نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: 8 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی – آیا در قرآن اشاره‌ای به اسم اعظم خداوند شده است؟ آیا ذکری وجود دارد که اسم اعظم در آن نهفته باشد؟ ویژگی‌های اسم اعظم خداوند کدام است؟ ستاره در این مقاله به سوالات شما در این باره پاسخ خواهد داد.
اسم اعظم خداوند در قرآن و احادیث
در مقاله‌ای مجزا درباره این که اسم اعظم چیست صحبت کردیم. اسم اعظم خداوند یکی از اسما الحسنی است، اما چیزی تحت عنوان اسم اعظم در قرآن به کار نرفته است. اما در احادیث و ادعیه نقل شده از اهل بیت آیات و ذکر‌های متعددی وجود دارد که آن‌ها را مشتمل بر اسم اعظم خداوند دانسته‌اند. از جمله این اذکار عبارتند از:
- بسم الله الرحمن الرحیم
- الله لا إله إلّا هو الحی القیوم (آیه ۲۵۵ سوره بقره و ایه ۲ سوره آل عمران)
- و إلهکم إلهٌ واحدٌ (آیه ۱۶۳ سوره بقره)
- اللّه لا إله إلاّ هو لیجمعنّکم إلی یوم القیمة (آیات ۴ و ۸۷ سوره نسا)
- اللّه لا إله إلاّ هو له الأسماء الحسنی (آیات ۸ و ۲۰ سوره طه)
- اللّه لا إله إلاّ هو ربّ العرش العظیم (آیات ۲۶ و ۲۷ سوره نمل)
- اللّه لا إله إلاّ هو و علی اللّه فلیتوکّل المؤمنون (آیات ۱۳ و ۶۴ سوره تغابن)
- ذلکم اللّه ربّکم خلق کلّ شیء (آیات ۴۰ و ۶۲ سوره غافر)
- سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿١﴾ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ﴿٢﴾ هُوَ الأوَّلُ وَ الآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ﴿٣﴾ هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الأرْضِ وَ مَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَ مَا یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَا یَعْرُجُ فِیهَا وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنْتُمْ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ﴿٤﴾ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ ﴿٥﴾ یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَ یُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿٦﴾ (۶ آیه اول سوره حدید)
- سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الأرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿١﴾ هُوَ الَّذِی أَخْرَجَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِنْ دِیَارِهِمْ لأوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ یَخْرُجُوا وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَیْثُ لَمْ یَحْتَسِبُوا وَ قَذَفَ فِی قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُمْ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَیْدِی الْمُؤْمِنِینَ فَاعْتَبِرُوا یَا أُولِی الأبْصَارِ ﴿٢﴾ وَ لَوْلا أَنْ کَتَبَ اللَّهُ عَلَیْهِمُ الْجَلاءَ لَعَذَّبَهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ لَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابُ النَّارِ ﴿٣﴾ (سه آیه اول سوره حشر)
- یا هو یا من لا هو إلاّ هو
- اللّه اللّه اللّه اللّه الذی لا إله إلاّ هو
- یا إلهنا و إله کلّ شیء إلهاً واحداً لا إله إلاّ أنت
کفعمی در کتاب مصباح ذکر‌ها و دعا‌هایی از جمله دعای جوشن کبیر، دعای مشلول، دعای مجیر، دعای صحیفه و ذکر‌های «یا هو یا هو یا من لا یعلم ما هو إلّا هو»، «یا نور یا قدوس یا حی یا قیوم یا حیاً لایموت یا حیاً حین لا حی یا حی لا إله إلاّ أنت أسئلک بلا إله إلاّ أنت» و «لا إله إلاّ أنت سبحانک إنّی کنت من الظّالمین» را شامل اسم اعظم خداوند می‌داند.
ویژگی‌های اسم اعظم خداوند
شیخ علی اکبر عماد معتقد است: «اسم اعظم خداوند تبارک و تعالى، آنهائى است که در اولش، لفظ جلاله «الله» و در آخرش لفظ «هو» باشد و همچنین بدون نقطه باشد و در قرآن شریف، در پنج مورد چنین آمده است.»
