مسئولیت پذیری چیست و چگونه شهروندی مسئولیت پذیر باشیم؟

تعریف مسئولیت پذیری چیست؟

مسئولیت پذیر بودن یعنی پاسخگو بودن در برابر خودمان، کسی یا چیزی. مسئولیت‌پذیری به عنوان يک الزام و تعهد درونی از سوی فرد برای انجام مطلوب همه فعاليت‌هايی که بر عهده او گذاشته شده است، تعريف می‌شود که از درون فرد سرچشمه می‌گيرد. فردی که مسئوليت کاری را بر عهده می‌گيرد، توافق می‌کند که يکسری فعاليت‌ها و کارها را انجام دهد يا بر انجام اين کارها توسط ديگران نظارت داشته باشد.

یک فرد با اخلاق مسئولیت کارها و پاسخگویی در برابر آنها را به عهده می‌گیرد. افرادی که مسئولیتی را قبول می‌کنند کارهای خود را به موقع و با تمام تلاش انجام می‌دهند و در صورتی که در کار خود اشتباه کنند با تمامی سعی خود در اصلاح آن می‌کوشند. مسئولیت پذیر بودن افراد جامعه یکی از ویژگی‌های مثبت آن جامعه محسوب می‌شود.

نتایج مسئولیت پذیری

• افراد مسئولیت پذیر در رویارویی با مشکلات دچار سردرگمی نمی‌شوند.
• اینگونه افراد به خاطر انعطاف پذیر بودن، تغییرات زندگی را پذیرفته و مشکلات را با صبر و حوصله از سر راه خود برمی‌دارند.
• افراد مسئولیت پذیر با اطرافیان و محیط سازگاری بیشتری دارند چون با کسب این مهارت به استقلال رسیده‌اند.
• رشد فکری شخصی رشد فکری شخص و شکوفایی استعدادهای از دیگر نتایج مسئولیت پذیری است.
• افراد مسئولیت پذیر توان بالایی برای انجام درست و به موقع کارها دارند.
• بسیاری از بی‌نظمی‌ها و به هم ریختگی برنامه‌ها، به خاطر عدم مسئولیت‌پذیری افراد است.
• افراد مسئولیت پذیر دارای اعتماد به نفس بوده و فعال و پویا می‌باشند.
• افراد مسئولیت پذیر به جای مقصر دانستن دیگران یا توجیه شکست‌، آن را می‌پذیرند.
• افراد مسئولیت پذیر برای جبران ناکامی‌ها تلاش کرده و نسبت به امور محوله پاسخگو هستند.
• مسئولیت پذیری موجب هدفمندکردن فعالیت‌ها و برنامه‌ ریزی برای دسترسی به اهداف از قبل تعیین شده می‌شود.

شهروند مسئولیت پذیر

به کلیه افراد اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ که در یک جامعه زندگی می‌کنند شهروند گفته می‌شود. آشنایی با حقوق و مسئولیت‌های شهروندی شرط نخست مسئولیت پذیری شهروند و از وظایف اصلی او می‌باشد. هر شهروندی که نسبت به شهر خود احساس مسئولیت کند در واقع به حقوق خود و دیگران احترام می‌گذارد و دیگران او را فردی قابل اعتماد می‌دانند. اعتماد شهروندان به یکدیگر زمینه را برای گسترش و توسعه شهرها به وجود می‌آورد. شهروندان با شرکت در کارهای مشارکتی می‌توانند در تأمین اقتصاد، کاهش هزینه‌ها و کاهش ضررهای ناشی از زندگی شهری موثر باشند.

ویژگی‌های شهروند مسئولیت پذیر

• با قوانین و مقررات شهری کاملا آشناست.
• حقوق دیگران را محترم می‌شمارد.
• به بزرگترها و سالخوردگان احترام می‌گذارد.
• در کار دیگران تجسس و عیب جویی نمی‌کند.
• بهداشت فردی را رعایت می‌کند.
• سیگار را تهدیدی برای سلامتی خود و دیگران می‌داند.
• نسبت به نظافت محیط شهری خود حساس است.
• در مصرف انرژی صرفه جویی می‌کند.
• از فرهنگ آپارتمان نشینی برخوردار است و با مشکلات آن کنار می‌آید.
• از فضای سبز، پارک‌ها و دیگر امکانات شهری همانند اموال خود مراقبت می‌کند.
• از نوشتن یادگاری در اماکن عمومی پرهیز می‌کند.
• به وسیله نقلیه عمومی آسیب نمی‌رساند.

