روز سیزده بدر چرا سبزه را به آب می اندازند؟

یکی از سنن نوروز و در واقع آخرین جشن نوروز در ایران مراسم سیزده بدر در روز ۱۳ فروردین می‌باشد. این روز در تقویم ایرانی به نام روز طبیعت نامگذاری شده است. در این روز مردم به دامن طبیعت رفته و آداب خاصی مانند گره زدن سبزه یا به آب انداختن سبزه سفره هفت سین را از روی تفنن و یا با اعتقاد به فلسفه موجود در این آیین، به جا می‌آورند. عده‌ای از مردم براین باورند که در این روز باید برای راندن نحسی از خانه بیرون رفت و نحسی را در طبیعت به‌در کرد. در این نوشتار سعی کردیم به این سوال پاسخ دهیم که در این روز، چرا سبزه را به آب می ‌اندازند؟

 

 

آیین آب انداختن سبزه در سیزده بدر

یکی از آیین‌های روز سیزده فروردین، سبزه گره زدن است که بیش‌تر جوانان، این کار را انجام می‌دهند. گره زدن سبزه به معنای گره زدن زندگی با طبیعت است و نشانه سبز و شاداب باقی ماندن است. به طور معمول افراد با گره زدن سبزه آرزو می‌کنند و برخی زمانی که گره زده می‌شود سبزه را به داخل آب می‌اندازند و معتقدند اگر گره سبزه در آب باز شود بخت فرد نیز باز می‌شود و بخت با شخص یار می‌شود و در نتیجه آروزها برآورده می‌گردد.

 

چرا سبزه را به آب می اندازند؟

سبزه درواقع همان دانه‌های بارورشده است و نماد سرسبزی در طول سال می‌باشد. در این روز ایرانی‌ها این دانه بارور و سرسبز شده را به ایزد آن یعنی آناهیتا یکی از الهه های ایران باستان، بر می‌گردانند تا منتظر سرسبزی بیش‌تر باشند. در واقع این روز متعلق به خدای باران می‌باشد و در مراسم سیزده به‌در در گذشته دعا برای بیشتر شدن و به موقع بودن باران در سال جدید نیز وجود داشته که با گذشت زمان این رسم از میان رفته است. 

• آناهیتا در اساطیر ایرانی ضمن اینکه ایزدبانوی آبهاست، یکی دیگر از وظایف اصلی و مهمش پاک نگه‌داشتن زهدان‌ها و یاری رساندن در امر باروری است. در اساطیر دیگر نیز بین آب و باروری ارتباط نزدیکی وجود دارد؛ به گونه‌ای که حتی اگر خود زن بارور نشود، آب روان برایش بچه می‌آورد؛ مثلا در مورد اسطوره ایرانی «داراب» گفته شده است که زن و مرد گازری که در آرزوی فرزند می‌سوختند، روزی سبزه شناوری را در رود می‌بینند و چون خود را به آن می‌رسانند، با نوزادی زیبا رو مواجه می‌شوند. و از آنجا که او بین دار (درخت) و آب گیر کرده بود، نامش را داراب می‌گذارند. این ماجرا نمونه‌های تاریخی مشهوری نیز دارد که یک موردش حضرت موسی علیه السلام است. مادر او نیز از ترس بازرسان فرعون، فرزند را در سبدی قیراندود می‌گذارد و در نیل رها می‌سازد. رود او را تا خانه فرعون می‌آورد و چون از میان آبش بیرون می‌کشند، او را «موشا» (کشیده شده از آب) می‌نامند.

 

 

• آب روان حکایت از زندگی و نشاط و پویایی می‌کند و بی‌شک با ویژگی‌های اساطیری آب راکد (مرداب) تفاوت دارد؛ به همین جهت سبزه را باید در آب روان انداخت که هم زنده است و هم زندگی بخش؛ چنان که در روایات ایران باستان گفته می‌شود زن خراسانی اگر سترون باشد، در این روز بر لب آب روان می‌نشیند و کلوخ در آن می‌اندازد و دعا می‌کند: «ای آب روان، تو را به حق شاه مردان، مرا بکن آبستن» و آب روان چون زنده است، صدایش را می‌شنود و دعایش را بر می‌آورد.
• هنوز هم برخی از دختران و پسران دم بخت سبزه‌ها را گره می‌زنند و آرزو می‌کنند تا در سال جدید تشکیل خانواده دهند. البته گره زدن تنها مختص دختران و پسران دم بخت نمی‌باشد و همه می‌توانند سبزه‌ای گره زده و آرزو کنند. برخی عقیده دارند که وقتی گره باز شود، مشکلات حل شده و آرزوی آنها بر آورده می‌گردد. برخی همچنین معتقدند باید سبزه را بدور انداخت یا به آب روان سپرد. در مورد اینکه چرا سبزه را به آب می‌اندازند اینگونه پاسخ می‌دهند که بدی‌ها و مریضی‌ها در این سبزه جمع شده و با به آب دادن یا به دور انداختن آن این پلیدی‌ها و مریضی‌ها از ما دور می‌شوند. لرها علاوه بر اینها، از آب روان می‌خواهند که بلا و قضای بد را هم با خودش ببرد. این است که روز سیزده هنگام بازگشت به خانه، سبزه‌هایی را که قبلا کاشته بودند، گره می‌زنند و ضمن گذراندن آرزویی در دل، آنها را به رود می‌افکنند و می‌گویند: درد و قضا و بلا را در این روز سیزده، با این سبزی آب ببرد.

بنابراین اینکه چرا سبزه را به آب می‌اندازند به این موضوع بازمی‌گردد که امور موجود در ذهن نیاکان دور ما جنبه اساطیری و رمزی به خود می‌گرفته و به گونه‌هایی نسبتا همسان، در رفتارهای بیرونی بازتاب یافته و به امروز نیز منتقل شده است.