فلسفه عزاداری و گریه برای امام حسین (ع)

ستاره | سرویس مذهبی – عزاداری و گریه برای امام حسین (ع) از اجزای جدانشدنی هر شیعه است و خواه‌ناخواه با فرارسیدن محرم به همه شیعیان جهان حال و هوای عزاداری می‌دهد. هدف اصلی شیعیان از این عزاداری‌های چیست؟ چرا وهابی‌ها این عزاداری را دستمایه انتقاد از شیعه کرده‌اند؟ اشکالات عزاداری شیعیان چیست؟ ستاره در این مقاله به تمام این سؤالات پاسخ می‌دهد؛

 

 

نظر وهابیان درباره عزاداری و گریه برای امام حسین (ع)

وهابی‌ها شیوه عزاداری شیعیان در روز عاشورا را بدعتی می‌دانند که باعث تفرقه و اختلاف بین مسلمانان شده است.

ابن تیمیه معتقد است که شیطان به بهانه شهادت حسین بن علی (ع) بدعت اندوه و نوحه‌سرایی در روز عاشورا را در میان مردم ایجاد کرد. در این روز مردم به سر و صورت می‌زنند، نعره و فریاد می‌کنند، گریه می‌کنند، تشنگی را تحمل می‌کنند، مرثیه‌خوانی می‌کنند و در اشعار خود به بزرگان صدر اسلام ناسزا می‌گویند و آنان را نفرین می‌کنند و کسانی را که در شهادت حسین (ع) بی‌تقصیر بوده‌اند، با کسانی که تقصیر داشته‌اند، یکی کرده، حتی صحابه و تابعین را دشنام می‌دهند؛ آنان حکایت‌هایی را بازگو می‌کنند که بسیاری از آن‌ها دروغ است و مقصود کسانی که این کارها را ترویج می‌کنند، ایجاد اختلاف و تفرقه میان امت اسلامی است. این کارها به‌اتفاق مسلمانان نه واجب است و نه مستحب، بلکه برگزاری مراسم ناله و فغان و نوحه‌سرایی برای مصیبت‌های گذشته، از بزرگ‌ترین اموری است که خداوند و پیامبرش آن را حرام کرده‌اند.

(منهاج السنّه، ج ۴، ص ۵۵۴)

دست‌آویز وهابی‌ها درباره این عقیده‌شان بعضی از کارهای ناپسندی است که عده‌ای از افراد جاهل در برخی مناطق هنگام عزاداری انجام می‌دهند. استدلال شیعیان درباره گریه و عزاداری برای امام حسین در چند قسمت دسته‌بندی می‌شود؛

برای محکم کاری هم که شده مقاله «گریه کردن در عزاداری از دیدگاه شیعیان و اهل سنت» را هم یک نگاهی بیندازید.

 

امتیازات شهادت امام حسین (ع) به روایت اهل سنت‌

در کتاب‌های حدیث و تفسیر اهل سنت ویژگی‌های زیادی برای شهادت امام حسین (ع) ذکر شده است که برای هیچ یک از اولیای الهی نبوده است. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

۱. گریه آسمان در شب شهادت امام حسین (ع)

«وقتی حسین بن علی به شهادت رسید آسمان خون بارید.»

(الثقات ابن حبان، ج ۴، ص ۳۲۹)

«آسمان فقط بر مرگ دو نفر گریه کرده است: یحیی فرزند زکریا و حسین بن علی. گریه آسمان، قرمزی آن است.»

(تاریخ مدینه دمشق، ج ۶۴، ص ۲۱۷)

«هنگامی که حسین بن علی به شهادت رسید افق‌های آسمان قرمز شد.»

(الدرّ المنثور ج ۶، ص ۳۱)

۲. گریه پیامبر (ص) برای شهادت امام حسین (ع)

از امام علی (ع) روایت شده است: « روزی خدمت پیامبر خدا (ص) رسیدم، چشمان مبارکش پر از اشک بود. عرض کردم: ای پیامبر خدا! آیا کسی شما را ناراحت کرده است؟ چرا چشمان شما اشک‌آلود است؟ فرمود: آری! جبرئیل به نزد من آمد و گفت: حسین در شط فرات کشته می‌شود. آیا دوست داری تربتش را استشمام کنی؟ گفتم: آری. پیامبر (ص) فرمود: جبرئیل دستش را دراز کرد و مقداری خاک را گرفت و به من داد. از آن وقت از چشمانم بی‌اختیار اشک می‌آید.»