تقویت مسئولیت پذیری

نتايج مطالعات گوناگون نشان داده است که خوشبختانه مسئوليت‌پذيری ارثی نيست، بلکه معنا و مفهومی قراردادی، اخلاقی و تربيتی است که می‌تواند در هر زمانی فراگرفته شود. به همين سبب روانشناسان راهکارهايی را برای افزايش مسئوليت‌پذيری ارائه کرده‌اند.

۱- داوطلبانه مسئولیت‌های مختلف را بپذیرید

• باید در موقعیت قرار بگیرید. به خاطر داشته باشيد که احساس مسئوليت هنگامی در افراد به‌وجود می‌آيد که به آنها مسئوليت داده شود. در عين حال فرد بايد در مورد اثربخشی پاسخ‌هايش، بازخورد دريافت کند و در مورد راه‌های گوناگونی که در دیگر موقعيت‌ها مناسب هستند، اطلاعاتی داشته باشد. اگر از اشتباهات خويش درس بگيريد، عملکرد بهتری در آنچه انجام می‌دهيد، به دست خواهيد آورد.

۲- قدرت تصمیم‌گیری را در خود تقویت کنید

• نتايج پژوهش‌های متعدد حاکی از آن است که بين مسئولیت پذیری و تصميم‌گيری رابطه تنگاتنگی وجود دارد. توانايی اخذ تصميم‌های درست، عامل عمده تکامل حس قدرت يا کنترل‌کردن شرايط زندگی خويش است. مردد و بی‌تصميم بودن يک راه بی‌مسئوليت بودن است. بنابراین مهارت تصمیم گیری و حل مسئله را در خود تقویت کنید.

۳- برنامه‌ریزی کنید

• برنامه ‌‌ريزی و تهيه فهرستی از کارها، اهداف و وظايف‌تان به شما کمک می‌کند تا به اندازه توان‌تان تلاش کنيد و انتظارات غيرواقع‌بينانه‌ای از خودتان نداشته باشيد. به‌علاوه مکتوب‌کردن اهداف‌تان سبب می‌شود که آنها را جدی‌تر بگيريد و برای نيل به آنها بيشتر تلاش کنيد. به خاطر داشته باشيد که رسيدن به اهداف بزرگ تنها از طريق برداشتن گام‌های کوچک و متوالی ميسر است. هدف‌تان را به اهداف جزئی‌تر تقسيم کرده و پس از طی هر قدم به عبور از مرحله بعد بينديشيد.

۴- به برنامه‌ريزی ديگران کمک کنيد

• هر سال حداقل به يک نفر کمک کنيد تا اهداف و برنامه‌هايش را مشخص کند. او را تشويق کنيد تا فهرستی از اهداف بلند مدت خود تهيه کرده و گام‌های لازم برای رسيدن به اين اهداف را يادداشت کند. هرچند وقت يک بار از او بخواهيد که يادداشت‌هايش را به شما نشان دهد و بگويد چقدر به اهداف خود نزديک شده است. به خاطر گام‌هايی که برداشته وی را تشويق کرده و او را درباره اشتباهاتش راهنمايی کنيد.

۵- بیاموزید حتی اگر حوصله ندارید

• شاید مدتهاست که می‌خواهید زبان خارجی خود را تقویت کنید یا کار با یک برنامه جدید حسابداری را بیاموزید. کار مفيدی که شما می‌خواهيد انجام دهيد چيست؟ اگر که اين کار، کاری است که بايد در گذشته به انجام می‌رسيده، اما تنها به دليل خسته کننده بودن تا به حال به تعويق افتاده است، در قدم اول با خرید یک کتاب در آن مورد و با دقت مطالعه کردن آن شروع کنید تا انگیزه یادگیری در شما بالا رود.

هنگامی که فردی احساس مسئوليت کند، ديگر لزومی ندارد که ديگران به او بگويند که در هر موقعيتی چگونه عمل کند. افراد در نتيجه توجه به مقررات، ارزيابی تجربه‌های خويشتن و رسيدن به نتيجه‌گيری‌های واقع‌گرايانه آن تجربه‌ها، الگوی رفتاری مناسبی را اختيار می‌کنند. در حقیقت مسئولیت پذیری يعنی قابليت پذيرش، پاسخگويی و به عهده گرفتن کاری که از کسی درخواست می‌شود و شخص حق دارد که آن را بپذيرد يا رد کند. وقتی فردی می‌خواهد مسئوليت را بپذيرد، بايد برای او کاملا مشخص شود که موضوع درخواست چيست و در برابر به عهده گرفتن آن چه چيزی به دست می‌آورد. مسئوليت انتخابی آگاهانه است، درست مثل قراردادی نانوشته که تمام اجزای آن برای فرد مشخص است.