اختلال شخصیت پارانوئید؛ علل، علائم و درمان

ستاره | سرویس روانشناسی – شاید پدربزرگ یا مادربزرگ تنهایی را به یاد بیاورید که همیشه به هرکسی که از کنار خانه‌اش عبور می‌کرد، مشکوک بود. او دائما از پنجره بیرون را نگاه می‌کرد و  به هر کسی که از آنجا می‌گذشت خیره می‌شد. اگر آنها کسی را می‌دیدند که کمی غیرعادی رفتار می‌کرد، تصورات وحشتناکی به ذهنشان هجوم آورده و به سرعت مضطرب و دچار هراس بی دلیل می‌شدند. شاید امروز نیز بین دوستان یا خویشاوندان خود کسی را بشناسید که همیشه به تصمیمات، اعمال و انگیزه‌های دیگران با سوءظن و بی اعتمادی نگاه می‌کند. اما آیا می‌دانستید همیشه مشکوک بودن به دیگران می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال روانی باشد؟ در واقع این افراد احتمالا از یک بیماری روحی رنج می‌برند که با عنوان «اختلال شخصیت پارانوئید» شناخته می‌شود.

 

 

اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید (PPD (Paranoid personality disorder تقریبا همیشه به دیگران مشکوک هستند و ممکن است روش‌های عجیب و غریبی از تفکر و رفتار را نشان دهند.

 

 

کاملا طبیعی است که برخی مواقع در زندگی اتفاقاتی رخ دهد که باعث شود، شما مشکوک (و یا حتی پارانویید) شوید، اما افرادی که از اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) رنج می‌برند، خیلی بیش از بقیه نسبت به جهان و اتفاقات حالت دفاعی گرفته و به سادگی به معترض‌های دائمی،‌ افراد اهل جدل و حتی متخاصم تبدیل می‌شوند. رفتارهای خشونت آمیز آنها باعث می‌شود تا به افرادی سرد و تنها تبدیل شوند. شاید بتوانید تصور کنید (یا خودتان تجربه کرده باشید) که این افراد کلا تمایل چندانی به نگه داشتن روابط دوستی ندارند.

به عبارت دقیق‌تر مشخصه اصلی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شکاکیت و بی اعتمادی مداوم به دیگران است و از نظر آنان این دیگران هستند که مسئول ایجاد احساس بدگمانی در آنان شده‌اند و همین بدگمانی آنان را به افرادی متخاصم، تحریک‌پذیر و خشمگین تبدیل کرده است. کسانی که مدام در پی جمع آوری مدارکی دال بر عدم رعایت قانون توسط دیگران هستند، افرادی که همیشه به همسر خود شک کرده و سوءظن دارند و افراد متعصب و جزم اندیش که اهل جدل و دعوا هستند، از جمله افرادی هستند که احتمال زیادی دارد دچار اختلال شخصیت پارانوئید یا PPD باشند.

ممکن است تعجب کنید، اما ۰.۵ ٪ – ۲.۵ ٪ جمعیت عمومی مبتلا به  PPD هستند. این اختلال در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود.

 

 

علل ایجاد اختلال شخصیت پارانویید

تأثیر خانواده و آسیب های دوران کودکی یکی از علل بالقوه PPD است.

در حال حاضر محققان بهداشت روانی نتوانسته‌اند علت دقیق این اختلال  را مشخص کنند. با این حال، آنها معتقدند که ترکیبی از عوامل زیست محیطی و بیولوژیکی می‌تواند به شروع اختلال شخصیت پارانوئید منجر شود. به عنوان مثال، PPD بیشتر احتمال دارد در خانواده‌هایی دیده شود که سابقه اختلالات هذیانی و اسکیزوفرنی دارند. آسیب دوران کودکی یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در ابتلا به PPD است. تحقیر شدن در خانه و خشونت والدین مخصوصا اگر افراطی و بی دلیل باشد می‌تواند زمینه ساز ابتلا به اختلال شخصیت پارانوئید شود.

از آنجا که محققان قادر به تعیین علت خاصی برای PPD نیستند، احتمال دارد که علت ابتلا به این اختلال به چندین عامل درهم آمیخته بازگردد. هرچند علل ابتلا به اختلال شخصیت پارانوئید کاملا شناخته شده نیست، اما آنچه اهمیت دارد این است که بتوانیم  افراد مبتلا به این اختلال را شناسایی کنیم

 

 

نشانه های اختلال شخصیت پارانوئید

برخی از نشانه‌های رایج اختلال شخصیت پارانوئید عبارتند از:

• شک و بدگمانی
• کناره گیری و تنهایی
• تصویر خود ضعیف
• سوء ظن بی وقفه
• انزوای اجتماعی
• ناتوانی در همکاری
• انتظار آنها مورد سوء استفاده قرار خواهند گرفت.
• حساسیت به انتقاد
• داشتن رفتار دفاعی و خصمانه

افراد با اختلال شخصیت پارانوئید مدام در تلاش برای کسب خودکفایی هستند. همانطور که قبلا ذکر شد، آنان به علت اجتناب از نزدیکی با دیگران، به عنوان افرادی با شخصیت سرد شناخته می‌شوند. حتی اگر قابل اعتماد بودن کسی برای آنان اثبات شود باز هم ترس آنان از اینکه ممکن است مورد سو استفاده دیگران قرار بگیرند باعث می‌شود نتوانند کاملا به وی اعتماد کنند. آنان حتی از گفتار و رفتارهای عادی دیگران  برداشت غلط کرده و نوعی رنجیدگی بی دلیل را در خود پرورش می‌دهند. 

