نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۹ فروردین ۱۴۰۱
فلسفه دروغ ۱۳ بدر (دروغ اول اپریل)
بحث و اظهار نظر در مورد این که دروغ آوریل دقیقا از کی و کجا ناشی می‌شود، بسیار زیاد است و تا کنون نظرات زیادی در مورد تاریخچه آن نوشته شده است. در این بین یکی از نظراتی که بیشتر از همه مطرح می‌شود، به راه افتادن رسم دروغ آوریل در زمان حکمرانی کارل نهم، پادشاه فرانسه است؛ برخی وی را کسی می‌دانند که به طور ناخواسته عامل اصلی به وجود آمدن این رسم شد. کارل نهم در سال ۱۵۶۴، به هنگام تغییر و اصلاح تقویم گرگوری جشن‌های سال نو را که تا آن زمان، هر ساله در روزهای انتهایی مارس تا اول آوریل برپا می‌شد، به روز اول ژانویه منتقل کرد.
مخالفان این اقدام در سال بعد همچنان روز اول آوریل را به عنوان روز اول سال دانستند و به دیدن دوستان و نزدیکان رفتند و برای آنها هدیه بردند. اما با این همه در سال‌های بعد دوستان و آشنایان این افراد را که همچنان بر سر برپایی جشن سال نو در روز اول آوریل اصرار داشتند و تقویم جدید را به رسمیت نمی‌شناختند، دست می‌انداختند و با آنها شوخی می‌کردند و به اصطلاح آنها را «احمق‌های آوریل» می‌نامیدند.
دروغ سیزده بدر در ایران
این رسم اگر چه رسم پسندیده‌ای نیست و در سنت ایرانیان که راستی را از دیرباز جزو مهم ترین اصول اخلاقی خود می‌دانسته‌اند وجود نداشته است، اما اخیرا به شکل دروغ سیزده منتقل شده است.
به نظر می‌رسد این رسم و شوخی آنچنان به مذاق همه خوش آمده که به کشورهای دیگر نیز سرایت کرده است. البته نه به خاطر تقویم جدید یا قدیم بلکه صرفا دست انداختن دوستان و آشنایان در روز اول آوریل. این دست انداختن و شوخی همواره با دروغ‌هایی همراه بود و باعث می‌شد فرد برای مدتی فریب سخنان به ظاهر درست اطرافیان را بخورد.
سنت نادرست دروغ سیزده اگرچه می‌تواند برای لحظاتی خنده و انبساط خاطر را به دنبال بیاورد اما ممکن است نتایج خطرناکی نیز برای افراد و خانواده‌ها پیدا کند. شاید آن را بتوان همانند نحسی عدد ۱۳ بی ارتباط با ما و موضوعی خرافی دانست.
با سلام یارانه شما این ماه واریز نمی‌شود. شما را در پراید مشغول خوردن پسته دیده‌اند!
دروغ آپریل در رسانه های غربی
این رسم از خانواده ها و محلات غربی به رسانه‌ها نیز کشیده شده است؛ بطوری که این رسانه‌ها اعم از رادیو، روزنامه و یا حتی شبکه‌های خبری به طراحی داستان‌های محیرالعقولی که ظاهرا واقعیت دارد اقدام می‌نمایند و در واقع با استفاده از اعتماد مخاطب به قول معروف آنها را سر کار می‌گذارند!
گاهی اوقات این دروغ این قدر جدی می‌شود که چند رسانه با هم به طراحی و پخش آن اقدام می‌کنند. برای نمونه در روز اول آوریل، حدود ۲۸ فرستنده رادیویی در آلمان در اقدامی هماهنگ خبری را پخش کردند که حاکی از صدور پلاک ماشین به رنگ صورتی برای رانندگان وسایل نقلیه بود و هر کس که صاحب این پلاک می‌شد، مجاز بود تا ماشین خود را در جای پارک ماشین ویژه بانوان، پارک کند. برای هر چه واقعی‌تر جلوه دادن این خبر نیز سایت اینترنتی ویژه‌ای برای ثبت نام جهت دریافت این پلاک‌های صورتی طراحی شده بود!
معروف ترین دروغ های آپریل
۱. کج شدن برج پیزا
تلویزیون هلند در دهه ۱۹۵۰ خبر واژگونی برج پیزا را پخش کرد.
۲. درخت‌های ماکارونی
بی‌بی‌سی یک برنامه پانوراما در ۱۹۵۷ پخش کرد که درخت‌های ماکارونی را در سوئیس نشان می‌داد. بی‌بی‌سی اعلام کرد که سوسک‌های ماکارونی که محصولات را از بین می‌بردند قلع و قمع شدند. بسیاری از مردم با بی‌بی‌سی تماس گرفتند و پرسیدند که چگونه درخت‌های ماکارونی را کشت می‌کنند.
