نقش تشویق، در تربیت کودک

ستاره | سرویس روانشناسی – بازخورد مثبت و تشویق کودکان قوی‌ترین ابزاری است که والدین می‌توانند از طریق آن عزت نفس کودکان و رفتار خوب آنان را بهبود بخشند. فیدبک مثبت دادن، پاداش مناسبی برای رفتار خوب است. بازخورد مناسب و مثبت به معنای استفاده از تحسین و تشویق برای واداشتن کودکان به تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای خوب می‌باشد. اغلب والدین استفاده از آن را فراموش می‌کنند. اگر از کودکان خود رفتار خوب انتظار دارید افزایش دادن آگاهی خود و استفاده از بازخوردهای مثبت ضروری است.

 

شیوه استفاده از ابزار تشویق کودکان

 در صورت اتفاق افتادن یکی از دو حالت زیر، می توانید از ابزار بازخورد مثبت و تشویق کودک در تربیت او استفاده کنید:

1. افزایش رفتار مطلوب
2. کاهش رفتار نامطلوب

 استفاده از این شیوه برای تقویت رفتار مطلوب کار راحتی است. چرا که می‌توانید صرفاً به دنبال رفتار مثبت شخص بگردید. وقتی رفتار مثبتی از کودک سرزد آن را تقویت کنید. وقتی کودکتان رفتار مطلوبی دارد به آن پاداش بدهید. این کار می‌تواند از طریق تحسین یا تشویق، در آغوش کشیدن یا امتیاز دادن به او انجام شود.

قسمت دشوار آن پیدا کردن رفتار مطلوب است. ما اغلب در کودکان خود به دنبال پیدا کردن بدرفتاری هستیم و رفتار خوب کودکان را امری مسلم می‌دانیم. مبتکر باشید با تحسین رفتار مطلوب کودک خود، آن را تقویت کنید. انجام چنین کاری به تمرین نیاز دارد. اگر استفاده از بازخورد مثبت را افزایش داده و تغییرات دیگری در شیوه‌های فرزندپروری خود ندهید باز هم کمک خواهد کرد تا کودکان شما تصمیم‌گیری‌ها و رفتار بهتری داشته باشند.

 

جایگزین کردن رفتار نامطلوب با رفتار مطلوب

 می‌توانید از بازخورد مثبت برای حذف یا تضعیف سوء رفتار فرزند خود استفاده بکنیم. این تکنیک نه برای بدرفتاری که جلوی چشم شما در حال انجام شدن است بلکه در خصوص الگوهای گوناگون بدرفتاری کودکان هم موثر است. برای استفاده از این تکنیک ابتدا بدرفتاری‌های کودک خود را معین کنید. بعد رفتار جایگزین را مشخص کنید. فرض کنید کودک ۶ ساله شما با خواهر ۴ ساله خود به دعوا و جر و بحث می‌پردازد. عکس این رفتار زمانی اتفاق می‌افتد که کودکتان به خوبی و خوشی و همکارانه با خواهر ۴ ساله خود بازی می‌کند. در این جور مواقع کودکتان را به خاطر این رفتار خوبش تحسین کنید و مثلا به او بگویید: «می‌بینم که در کشیدن نقاشی به خواهر خود کمک می‌کنی، آفرین بر تو!» خواهید دید که این رفتار جایگزین دعوا با یکدیگر خواهد شد. با استفاده از بازخورد مثبت برای تقویت رفتار کودک خواهید دید که سوءرفتار اصلی کودک کاهش خواهد یافت.

حتی بزرگسالان نیز به بازخورد مثبت نیاز دارند. فیش حقوق نمونه‌ای از آن به حساب می‌آید. به عبارتی اگر حقوقی دریافت نکنید خودانگیختگی نمی‌تواند برای آوردن شما به سرکار کاری از پیش ببرد. طرز رفتار جامعه ما چنین است. هر قدر کودکان زودتر این موضوع را یاد بگیرند بیشتر به نفعشان خواهد بود.

 

تقویت انگیزه درونی برای انجام رفتار درست

 استفاده از بازخورد مثبت به کودکتان خود ارزشمندی را یاد می‌دهد. برای این منظور مثلاً به کودک خود بگویید: «انتخاب درستی کردی چون می‌دانستی که درست است». سخت کوشی برای کودکان جهت خوشنود سازی والدین خود کار درستی است و درست‌تر زمانی است که این کار را برای خودشان انجام می‌دهند.

• خوب: رفتارتان برایم، مطلوب بود.
• بهتر: آفرین باید به خودت، افتخار بکنی.