(مسند أحمد ج ۱، ص ۸۵)

۳. گریه ام سلمه برای امام حسین (ع)

سلمی می‌گوید: «به خدمت ام سلمه رسیدم درحالی‌که گریه می‌کرد. عرض کردم: چرا گریه می‌کنی؟ گفت: رسول خدا (ص) را در عالم خواب دیدم که سر و محاسن مبارکش خاک‌آلود است، از آن حضرت پرسیدم: تو را چه شده است ای رسول خدا؟! فرمود: پیش از این شاهد کشته شدن حسین بودم.»

(سنن الترمذی، ج ۵، ص ۳۲۳)

۴. خاکی که در شهادت امام حسین (ع) خون شد

از ام سلمه روایت شده است: «روزی پیامبر (ص) مشتی از خاک قرمز به من داد و فرمود: این خاک مقداری از خاکی است که حسین در آنجا به شهادت می‌رسد. هرگاه این خاک تبدیل به خون شد، بدان که حسین کشته شده است. این خاک را من در داخل شیشه‌ای کوچک گذاشتم و در روز شهادت حسین (ع) دیدم آن خاک تبدیل به خون شده است.»

(الصواعق المحرقه، ج ۲، ص ۵۶۵)

۵. آزمایش مردم با شهادت امام حسین (ع)

پیامبر (ص) فرمود: «شما امت من به زودی درباره رفتار خویش با اهل‌بیت من آزموده خواهید شد.»

(المعجم الکبیر، ج ۴، ص ۱۹۲)

۶. گریه جن برای امام حسین (ع)

ام سلمه گفته است: «شنیدم که جن بر حسین (ع) نوحه‌سرایی می‌کند.»

(المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۱۲۱- ۱۲۲)

با توجه به این که تمامی این روایات را محدثان اهل سنت بیان کرده‌اند اما باز هم کسانی مثل ابن کثیر که مفسر قرآن بوده معتقد است: «ظاهراً این روایات از روایت‌های بی‌اساس شیعه است. آنان این روایات دروغین را ساخته‌اند تا موضوع شهادت حسین (ع) را بزرگ کنند و شکی نیست که شهادت حسین (ع) یک مسئله بزرگی است، ولی هیچ یک از این قضایایی که آن‌ها به دروغ ساخته‌اند واقع نشده است؛ زیرا وقایع مهم‌تری قبل از شهادت حسین (ع) رخ داده است (مانند شهادت پدرش علی (ع) و رحلت پیامبر (ص) و…) ولی هیچ یک از این قضایا اتفاق نیفتاده است…»

(البدایه والنهایه ابن کثیر، ج ۶، ص ۲۵۹)

 

هدف شیعیان از عزاداری برای امام حسین (ع)‌

شیعیان در عزاداری برای امام حسین (ع) اهداف معنوی فراوانی را دنبال می‌کنند. تعدادی از این اهداف به شرح زیر است:

۱. نهی از منکر

منکرهایی که در روز عاشورا وجود داشت همواره در جوامع بشری در حال تکرار است و نهی از آن‌ها همواره بر مسلمانان واجب هست. برپایی عزاداری برای امام حسین (ع) برای یادآوری منکراتی است که در آن زمان انجام شد.

۲. عبرت گرفتن و عبرت دادن

در هر زمانی فتنه‌های دشمنان اسلام وجود دارد و با برگزاری مراسم عزاداری جلوی این فتنه‌ها گرفته می‌شود.