۳. تغییر عدد پی
آلاباما عدد پی را تغییر می‌دهد. روزنامه New Mexicans for Science and Reason در آوریل ۱۹۹۸ مقاله‌ای را چاپ کرد که توسط فیزیکدانی به نام مارک بوسلوگ نوشته شده و در آن آمده بود که قوه مقننه آلاباما رای داد که ثابت پی تغییر کرده است.
۴. ترور بیل گیتس
در سال ۲۰۰۳ خیلی از وبسایت‌های کره شمالی و چینی اظهار داشتند که CNN خبر داد بیل گیتس مؤسس مایکروسافت در نتیجه ۵/۱٪ افت در بورس سهام چین ترور شد. (به هر حال CNN در چین تحریم شد)
۵. آب در مریخ
در سال ۲۰۰۵ یک خبر در وبسایت رسمی ناسا پخش شد که آب را در مریخ نشان می‌داد. این تصاویر در حقیقت یک لیوان آب بر روی شکلاتی با نام مارس (MarsCandy Bar) بود که به معنی مریخ است.
۶. پری مرده
در سال ۲۰۰۷ یک دروغ‌ساز در وبگاهش تصاویری را منتشر کرد که جسد یک موجود ناشناخته ۸ اینچی را نشان می‌داد که گفته می‌شد یک پری مومیایی شده است. او سرانجام پری را در eBay به قیمت ۲۸۰ یورو فروخت!
۷. زمان استاندارد
در کشورهای مختلف این شوخی آورده شده است که می‌گوید سیستم زمان به نوعی تغییر خواهد کرد که در آن، واحد زمان بر اساس توان‌هایی از ۱۰ ذکر می‌شوند.
۸. کنترل Gmail با حرکات بدن
گوگل در اول آوریل سال ۲۰۱۱ امکان جدیدی را در سرویس ایمیل خود معرفی کرد که به کمک آن و بدون استفاده از موس و صفحه کلید، کاربران به کمک وب‌کم می‌توانند به مدیریت رایانامه خود بپردازند و نامه‌های خود را بررسی کنند.
۹. توافق هسته ای با ایران
لاوروف وزیر خارجه روسیه در طی مذاکرات هسته‌ای با ایران (۲۰۱۵) در لوزان سویس، خبر از توافق کلی داد که خبرگزاری‌ها آن را دروغ اول آوریل نامیدند.
۱۰. جایزه ازدواج با دختران روسی
«از طرف دولت روسیه به هر خارجی که با یک دختر روس ازدواج کند ۱۵ هزار دلار آمریکا و تابعیت روسیه داده می‌شود.» دروغ اول آوریل ۲۰۱۶ بود که رسانه‌ها و کاربران زیادی را سرکار گذاشت.
تاریخچه دروغ سیزده در ایران
بیش از شصت سال است که در ایران، دروغ سیزده نوروز از سوی چند روزنامه‌نگار ایرانی رواج پیدا کرده است. آغاز ماه آوریل یک روز پیش از سیزده نوروز می‌باشد و این هم‌زمانی دست‌آویزی شد که در سیزده نوروز که ویژه جشن، شادی و نیایش برای باران و باروری زمین است، زیر نام شوخی سیزده با مردم و دیگر رسانه‌ها شوخی کنند
معروف ترین دروغ سیزده در ایران
۱. سقوط برج میلاد!
یکی از جنجالی‌ترین شوخی سیزده در ایران خبر کج شدن و احتمال سقوط برج میلاد بود که روزنامه شرق در آخرین شماره خود در سال ۱۳۸۳ منتشر ساخت. این شوخی توسط رسانه‌ها جدی گرفته شد و به تحلیل آن پرداختند. برخی دیگر نیز آن را به برنامه اتمی ایران نسبت دادند. همچنین قیمت ملک در مناطق اطراف برج نیز برای مدتی کاهش یافت.
۲. تحویل کوه نور را به ایران
خبرگزاری میراث فرهنگی در سیزده فروردین ماه ۱۳۹۴ خبر از قول دفتر ملکه بریتانیا اعلام کرد: کوه نور را به ایران باز پس می‌دهیم. این خبرگزاری سپس در یادداشتی به قلم شاهین سپنتا این خبر را «شوخی سیزده» این رسانه اعلام کرد و در این مورد نوشت: شوخی سیزده در ایران معمولاً بازتاب طنزگونه حقایق مختلف تاریخی و اجتماعی و گاه سیاسی است تا در یک روز شاد، تلنگری باشد به مخاطب رسانه‌ها و توجه آنها را به گوشه‌های ناگفته‌ای از حقایق تاریخی و اجتماعی جلب کند.
ایده هایی برای دروغ سیزده!