 جمله دوم حس موفقیت و خودارزشمندی را در کودک به وجود آورده و هدفش، افزایش عزت نفس در کودک شماست. هر وقت که می‌خواهید به کودک خود به خاطر رفتار مطلوب پاداش بدهید مثل پول توجیبی، اطمینان حاصل کنید که در آن لحظه طوری رفتار می‌کنید که باعث می‌شود کودک شما در مورد دریافت پول توجیبی درست، به تفکر می‌پردازد. مثلاً بگویید: «در کار دسته جمعی که داشتید رفتارت بسیار خوب بود. این هم پول توجیبی که می‌خواستی. امیدوارم احساس خوبی در مورد خودت، داشته باشی».

 

کودکان مطابق انتظار شما عمل می‌کنند

 کودکان طوری رفتار می‌کنند که شما از آنها انتظار دارید. اگر به پسرتان بگویید که خیلی شلوغ می‌کند، خیلی شلوغ خواهد کرد. و اگر به او بگویید که آفرین داری ساکت و آرام بازی می‌کنی، ساکت و آرام بازی خواهد کرد. وقتی تیشرتی به بچه می‌پوشانید که روی آن نوشته شده این بچه دردسرساز است در واقع دارید کودک خود را تشویق می‌کنید که خودش را دردسرساز تلقی بکند.

وقتی از کودک خود تعریف می‌کنید دقیق‌تر عمل کنید. سعی کنید در این جور مواقع رفتار کودک‌تان را تحسین کنید نه خود او را. مثلاً بگویید: «اتاق تمیز و مرتب است، آفرین! به نظر می‌رسد خیلی کار کردی، امیدوارم به خودت افتخار بکنی» اما هرگز به او نگویید: «چون اتاقت را تمیز و مرتب کردی پس پسر خوبی هستی»، چون این رفتار پیام دوگانه‌ای دربردارد. آیا فرزند شما وقتی اتاقش را تمیز و مرتب نمی‌کند فرزند بدی است؟ پس در مورد استفاده از تشویق و تحسین سخاوت به خرج بدهید اما سعی کنید عاقلانه و هوشمندانه از آن استفاده بکنید. تحسین بیجا می‌تواند به اعتماد به نفس کاذب منجر شود. پس اگر می‌بینید که کودکتان سخت‌کوشی نکرده است بی‌جهت او را به خاطر اینکار تحسین نکنید.

 

 

بازخورد مثبت با تشویق کردن کودک

 کودکان نیاز به تشویق دارند. خصوصا کودکانی که عزت نفس پایین دارند و یا کودکانی که فاقد اراده و پشتکار هستند. تشویق:

• انگیزه آنها را تقویت می‌کند.
• در موفقیت‌های دشوار به آنها کمک می‌کند.
• به آنها کمک می‌کند تا با ترس و استرس مقابله کرده و به حل آنها پرداخته و احساس آرامش ‌کنند.
• تشویق همچنین اعتماد، حمایت و باور کودک را به همراه دارد.

 

مثال‌هایی برای استفاده مناسب از تشویق

چگونه اعتماد خود را به فرزندمان نشان بدهیم:

• از رفتارت خوشم آمد.
• تو را می‌شناسم، مطمئن هستم می‌توانی آن را خوب انجام بدهی.
• مطمئنم می‌توانی خودت به تنهایی تصمیم بگیری اما اگر کمک لازم داشتی من حاضرم به شما کمک کنم.
• مایلم نظر تو را در مورد … بدانم.

چگونه اهمیت سخت کوشی را به فرزندمان نشان بدهیم:

• اگر همچنان به کارت ادامه بدهی، به احتمال زیاد موفق خواهی شد.
• سخت‌کوشی همیشه کار آسانی نیست اما ارزش آن را دارد.
• سخت‌کوشی پاداش در پی دارد.

چگونه نقاط قوت فرزندانمان را به آنها نشان بدهیم:

• به نظر می‌رسد در این کار خیلی سخت کوشی کرده‌ای.
• ببین که چقدر پیشرفت کرده‌ای.

چگونه به کودکانمان بیاموزیم که از اشتباهات خود درس بگیرید:

• می‌بینم که اشتباه کرده‌ای، چه کاری می‌توانی برای رفع آن انجام بدهی؟
• اگر راضی نیستی، چه کاری می‌توانی انجام بدهی؟

چگونه مسئولیت پذیری را در کودکان خود به وجود بیاوریم:

• بسته به میل شماست.
• اگر مایل باشی می‌توانی خود تصمیم بگیری.
• مطمئن هستم تصمیم خوبی خواهی گرفت.

 روزی پوستری از یک کودک دیدم که ناامیدانه نوشته بود: «وقتی اشتباه می‌کنم هیچ کسی آن را فراموش نمی‌کند. وقتی کار خوبی انجام می‌دهم کسی به آن توجه نمی‌کند». استفاده از بازخورد مثبت آسان است اما اغلب این موضوع را فراموش می‌کنیم. در تقویت رفتار مثبت کودکان خود متعهد باشید.

 

منبع: چگونه با کودک خود رفتار کنیم؟ نوشته دکتر سال سیلور