به مغز کاهش می‌یابد. این حمله شبیه به سکته مغزی ایسکمیک بوده و به خاطر ایجاد لخته در خون ایجاد می‌شود، اما به بافت‌ها آسیبی دائمی نمی‌رساند. در هرصورت وجود چنین حمله‌ای به این معنی است که احتمالا یکی از رگ‌ها دچار گرفتگی شده و در صورت عدم مراقبت ممکن است منجر به سکته مغزی کامل شود.

 

عوامل خطرزا در بروز سکته مغزی

عوامل بسیاری می‌توانند خطر سکته مغزی و حتی احتمال ابتلا به حمله قلبی را افزایش دهند. این عوامل که قابل درمان نیز می‌باشند عبارتند از:

عوامل خطرساز به علت سبک زندگی

• اضافه وزن یا چاقی
• عدم فعالیت فیزیکی
• مصرف بیش از حد الکل
• استفاده از مواد مخدر مانند کوکائین و متامفتامین

عوامل خطرساز پزشکی

• فشار خون بالاتر از ۱۲۰/۸۰ میلیمتر جیوه (mm Hg)
• سیگار کشیدن و یا در معرض دود سیگار بودن
• کلسترول بالا
• دیابت
• وقفه تنفسی در خواب
• بیماری‌های قلبی عروقی، از جمله نارسایی قلبی، عفونت قلب یا ضربان غیرطبیعی قلب
• داشتن سابقه خانوادگی در سکته‌های مغزی و قلبی

عوامل دیگر عبارتند از:

• سن: افراد بالای ۵۵ سال نسبت به افراد جوانتر بیشتر در معرض ابتلا به سکته مغزی می‌باشند.
• جنسیت: مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض ابتلا به سکته مغزی هستند.
• هورمون‌ها: استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا درمان‌های هورمونی که شامل استروژن می‌باشند.

 

 

عوارض جانبی

با توجه به مدت زمان عدم خون رسانی به مغز و ناحیه آسیب دیده، گاهی اوقات سکته مغزی می‌تواند باعث ایجاد ناتوانی‌های دائم یا موقت شود. عوارض جانبی این شرایط عبارتند از:
فلج شدن یا از دست دادن توانایی کنترل بر حرکت عضلات. ممکن است یک طرف بدن فلج شده و یا نتوانید صورت یا بازوی خود را حرکت دهید. انجام فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود این شرایط کمک کند.

• عدم تکلم یا بلع. سکته مغزی ممکن است بر کنترل عضلات دهان و گلو تاثیر گذاشته و مبتلا به دیزارتیا (اختلال تکلم) یا دیسفاژی (اختلال بلع) شوید. همچنین ممکن است مبتلا به زبان پریشی شده که در این حالت در صحبت، خواندن یا نوشتن دچار مشکل می‌شوید. استفاده از گفتار درمانی به بهبود این شرایط کمک می‌کند.
• از دست دادن حافظه. بسیاری از افراد مبتلا به سکته مغزی، ممکن است به طور موقت یا دائم حافظه خود را از دست بدهند.
• مشکلات عاطفی. افراد مبتلا به سکته مغزی ممکن است در کنترل عواطف خود دچار مشکل شده و یا افسرده شوند.
• درد: ممکن است در قسمت‌هایی از بدن که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته اند، احساس درد یا بی حسی ایجاد شود. همچنین برخی از افراد ممکن است پس از سکته، نسبت به تغییرات دما، به ویژه سرما حساس شوند. به این عارضه سندرم درد مرکزی گفته می‌شود. این وضعیت معمولا چند هفته پس از سکته مغزی ایجاد شده و ممکن است در طول زمان بهبود یابد.
• تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود. گاهی افراد مبتلا به سکته مغزی، منزوی شده یا رفتار‌های آنی و غریزی از خود نشان می‌دهند. در این شرایط ممکن است نیاز به مراقبت‌های روزانه داشته باشند.

به طور کلی، موفقیت در درمان این عوارض در افراد مختلف، متفاوت می‌باشد.