نقل شده است که هر کس پنج آیه‌ای که اسم اعظم خداوند (الله لا اله الا هو) در آن آمده است را ورد زبانش کند و روزی ۱۱ بار بخواند به نیت خودش خواهد رسید:
۱. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ لا تَاءْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لانوْمٌ لَهُ ما فى السَّمواتِ وَ ما فى الاَرْضِ مَنْ ذَاالَّذى یَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلاّ بِاِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ اَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لایُحیطُونَ بِشَئىٍ مِنْ عِلْمِهِ اِلاّ بِماشاءَ وَسِعَ کُرْسیُّهُ السَّمواتِ وَ الاَرْضَ وَ لایَؤُدُهُ حِفْظِهُما وَ هُوَ الْعَلِىُّ الْعَظیمِ. (آیه ۲۵۵ سوره بقره)
۲. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ اَنْزَلَ التَّوریةَ وَ الاِنْجیلَ مِنْ قَبْلُ هُدىً لِلنّاسِ وَ اَنْزَلَ الْفُرْقانَ. (آِات ۲ تا ۴ سوره آل عمران)
۳. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ اِلى یَوْمِ الْقیامَةِ لارَیْبَ فیهِ وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدیثاً. (آیه ۸۷ سوره نساء)
۴. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ لَهُ الاَسْماءُ الْحُسنى. (آیه ۸ سوره طه)
۵. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ وَ عَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ. (آیه ۱۳ سوره تغابن)
نقل شده است که هر کس پنج آیه‌ای که اسم اعظم خداوند (الله لا اله الا هو) در آن آمده است را ورد زبانش کند و روزی ۱۱ بار بخواند به نیت خودش خواهد رسید:
۱. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ لا تَاءْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لانوْمٌ لَهُ ما فى السَّمواتِ وَ ما فى الاَرْضِ مَنْ ذَاالَّذى یَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلاّ بِاِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ اَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لایُحیطُونَ بِشَئىٍ مِنْ عِلْمِهِ اِلاّ بِماشاءَ وَسِعَ کُرْسیُّهُ السَّمواتِ وَ الاَرْضَ وَ لایَؤُدُهُ حِفْظِهُما وَ هُوَ الْعَلِىُّ الْعَظیمِ. (آیه ۲۵۵ سوره بقره)
۲. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ اَنْزَلَ التَّوریةَ وَ الاِنْجیلَ مِنْ قَبْلُ هُدىً لِلنّاسِ وَ اَنْزَلَ الْفُرْقانَ. (آِات ۲ تا ۴ سوره آل عمران)
۳. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ اِلى یَوْمِ الْقیامَةِ لارَیْبَ فیهِ وَ مَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدیثاً. (آیه ۸۷ سوره نساء)
۴. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ لَهُ الاَسْماءُ الْحُسنى. (آیه ۸ سوره طه)
۵. اَللّهُ لااِلهَ اِلاّ هُوَ وَ عَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ. (آیه ۱۳ سوره تغابن)
حقیقت اسم اعظم خداوند
دو نظریه درباره اسم اعظم وجود دارد؛
- بعضی از مفسران اسم اعظم خداوند را یک کلمه یا لفظ می‌دانند که اگر بنده در حال استغراق در معرفت الهی و انقطاع فکر و عقل از غیر او بر زبان بیاورد همان اسم اعظم است و یا این که ممکن است اسم اعظم در لفظ‌هایی بیان بشود که «الله»، «هو»، «اَلحَیُّ القَیّوم»، «ذوالجَلالِ وَ الإکرام»، «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» و حروف مقطعه از جمله مصداق‌های آن می‌باشند.
- بعضی دیگر از مفسران اسم اعظم خداوند را فراتر از یک لفظ و ذکر می دانند.
منوچهر
ازآنجاکه هیچ اطلاع دقیقی دررابطه بااسم اعظم وجودندارد،به هیچ عنوان نمیتوان دراین زمینه اظهارنظرکرد.نگاهی به احادیث وروایاتی که ازائمه درمورداسم اعظم بیان شده است وتحلیل دقیق آنهابخوبی نشان میدهدروی هیچکدام ازاین روایات جهت دسترسی به اسم اعظم نمیتوان حساب کردچراکه هرکدام ازآنهاازنگاه خاص خودمطلبی آنهم درقالب رمزدراین زمینه مطرح نموده اند.بهترین گواه این ادعارامیتوان ازکنارهم قراردادن آیات وکلمات ذکرشده وپیداکردن حروف مشترک آنهامشاهده کرد.گاهی هیچ حرف مشترکی بین دو کلمه ویاجمله ذکرشده دراین زمینه پیدانمیشود.حتی بنظرمیرسدبرخی افرادوبزرگانی که مدعی وقوف به این اسم بوده اندویاساده لوحانی که درسکوت تامل برانگیزبرخی بزرگان،آنان راحامل وآگاه ازاین اسم شریف معرفی کرده اند؛هیچ اطلاع وشناختی نسبت به این اسم نداشته وندارند.معمولابخشی ازاطلاعات ارائه شده؛درست وبخش بیشترآن نادرست است.شایدبتوان کاملترین توضیحات دراین رابطه رادرشعرمنسوب به شیخ بهایی یافت.