اندوسکوپی دستگاه گوارش چگونه انجام می شود؟

ستاره | سرویس پزشکی –  اندوسکوپی، تکنیکی مهم در تشخیص و درمان بیماران مبتلا به خونریزی حاد دستگاه گوارش می‌باشد. با این حال در اکثر موارد خونریزی‌های دستگاه گوارش به طور خودبخود متوقف می‌شود و برخی از بیماران دچار خونریزی پایدار و عود کننده می‌شوند که ممکن است تهدید کننده حیات باشد.آندوسکوپی دستگاه گوارش به مدت بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد؛ اما معرفی گاسترویکوپ‌های نیمه سخت (Semi-rigid) در میانه‌ی قرن بیستم، افق تازه‌ای را در زمینه اندوسکوپی مدرن مشخص کرد. آندوسکوپ‌های انعطاف پذیر اخیر تصاویر ویدئویی الکترونیکی ایجاد می‌کنند. (ابزار Charge-Coupled در نوک اندوسکوپ) اپراتور انحنای نوک انوسکوپ را کنترل می‌کند و دسته‌های فیبر اپتیک یا دیودهای ساطع کننده نور را به نوک اندوسکوپ می‌رساند و کانال‌های عمل کننده شستشو، ساکشن و عبور وسایل را امکان‌پذیر می‌سازد.

 

آشنایی با انواع اندوسکوپی دستگاه گوارش

اندوسکوپی فوقانی

اندوسکوپی فوقانی که ازوفاگاسترودئودنوسکوپی (EGD) نیز نامیده می‌شود، توسط عبور دادن اندوسکوپ انعطاف پذیر از دهان به مری، معده و دئودنوم انجام می‌شود. (اولین قسمت روده باریک که درست بعد از معده قرار دارد را اصطلاحا اثنی عشر یا دوازدهه و یا دئودنوم (Duodenum) می‌نامند.) این ابزار بهترین روش برای معاینه مخاط دستگاه گوارش فوقانی است. در حالی که مطالعات رادیوگرافیک دستگاه گوارش فوقانی دارای دقت تشخیصی مشابهی در تشخیص دئودنوم هستند، اما ازوفاگاسترودئودنوسکوپی برای یافتن زخم‌های معده بهتر عمل می‌کند. علاوه بر این ضایعات هم سطح مخاطی نظیر مری بارت را تشخیص می‌دهد و امکان بیوپسی مستقیم بافتی و درمان اندوسکوپیک را مهیا می‌سازد. برای کاستن اضطراب و ناراحتی بیمار از آرامبخش وریدی استفاده می‌شود. با این حال در اکثر کشورها انجام این عمل به طور روتین با تجویز مواد آرامبخش حلقی موضعی انجام می‌شود.

 

 

آندوسکوپی روده باریک

در حال حاضر سه روش برای ارزیابی روده باریک (غالبا در بیماران با خونریزی احتمالی روده باریک) مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• آندوسکوپی توسط کپسول: عبارت است از بلع کپسول قابل دفعی که بر روی دوربینی با تراشه سیلیکونی (CMOS) تعبیه شده است. تصاویر رنگی به صورت وایرلس به گیرنده‌ای خارجی در کادرهای مختلفی در ثانیه منتقل می‌شود. این عمل تا زمانی که شارژ باتری کپسول تمام شود یا یا انکه از بدن دفع شود ادامه خواهد داشت. اگرچه با اندوسکوپی کپسول می‌توان مخاط روده باریک را دید، اما این روش همچنان یم فرایند تشخیصی می‌باشد.
• آنتروسکوپی فشاری: این عمل توسط آندوسکوپ طویل که شبیه به آندوسکوپ فوقانی است انجام می‌شود. آنتروسکوپ به کمک لوله محکم کننده‌ای که روی آن قرار دارد و از دهان تا روده باریک آنرا در بر می‌گیرد، وارد روده باریک می‌شود. به کمک این روش تشخیصی، معمولا می‌توان تا میانه‌های ژنوم رسید و کانال ابزاری اندوسکوپ امکان بیوپسی و درمان آندوسکوپیک را مهیا می‌سازد.
• فرو بردن عمقی‌تر در روده باریک می‌تواند به وسیله انتروسکوپی با بالون منفرد یا دوگانه یا یا انتروسکوپی اسپیرال به دست آید. این ابزارها چین‌های روده باریک را به سوی Overtube می‌برند. با انتروسکوپی به کمک بالون می‌توان در برخی بیماران با استفاده از هر دو راه ورود خوراکی و مقعدی، کل روده باریک را مشاهده نمود. بیوپسی‌ها و درمان اندوسکوپیک می‌تواند با مشاهده روده باریک انجام می‌شود.