اینگونه افراد نمی‌توانند احساس منفی خود به دیگران را بپذیرند و بیشتر تحت تاثیر مکانیسم دفاعی فرافکنی هستند. یعنی افکاری که خودشان نسبت به دیگران دارند و برایشان قابل قبول نیست را به دیگران نسبت می‌دهند. آنان از لحاظ عاطفی نیز خود را محدود کرده و به نظر می‌آید افرادی بی احساس باشند. در عین حال از اینکه همیشه منطقی فکر می‌کنند به خود می‌بالند (در واقعیت اتفاقا افکار آنان غیر منطقی است). اما لازم به ذکر است که مانند اختلالات روان پریشی ارتباط خود با واقعیت را از دست نمی‌دهند.

 

 

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

به طور کلی درمان اختلالات شخصیتی سخت و زمان‌بر است اما بله، می‌شود به افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید کمک کرد.

اگر کسی را می‌شناسید که از PPD رنج می‌برد (شاید حتی خودتان)، پس راهکارهای ارائه شده در زیر را مورد توجه قرار دهید.

• بیشتر درباره این اختلال بدانید. اینترنت می‌تواند یک ابزار قدرتمند باشد. افراد مبتلا به PPD که مایل به کمک به مشکلاتشان هستند، می‌توانند با کمک منابع آنلاین و یا کتاب‌های خودآموز،‌ اطلاعات خود در زمینه این بیماری را افزایش داده و راه‌های بیشتری برای کمک به خود بیاموزند. 
• به یک درمانگر حرفه‌ای اعتماد کنید. روان درمانی موثرترین درمان برای این اختلال است. برای انجام این کار، بیمار مبتلا به PPD باید بر سوءظن خود به پزشکان و متخصصان بهداشت روانی غلبه کند. تنها در این صورت است که درمانگر می‌تواند با علائم بیماری مقابله کرده و آنها را کاهش دهد.

 

 

در روان درمانی برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید ایجاد و حفظ اعتماد بین بیمار و درمانگر سخت بوده و از آنجا که افراد مبتلا به این اختلال اغلب در روابط بین فردی مشکل دارند، لازم است درمانگر رفتاری حساب شده در پیش بگیرد. برای مثال صمیمیت زیاد یا دو پهلو حرف زدن می‌تواند بی اعتمادی را در این بیماران افزایش دهد. بیشتر افراد مبتلا به PPD نیازمند روان‌درمانی طولانی مدت و یا مادام‌العمر هستند.

• حمایت خانواده را جذب کنید. اگر چه، ممکن است آسیب‌های PPD از خانواده نشات گرفته باشد، باز هم افرادی که دوستشان دارید بهترین حمایت کننده شما هستند. یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، ممکن است با مراقبت و توجه والدین یا خواهر و برادر خود،‌ بتواند یک زندگی ارزشمند داشته باشد. به جای تلاش برای مبارزه با PPD به تنهایی، یک حمایت منظم از طرف اعضای خانواده می‌تواند تفاوت ارزشمند و قابل توجهی ایجاد کند.
• دارودرمانی را نیز در نظر بگیرید. در کنار روان درمانی، داروها می‌توانند به کاهش علائم مرتبط با PPD کمک کنند. اضطراب، لجاجت و افسردگی و علائمی که ممکن است در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کرده باشد، مواردی هستند که نیاز به تجویز دارو دارند. داروهای اعطا شده ممکن است شامل داروهای ضد افسردگی و ضدروانپریشی باشد. برای رفع اضطراب‌های شدید بیماران اغلب از داروهای ضداضطرابی مثل دیازپام استفاده می‌شود. اما در شرایطی که بیمار دچار آشفتگی و پریشانی زیاد بوده و یا  دچار توهم و افکار نیمه هذیانی شده باشد، ‌داروهای روانپریشی مانند تیوریدازین یا هالوپریدول برای وی تجویز می‌شود. استفاده از داروهایی که شرایط خاصی باعث تجویز آنها شده‌اند موقتی و کوتاه مدت است. به طور کلی در درمان اختلال شخصیت پارانوئید استفاده از دارو توصیه نمی‌شود چرا که ممکن است سوءظن را در بیمار افزایش دهد. همچنین نتایج مثبت زیادی در دارودرمانی مشاهده نشده است.

اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند یک وضعیت ناتوان کننده ایجاد کرده و باعث انزوای فرد شود. با این حال، اگر فرد مبتلا به این اختلال بتواند مشکل خود را تشخیص داده، آن را بپذیرد و برای تغییر اراده کند، اولین و مهمترین قدم را در مسیر سلامت روانی خود برداشته است.

 

برگرفته از: wikipedia ، bazdeh ، lifehack