نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 8 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی – فلسفه امتحان الهی چیست؟ در این مطلب پاسخ را خواهید یافت.
امتحان الهی چیست؟
یكی از سنت های الهی، رشد مردم در لابلای حوادث و آزمایش های پی در پی است. اینجاست كه حجت خدا بر خلق تمام می شود و سعادت و شقاوت قابل تفكیك است. امتحان الهی یک سنت همیشگی و جاودانی است که امتحان کننده آن خداست و تمام جهان صحنه آزمایش و تمام انسان ها، حتی پیامبران مورد آزمایش قرار می گیرند.
مزایای امتحان الهی
شاید موارد زیر از جمله حکمت های امتحان الهی باشد:
افزایش ایمان و پیدایش یقین:
«وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً ۙ وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا ۙ وَلَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ ۙ وَلِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَٰذَا مَثَلًا ۚ كَذَٰلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ ۚ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْبَشَرِ»
(آیه ۳۱ سوره مدثر)
«مأموران دوزخ را فقط فرشتگان (عذاب) قرار دادیم، و تعداد آنها را جز برای آزمایش کافران معیّن نکردیم تا اهل کتاب [= یهود و نصاری] یقین پیدا کنند و بر ایمان مؤمنان بیفزاید، و اهل کتاب و مؤمنان (در حقّانیّت این کتاب آسمانی) تردید به خود راه ندهند، و بیماردلان و کافران بگویند: «خدا از این توصیف چه منظوری دارد؟!» (آری) این گونه خداوند هر کس را بخواهد گمراه می‌سازد و هر کس را بخواهد هدایت می‌کند! و لشکریان پروردگارت را جز او کسی نمی‌داند، و این جز هشدار و تذکّری برای انسانها نیست»
تربیت و شکوفایی استعدادها:
خداوند برای شکوفا کردن استعدادهای نهفته و پرورشض دادن بندگان، آن ها را می آزماید.
تصفیه قلوب:
«…وَلِيَبْتَلِيَ اللَّهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»
(آیه ۱۵۴ سوره آل عمران)
«و (امتحانات) براى اين است كه خداوند، آنچه در سينه‌هايتان پنهان داريد، بيازمايد و آنچه را در دلهاى شما (از ايمان) است، خالص گرداند»
تقوا:
«أُوْلَئكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبهَُمْ لِلتَّقْوَى لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ»
(آیه ۳ سوره حجرات)
«خداوند دلهايشان را براى تقوا خالص (امتحان) نموده است»
توبه:
«وَبَلَوْنَاهُم بِالحَْسَنَاتِ وَالسَّيَِّاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»
(آیه ۱۶۸ سوره اعراف)
«و آنها را با نیکی‌ها و بدی‌ها آزمودیم، شاید بازگردند»
جدا کردن افراد خوب و بد:
«مَا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَىٰ مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتىَ يَمِيزَ الخَْبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ»
(آیه ۱۷۹ سوره آل عمران)
«چنين نبود كه خداوند، مؤمنان را به همان‌گونه كه شما هستيد، واگذارد مگر آن كه ناپاك را از پاك جدا سازد»
ظهور عمل:
امام علی (ع) می فرماید: گرچه خداوند به روحيات بندگانش از خودشان آگاهتر است ولى آنها را امتحان مى‌كند تا كارهاى خوب و بد كه معيار پاداش و كيفر است از آنها ظاهر گردد.
عبرت:
«أَوَلَا يَرَوْنَ أَنَّهُمْ يُفْتَنُونَ فِي كُلِّ عَامٍ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ لَا يَتُوبُونَ وَلَا هُمْ يَذَّكَّرُونَ»
(آیه ۱۲۶ سوره توبه)
«آیا آنها نمی‌بینند که در هر سال، یک یا دو بار آزمایش می‌شوند؟! باز توبه نمی‌کنند و متذکّر هم نمی‌گردند»
تکامل انسان:
افراد با ایمان در اثر انجام وظایف و صبر در برابر ناگواری ها به مراتب عالی از ایمان و فضیلت می رسند.
افزایش روحیه صبر و رضایت و شکرگزاری:
«أَتَصْبِرُونَ ۗ وَكَانَ رَبُّكَ بَصِيرًا»
(آیه ۲۰ سوره فرقان)
«آیا صبر و شکیبایی می‌کنید (و از عهده امتحان برمی‌آیید)؟! و پروردگار تو همواره بصیر و بینا بوده است.»
امتحان الهی در احادیث
حضرت محمد (ص):
- خداوند بنده با ایمان خود را با بلا و سختی ها تغذیه می کند، همان طور که مادر فرزندش را با شیر تغذیه می نماید. (بحارالانوار، ج۸۱، ص۱۹۵)
امام صادق (ع):
- خدا زمانی که بنده ای را دوست بدارد او را در دریای شداید غوطه ور می سازد. (بحارالانوار، ج۱۵، ص۵۵)
- پر گرفتارترین مردم انبیا هستند، در درجه بعد کسانی که از حیث فضیلت بعد از ایشان قرار دارند، و سپس هرکس که با فضیلت تر است به ترتیب از بالا به پایین. (بحارالانوار، ج۱۵، ص۵۳)
چگونه با امتحان الهی روبرو شویم؟
برای این که در برابر امتحان الهی پیروز باشیم و سربلند بشویم چند کار را باید مدنظر قرار بدهیم:
صبر و شکیبایی
- همانطور که خدا در قرآن فرموده است تنها صابرین هستند که آزمایش های الهی را با پیروزی پشت سر می گذارند. هملانطور که پیامبرانی همچون ایوب و نوع با توسل به صبر توانستند پیروز شوند.
یاد خدا
- در بسیاری از آیات قرآن صبر همراه با نماز آمده است. امام صادق (ع) می فرماید: هنگامی که با غمی از غم های دنیا روبرو می شوید، وضو گرفته، به مسجد بروید، نماز بخوانید و دعا کنید، زیرا خداوند دستور داده: (و استعینوا بالصبر و الصلوة).
بعد از هر سختی آسانی است
- یادمان باشد که حوادث و سختی های جهان گذرا هستند و به همراه هر سختی آسانی خواهد آمد.
ایمان
- ایمان به خدا اصلی ترین و بزرگ ترین نیروی مثبت درونی است که انسان را در برابر حوادث و مشکلات پشتیبانی می کند.
توجه به تاریخ گذشتگان
- یادمان باشد که آزمایش های انبیای الهی به مراتب از امتحان الهی ما سخت تر و شدیدتر بوده است و توجه به این مساله می تواند نوعی آرامش را در ما بوجود آورد. خداوند برای دلداری دادن به حضرت محمد می فرماید:
«وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَىٰ مَا كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّىٰ أَتَاهُمْ نَصْرُنَا ۚ وَ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ ۚ وَ لَقَدْ جَاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِینَ»
(آیه ۳۴ سوره انعام)
«پیش از تو نیز پیامبرانی تکذیب شدند؛ و در برابر تکذیبها، صبر و استقامت کردند؛ و (در این راه،) آزار دیدند، تا هنگامی که یاری ما به آنها رسید. (تو نیز چنین باش! و این، یکی از سنتهای الهی است؛) و هیچ چیز نمی‌تواند سنن خدا را تغییر دهد؛ و اخبار پیامبران به تو رسیده است.»
ابزارهای خدا برای امتحان الهی
همانطور که در قرآن نیز ذکر شده است خداوند با استفاده از ابزارهای مختلفی انسان را مورد آزمایش قرار می دهد. ابزارهایی از جمله ترس، گرسنگی، زیان های مالی، فرزند، مرگ و ...
