عفونت های باکتریایی دستگاه گوارش

عفونت باکتریایی

عفونت باکتریایی، عبارت است از تکثیر باکتری های مضر در درون یا بیرون بدن. باکتری ها می توانند هر نقطه ای از بدن را آلوده کنند و عفونت دستگاه گوارش یکی از بیماری هایی است که ممکن است در اثر باکتری های مضر ایجاد شود. عفونت های باکتریایی دستگاه گوارش، یکی از علل بیماری های ناشی از مسمومیت مواد غذایی است. اسهال، استفراغ، تب و لرز، و دردهای شکمی از علائم معمول عفونت دستگاه گوارش می باشند.

عفونت های باکتریایی دستگاه گوارش

شیگلوز: شیگلا موجب دیسانتری باسیلی می شود که با اسهال حاوی چرک و خون همراه است. سالانه ۱۶۵ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا می شوند که حدود یک میلیون نفر از آنها می میرند. بیشتر کودکان ۶ ماه تا ۱۰ ساله گرفتار این بیماری می شوند و در اکثر موارد در نتیجه انتقال فرد به فرد اتفاق می افتد. باکتری شیگلا سلول های اپی تلیال روده را مورد حمله قرار داده، در آن جا تکثیر کرده و باعث التهاب و تخریب می شود.

اگرچه عفونت ناشی از شیگلا عموماً خود به خود بهبود می یابد و به مراقبت های حمایتی پاسخ می دهد، اما به منظور کاهش دوره بیماری و متعاقباً کاهش خطر انتقال، درمان با آنتی بیوتیک مورد توجه قرار می گیرد. در کنترل شیگلوز کودکان از سفالوسپورین ها یا آزیترومایسین می توان استفاده کرد.

سالمونلوز: سالمونلای غیر تیفوئیدی از عوامل مهم عفونت دستگاه گوارش است. بیشترین شیوع این بیماری در میان افراد کمتر از یک سال و بیشتر از ۶۵ سال یا افراد مبتلا به ایدز و ویروس HIV، دیده می شود. سالمونلای روده ای با مصرف آب پرتقال غیر پاستوریزه، گوجه، طالبی، جوانه یونجه و … شیوع پیدا می کند. حیوانات خانگی غیر معمول خصوصاً خزندگانی مانند مار، و لاک پشت منبع عفونت سالمونلای انسانی هستند و ۳ تا ۵ درصد همه موارد را شامل می شوند. افزایش سن، تغییر فلور داخل روده (به علت مصرف ترکیبات ضد میکروبی یا جراحی)، دیابت، بدخیمی، اختلالات روماتولوژی، ابتلا به ویروس تضعیف کننده سیستم ایمنی (HIV) و سرکوب سیستم ایمنی در اثر مصرف دارو، از عوامل ابتلا به سالمونلوز هستند.

گاستروانتریت ناشی از سالمونلا معمولاً خود به خود رفع می شود و نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست و استفاده از آنتی بیوتیک ممکن است موجب مزمن شدن بیماری و عود آن شود. بیماران به مایع درمانی به خوبی پاسخ می دهند و معمولاً علایم در طی ۳ الی ۷ روز و بدون هیچ گونه عارضه ای رفع می شوند.

کمپیلوباکتر: کمپیلو باکتر ژژونی معروفترین عامل باکتریایی اسهال در جهان است. عواملی که باعث عفونت کمپیلوباکتر می شوند عبارتند از: مصرف مرغ، سوسیس، گوشت قرمز و آب آلوده، سفر به خارج از کشور، مصرف یک داروی ضد میکروبی، تماس خانگی با مرغ و تماس با حیوانات خانگی (خصوصاً پرندگان و گربه ها). در کشورهای توسعه یافته در رده سنی کمتر از یک سال و ۱۵ تا ۴۴ سال بیشتر دیده می شود.

تعادل آب و الکترولیت که اغلب توسط مایع درمانی خوراکی تأمین می شود، اساس درمان هستند. در شرایطی مانند تب بالا، مدفوع خونی، وجود علایم بیش از یک هفته، حاملگی، ابتلا به ایدز و سایر میزبان هایی که سیستم ایمنی تضعیف شده دارند، باید آنتی بیوتیک تجویز شود. اریترومایسین داروی انتخابی درمان عفونت های کامپیلوباکتر است. میزان مقاومت کامپیلوباکتر به ارتیرومایسین پایین است. در افرادی که بیماری آنها شدید است، درمان با جنتامایسین، ایمی پنم، سفوتاکسیم یا کلرامفنیکل صورت می گیرد. البته آزمایشات حساسیت به دارو باید انجام شود.

اشرشیاکلی انتروهموراژیک: زیر گروهی از دسته اشرشیاکلی های تولید کننده سم شیگا (STEC) هستند. بیشترین شیوع این بیماری در بین افراد ۵ الی ۹ ساله و ۵۰ تا ۵۹ ساله است. شیوع اسهال ناشی از اشرشیاکلی به وسیله گوشت گوساله آلوده که اصولاً به صورت همبرگر ارایه می شود، شیرخام و سایر محصولات لبنی، سبزیجات (مانند جوانه یونجه، کاهو و کلم) و آب سیب اتفاق می افتد. مهم ترین منبع اشرشیاکلی، دستگاه گوارش چهارپایان اهلی است. از آن جایی که مقدار دوز عفونت اندک است، بیماری به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. شنا در استخر کودکان یا دریاچه های آلوده یا نوشیدن آب غیرشهری از عوامل خطرساز هستند. شیوع عفونت های ناشی از شیوع اشرشیاکلی در میان جمعیت روستایی بیشتر از شهری است. ابتلا به این بیماری معمولاً در تابستان و پاییز رخ می دهد.