۳. احیای مکتب جهاد و دفاع

۴. اظهار محبت به پیامبر (ص) و اهل‌بیت ایشان

 

آسیب‌شناسی عزاداری شیعیان‌

در اسلام شیوه بخصوصی برای عزاداری تعیین نشده و فقط برگزاری مراسم به سبک و سیاق دوران جاهلیت منع شده است. اما درهرحال عزاداری باید به‌گونه‌ای باشد که موجب توهین به دین و سو استفاده دشمن نشود؛ اتفاقی که متأسفانه در سال‌های اخیر کم‌وبیش شاهد آن هستیم. به همین دلیل آسیب‌شناسی عزاداری عاشورا یکی از پیش‌نیازهای مهم است؛

• پوشیدن لباس سیاه

پوشیدن لباس سیاه در مراسم عزاداری به‌عنوان سمبل اظهار غم و اندوه جایز است زیرا در هیچ آیه و روایتی این کار نهی نشده است.

• گریه کردن

سیره پیامبر (ص) ثابت می‌کند که گریه کردن در مصیبت بهترین راه برای ابراز محبت و همدردی با عزاداران است.

• نوحه‌سرایی

نوحه‌سرایی تا زمانی که به دروغ و بزرگنمایی و… آمیخته نشود از سنت‌های صحابه پیامبر (ص) است. مهم‌ترین آسیبی که این قسمت از عزاداری ممکن است به آن دچار شود مسائل غلوآمیز (مثل حسین اللهی شدن و…) یا افزودن دروغ (مثلاً در مورد تعداد لشکریان ابن زیاد) و مطالب ذلت‌بار (مثل خواهش امام حسین (ع) از دشمن) به واقعه عاشوراست.

• روضه‌خوانی

روضه خواندن بر اساس مطالبی که عیناً در مقاتل آمده است می‌تواند از ظلم ظالمان پرده‌برداری کند.

• سینه‌زنی و زنجیرزنی

این دو شیوه عزاداری در اسلام نهی نشده است و اهل سنت هم در این موارد شبهه‌ای ندارند. البته لازم است از زنجیرهایی استفاده شود که به بدن آسیب نزند و موجب خونریزی نشود.

• طبل زدن و استفاده از آلات موسیقی

استفاده از طبل برای برقراری نظم در سینه‌زنی است و تا زمانی که حالت لهو و غنا پیدا نکند اشکالی ندارد اما به‌کارگیری سایر آلات موسیقی از نظر فقهای شیعه ممنوع است.

• قمه‌زنی

این عمل از جمله شیوه‌هایی است که موجب زیر سؤال رفتن شیوه عزاداری شیعیان شده است. بسیاری از فقهای شیعه به همین دلیل و چون به بدن انسان ضرر می‌زند آن را جایز نمی‌دانند.

• لعن قاتلان امام حسین (ع)

این کار از جمله اموری تحسین شده در عزاداری‌های امام حسین (ع) است. بسیاری از علمای اهل سنت نیز لعن بر یزید و همراهانش را جایز دانسته‌اند. از علامه تفتازانی نقل شده است: «رضایت دادن یزید به کشته شدن حسین (ع) و نیز اهانت کردن او نسبت به اهل‌بیت (ع) امری شایع و متواتر است؛ اگر چه بعضی از مطالب ریزی که دراین‌باره نقل شده، متواتر نیست. لذا ما شکی در بی‌حرمتی و بی‌ایمانی او نداریم. لعنت خدا بر او و یاران و همراهانش باد.»

(فیض القدیر المناوی، ج ۳، ص ۱۰۹)

آلوسی در کتاب روح المعانی فی تفسیر القرآن می‌نویسد: «بی‌تردید لعن و نفرین یزید جایز است؛ زیرا او از زمانی که به تکلیف رسید، همواره دارای اوصافی پلید بود و مرتکب گناهان کبیره می‌شد. در اثبات پلیدی او همین بس که با اهل مدینه (در واقعه حرّه) و اهل مکه چه ها که نکرد و بدترین کار او آنچه است که با اهل‌بیت پیامبر (ص) انجام داد. او به کشته شدن حسین بن علی (ع) رضایت داد و از شنیدن شهادت او خوشحال شد و به اهل‌بیت او توهین کرد. تمام این مسائل شایع و متواتر است، اگر چه جزئیات آن متواتر نیست و بسیاری از اندیشمندان یقین به کافر بودن او داشته و او را لعن کرده‌اند، مانند: ابن جوزی و ابویعلی.»

(روح المعانی، ج ۲۶، ص ۷۲)