نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 1 خرداد 1401
ستاره | سرویس مذهبی – «نَفس» همان هویت حقیقی انسان است که دارای ابعاد و لایه های سه گانه ای (حیوانی، انسانی و الهی) می باشد. با نفس اماره آشنا شوید.
دسته بندی نفس انسان در قرآن
قرآن روح و نفس انسان را در سه مرحله دسته بندی می کند:
- نفس اماره لایه حیوانی انسان است که در شهوت و غضب و امیال نفسانی خلاصه می شود:
«وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي ۚ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ»؛ (آیه ۵۳ سوره یوسف) «من هرگز خودم را تبرئه نمی‌کنم، که نفس (سرکش) بسیار به بدیها امر می‌کند»
- نفس لوامه که انسان را بعد از ارتکاب یک گناه سرزنش می کند:
«وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ»؛ (آیه ۲ سوره قیامت) «و قسم به نفس پر حسرت و ملامت»
- نفس مطمئنه که غرائز سرکش توانایی پیکار با آن را ندارند و مخصوص مومنانی است که سالها به تهذیب نفس پرداخته اند:
«يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ. ارْجِعِي إِلَىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً»؛ (آیات ۲۷ و ۲۸ سوره فجر) «تو ای روح آرام یافته. به سوی پروردگارت بازگرد در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است»
نفس اماره چیست؟
نفس اماره همان نفس سرکش است که انسان را به گناه فرمان می دهد و با خود به هر سو می کشاند.
ویژگی های نفس اماره
- مطیع هوی و هوس است
- به دنبال کینه توزی و دشمنی است
نفس اماره در روایات
پیامبر اکرم (ص):
- «مَثل نفس، مَثل شترمرغ است كه زیاد می‌خورد، ولی وقتی كه چیزی روی او گذاشتی پرواز نمی‌كند و مَثل نفس، مَثل خر زهره است كه رنگش زیبا است امّا طعمش تلخ است»
- «جهاد اکبر، مبارزه با نفس اماره است.»
امام علی (ع):
- «نفس پیوسته خواهان نافرمانی و معصیت است»
- «همانا نفس، بسیار انسان را به بدی فرمان می‌دهد، پس کسی که به او اعتماد کند، به او خیانت می‌کند، و کسی که به او اتکا کند، او را هلاک می‌کند.»
امام سجاد (ع):
- «خدایا به سوی تو شکایت می‌کنم از نفسی که به بدی بسیار امر می‌کند، و به سوی خطاها و گناهان مبادرت می‌ورزد، و برای معصیت و نافرمانی نمودن تو حریص است؛ نفسی که لغزش‌های آن زیاد و آرزوهای آن طولانی است.»
آیا نفس اماره همان شیطان است؟
نفس اماره یکی از ابزارهای شیطان و راه نفوذ و سلطه او بر انسان است. نفس اماره با توجه به زمینه و گرایش حیوانی که در انسان وجود دراد تحت تاثیر وسوسه شیطان قرار می گیرد و انسان را به ورطه گمراهی می کشاند.
چگونه بر نفس اماره غلبه کنیم؟
- مرحوم قاضی:
با کنترل غریزه نیاز به تغذیه از تولید هوای نفس جلوگیری کنید:
مبادا چیزی را بخورید که به آن اشتها ندراید زیرا موجب نادانی است.
تا گرسنه نشده اید چیزی بخورید.
زمانی که غذایی خوردید با نام خدا و حلال باشد.
- شیخ رجبعلی خیاط:
برای مبارزه با نفس بر این ذکرها مداومت داشته باشید:
«لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم»
«یا دائم یا قائم»
صبح و شب ۱۳ مرتبه بگویید: «اللهم لک الحمد و الیک المشتکی و انت المستعان»
هر شب ۱۰۰ مرتبه بگویید: «یا زکی الطاهر من کل آفت بقدسه»
- آیت الله حق شناس:
برای مبارزه با نفس و معرفت نفس و نورانیت و استجابت دعا ذکر یونسیه را زمزمه کنید:
«لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین»
- آیت الله عبدالقائم شوشتری:
برای سرکوبی نفس اماره بعد از نمازهای واجب و ترجیحا بعد از نماز صبح ۱۱۰ مرتبه ذکر «یا علی» و ۷۰ مرتبه ذکر «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار» را تکرار کنید.
هر وقت شیطان وسوسه کرد و نتوانستید حریف نفس بشوید ۷ مرتبه بگویید: «بسم الله الرحمن الرحیم لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم».
- آیت الله مصباح یزدی:
با طولانی کردن رکوع و سجود در نمازهای مستحبی و حضور در جماعت مسلمین، شیرینی مخالفت با نفس را به خودتان بچشانید.
- حجه الاسلام پناهیان:
دو دستورالعمل کارساز برای مبارزه با هوای نفس ترک شهوات و صبر در ناملایمات است. این دو باید با هم باشند تا نتیجه بدهند. زیرا انسان با دو بال می تواند پرواز کند یکی این که وقتی هوسی به سراغش آمد آن را ترک کند و گناه را کنار بگذارد و دیگری اینکه وقتی بلایی به سرش آمد صبر کند.