تنها درمان رایج عفونت اشرشیاکلی تأمین آب و الکترولیت به صورت ORT است. این بیماری اغلب در طی ۵ الی ۷ روز رفع می شود. آنتی بیوتیک ها معمولاً منع مصرف دارند زیرا آن ها می توانند موجب آزاد سازی توکسین شوند. پختن کامل غذاها و کنترل شستشوی دست کودکان در مهد کودک ها و جدا کردن کودکان علامت دار ممکن است انتقال فرد به فرد بیماری را کاهش دهد.

اسهال مسافرتی: اسهال مسافرتی به دنبال مصرف غذا یا آب آلوده با باکتری ها، ویروس ها یا انگل ها ایجاد می شود. باکتری هایی مانند شیگلا، سالمونلا، کامپیلوباکتر و اشرشیاکلی عامل ایجاد ۶۰ تا ۸۰ درصد از اسهال های مسافرتی هستند.

درمان، با حفظ آب و الکترولیت صورت می گیرد. مسافرانی که مبتلا به اسهال خفیف هستند اغلب با ORT درمان می شوند. البته آنتی بیوتیک درکاهش دوره بیماری بسیار موثر است. به طور کلی، فلوروکینولون ها، خصوصاً لووفلوکسازین و سیپروفلوکسازین داروهای انتخابی اسهال مسافرتی هستند. معمولاً از یک رژیم درمانی ۲۴ ساعته استفاده می شود، مگر این که مسافر تب یا اسهال خونی داشته باشد که در این مورد یک رژیم درمانی ۳ روزه نیاز است. در آسیا به علت مقاومت زیاد درمیان کمپیلوباکتر بایستی از جایگزین های فلوروکینولون ها استفاده شود. آزیترومایسین به عنوان جایگزین دسته فلوروکینولون ها به کار می رود. ریفاکسیمین نیز برای درمان پیشگیرانه اسهال مسافرتی پیشنهاد می شود، زیرا جذب سیستمیک ندارد و ایمن و بی خطر است، اما از طرف FDA برای این منظور پذیرفته و تأیید نشده است. بیسموت ساب سالی سیلات نیز به عنوان درمان پیشگیرانه در اسهال مسافرتی موثر است.

وبا: توسط باکتریVibrio Cholerae تولید می شود و اولین بیماری گزارش شده در آسیای جنوبی بوده و خصوصاً در منطقه جلگه هند همه گیر است. وبا از طریق آب یا غذای آلوده، خصوصاً غذاهای دریایی نیم پز منتقل می شود. باکتری از معده عبور می کند و در قسمت فوقانی روده کوچک تجمع می یابد و باعث ایجاد اسهال آبکی که از مشخصات وبا است، می شود.

برای درمان وبا باید مایعات بدن تامین گردد. همچنین استفاده از برنج بهتر از غذاهای حاوی گلوکز است، زیرا تعداد دفعات دفع را کاهش می دهد. در صورت عدم درمان، میزان مرگ و میر ناشی از وبای شدید حدوداً ۵۰ درصد است. به منظور کاهش دوره بیماری و تعداد دفعات دفع، افراد مبتلا به این عفونت باید در یک دوره کوتاه مدت ۱ تا ۳ روزه آنتی بیوتیک مصرف کنند. داکسی سایکلین، اریترومایسین، آزیترومایسین، تری متوپریم – سولفامتوکسازول، و سیپروفلوکسازین آنتی بیوتیک های موثر در درمان این بیماری هستند.

کلستریدیوم دیفیسل: کلستریدیوم دیفیسل یکی از علل عفونت های روده ای بیمارستانی است. سموم کلستریدیوم دیفیسیل در مدفوع ۱۵ تا ۲۵ درصد از بیماران مبتلا به اسهال ناشی از آنتی بیوتیک (ADD) و بیش از ۹۵ درصد بیماران مبتلا به کولیت غشاء کاذب، یافت می شود. دیگر عوامل ایجادکننده این بیماری شامل افزایش سن، ابتلا به بیماری شدید، انجام اعمال به غیر از جراحی بر روی دستگاه گوارش، وجود لوله بینی- معدی، مصرف داروهای ضد زخم، بستری بودن در بخش مراقبت های ویژه، اقامت طولانی مدت در بیمارستان، مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک و مصرف چندین آنتی بیوتیک به طور همزمان می باشند. کلستریدیوم دیفیسل از طریق مسیر مدفوعی- دهانی منتشر می شود و انتقال بیمار به بیمار مشاهده می شود.

بهترین درمان برای این بیماری، قطع مصرف آنتی بیوتیک عامل، است. اگر قطع درمان آنتی بیوتیک موثر یا عملی نباشد، بایستی درمان با ترکیبات ضد میکروبی صورت گیرد. مترونیدازول خوراکی، و وانکومایسین خوراکی از لحاظ میزان اثربخشی یکسان هستند، اما در اکثر موارد، مترونیدازول داروی انتخابی است.