 

کولونوسکوپی

کولونوسکوپی با عبور دادن کولونوسکوپ قابل انعطاف از کانال آنال به سمت رکتوم و کولون انجام می‌شود.

روده بزرگ از پس‌روده یا کولون (Colon)، راست‌روده (Rectum) که قسمت انتهایی روده بزرگ در انسان است و مقعد تشکیل شده است. وظیفه اصلی کولون جذب آب و املاح است.

در بیش از ۹۵ درصد موارد دستیابی به سکوم مقدور می‌شود و معمولا ایلئوم ترمینال قابل مشاهده و معاینه است. کولونوسکوپی “استاندارد طلایی” برای تشخیص بیماری‌های مخاطی کلون است. CT کولونوگرافی یک تکنولوژی در حال ظهور است که با اعتبار کولونوسکوپی با شناسایی پولیپ‌ها و سرطان رقابت می‌نماید. در ایالات متحده آمریکا معمولا پیش از کولونوسکوپی آرامبخشی هوشیار (conscious sedation) انجام می‌شود. با این حال در صورت همکاری بیمار و مهارت کافی معاینه کننده می‌توان این عمل را بدون آرامبخش، در اکثر موارد انجام داد.

 

 

سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف

سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف شبیه کولونوسکوپی است اما تنها رکتوم و قسمت‌های متفاوتی از کولون چپ (به طور تیپیک تا ۶۰cm از مقعد) قابل مشاهده است. این روش موجب کرامپ‌های شکمی (گرفتگی در عضلات شکم) می‌شود اما کوتاه بوده و تقریبا همیشه بدون آرامبخش انجام می‌شود. سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف برای ارزیابی اسهال و خونریزی مجرای خروجی رکتوم به کار می‌رود.

 

کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP)

ERCP یک آندوسکوپ side-viewing است که از دهان به دئودنوم فرستاده می‌شود، آمپول واتر شناسایی شده، توسط کاتتر پلاستیکی نازکی کانول گذاری شده،‌ مواد حاجب رادیوگرافیک به مجرای صفراوی و مجرای پانگراسی تحت هدایت فلورسکوپی تزریق می‌شود. این روش آندوسکوپی معمولا برای درمان به کار می‌رود اما هنوز در تشخیص، مخصوصا در اختلال عملکرد اسفنکتر ادی و منومه برداری از تنگی‌های مجرایی مهم است.

 

 

اندوسکوپی التراسوند (EUS)

در این روش از ترانسدیوسرهای اولتراسوند پر فرکانس که در راس یک اندوسکوپ قابل انعطاف تعبیه شده است استفاده می‌شود. تصاویر اولتراسوند از جدار دستگاه گوارش، اعضای مجاور، عروق و عقده‌های لنفاوی بدست می‌آیند. با افزایش دادن عمق التراسوند و نزدیک کردن ترانسدیوسر به محل مورد نظر می‌توان تصاویری با کیفیت بسیار بالا تهیه کرد. این روش از آندوسکوپی، دقیق‌ترین مرحله بندی موضعی پیش از عمل را در مورد بدخیمی‌های مری، پانکراس (لوزالمعده) و رکتوم انجام می‌دهد ولی با این وجود اکثر متاستازهای دوردست را تشخیص نمی‌دهد. این روش تشخیصی در تشخیص سنگ مجرای صفراوی، بیماری‌های کیسه صفرا، ضایعات زیر مخاطی دستگاه گوارش و پانکراتیت مزمن مفید است.