 

راه های پیشگیری از سکته مغزی

برای پیشگیری از سکته مغزی باید با عوامل خطرزا آشنا بوده، به توصیه‌های پزشک توجه کرده و یک شیوه زندگی سالم را اتخاذ کنیم. اگر قبلا دچار سکته مغزی شده‌اید، این اقدامات می‌توانند از وقوع یک سکته دیگر جلوگیری کنند.

 

 

به طور کلی، توصیه‌های شیوه زندگی سالم عبارتند از:

• کنترل فشار خون بالا. این یکی از مهم‌ترین کار‌هایی است که می‌توانید برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهید. ورزش، کنترل استرس، حفظ وزن و محدودیت در مصرف سدیم و الکل می‌توانند به حفظ تعادل فشار خون کمک کنند. علاوه بر تغییر در شیوه زندگی، ممکن است پزشک برای درمان فشار خون بالا دارو‌هایی را نیز تجویز کند.
• کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع شده در رژیم غذایی. کاهش مصرف کلسترول و چربی، باعث کاهش پلاک‌های خونی در شریان‌ها می‌شوند. علاوه بر تغذیه مناسب، می‌توانید از دارو‌های کاهش کلسترول نیز استفاده کنید.
• ترک مصرف دخانیات. سیگار خطر ابتلا به سکته مغزی را برای افراد سیگاری و کسانی که در معرض دود آن قرار می‌گیرند، افزیش می‌دهد.
• کنترل دیابت. شما می‌توانید دیابت را با رژیم غذایی، ورزش، کنترل وزن و دارو کنترل کنید.
• حفظ وزن سالم
• استفاده از میوه‌ها و سبزیجات. مصرف پنج وعده میوه یا سبزی در روز، احتمال خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
• ورزش منظم. ورزش‌های هوازی باعث کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی می‌شوند. ورزش می‌تواند فشار خون را کاهش داده، میزان لیپوپروتئین پرچگالی را افزایش داده و سلامت کلی عروق خونی و قلب را بهبود ببخشد. همچنین به کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس نیز کمک می‌کند. ۳۰ دقیقه فعالیت مثل پیاده روی، دویدن، شنا و دوچرخه سواری مفید می‌باشند.
• عدم مصرف الکل
• درمان وقفه تنفسی در خواب (OSA). این نوعی از اختلال بوده که در آن میزان اکسیژن به طور متناوب در طول شب کم می‌شود. در این شرایط می‌توان در زمان خواب از دستگاه اکسیژن استفاده کرد.
• عدم مصرف مواد مخدر

 

 

دارو‌های پیشگیرانه

اگر قبلا دچار سکته مغزی شده اید، احتمالا پزشک برای کاهش ابتلا به یک سکته دیگر دارو‌هایی را تجویز خواهد کرد که شامل:

• دارو‌های ضد پلاکت. پلاکت‌ها سلول‌هایی در خون بوده که باعث تشکیل لخته می‌شوند. دارو‌های ضد پلاکت باعث می‌شوند که چسبندگی این سلول‌ها کم‌تر شده و در نتیجه میزان تشکیل لخته کاهش پیدا کند. شایع‌ترین داروی ضد پلاکت، آسپرین می‌باشد که میزان مصرف آن را باید پزشک تعیین کند.
• همچنین پزشک ممکن است داروی Aggrenox، که ترکیبی از دو داروی آسپرین و دی پیریدامول می‌باشد را تجویز کند. دارو‌های دیگری نیز مانند کلوپیدوگرل نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• دارو‌های ضد انعقادی. این دارو‌ها مانند هپارین و وارفارین، باعث کاهش لخته شدن خون می‌شوند. تاثیر هپارین سریع بوده و برای کوتاه مدت از آن استفاده می‌شود. درحالی که وارفارین برای مصرف طولانی مدت تجویز می‌شود. وارفارین نوعی رقیق کننده قوی بوده که حتما باید به میزان تجویز شده مصرف شود.

منبع: www.mayoclinic.org