در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۴، بیش از ۱۱۵ هزار دستگاه خودروی فرسوده از چرخه حمل‌ونقل کشور خارج شده‌اند. این آمار نشان دهنده‌ی تداوم روند نوسازی ناوگان حمل و نقل است که به گفته کارشناسان، نقش مؤثری در کاهش آلودگی هوا، صرفه جویی در مصرف سوخت و ارتقای ایمنی جاده‌ای دارد.
به گزارش منابع رسمی، سهیل معمارباشی، معاون بهره‌برداری و صنایع حمل و نقل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، اعلام کرده است که اجرای طرح های اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده، از مهم‌ترین برنامه های ملی برای بهبود کیفیت زندگی در شهرها به شمار می رود. او تأکید کرده که از سال ۱۴۰۲ مأموریت اصلی اجرای این طرح بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته تا با سرعت بیشتری دنبال شود.
در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۶ هزار خودرو از رده خارج شد و این رقم در سال ۱۴۰۳ به ۳۵۰ هزار دستگاه افزایش یافت. حالا در نیم سال نخست ۱۴۰۴، بیش از ۱۱۵ هزار خودرو اسقاط شده‌اند و برنامه نوسازی ماشین آلات سنگین و نیمه سنگین در چند استان نیز آغاز شده است. این روند، در کنار اثرات زیست محیطی مثبت، می تواند به بهبود بهره وری سوخت و کاهش هزینه های ملی منجر شود.
بحران خودروهای فرسوده؛ تهدیدی برای سلامتی همه مردم
در حالی که روند اسقاط خودروها رو به رشد است، اما هنوز نیمی از خودروهای در حال تردد در کشور فرسوده هستند. این واقعیت، به گفته سمیه رفیعی، عضو اسبق فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی و پایداری زیست محیطی کشور محسوب می شود.
او در گفت و گویی با رسانه ها تأکید کرده است:
«فرسودگی ناوگان حمل و نقل موجب افزایش آلودگی و اتلاف منابع انرژی می‌شود و خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای را نیز در پی دارد. مشکل اصلی، نبود اراده اجرایی منسجم و کمبود منابع مالی پایدار برای اجرای طرح‌های نوسازی است.»
بر اساس برآوردهای رسمی، بیش از ۹ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور وجود دارد. این رقم در مقایسه با ظرفیت فعلی اسقاط، شکاف بزرگی را نشان می دهد. رفیعی می گوید:
«در سال ۱۴۰۴، به جای آن که نیم میلیون خودرو فرسوده از رده خارج شوند، تنها ۷۰ هزار دستگاه از ناوگان حذف شده‌اند.»
نقش صنعت خودرو در آلودگی هوای کلان‌شهرها
بخش عمده‌ای از آلودگی هوای تهران و سایر کلان‌شهرها، ناشی از منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلت‌هاست. برآوردها نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد آلودگی هوای شهری به خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌های کاربراتوری مربوط است.
رفیعی معتقد است که در حالی که صنعت خودرو در جهان به سمت فناوری‌های هیبریدی و الکتریکی حرکت کرده است، بخش عمده‌ای از تولیدات داخلی هنوز با فناوری‌های قدیمی و غیر کارآمد ساخته می شوند. او همچنین هشدار می‌دهد که استانداردهای ادعایی مانند یورو ۵ و یورو ۶، در بسیاری از موارد فقط روی کاغذ اجرا می شوند و به دلیل کیفیت پایین سوخت در کشور، اثر واقعی در کاهش آلایندگی ندارند.
چالش‌های ساختاری در اجرای قانون هوای پاک
قانون هوای پاک مصوب ۱۳۹۶، بر نوسازی ناوگان حمل و نقل تأکید دارد؛ اما اجرای کامل آن با کمبود اعتبارات، ناهماهنگی نهادی و ضعف نظارت اجرایی رو به رو بوده است. این موانع موجب شده‌اند تا با وجود تصویب طرح های کلان، روند واقعی اسقاط با اهداف برنامه های ملی فاصله زیادی داشته باشد.
رفیعی پیشنهاد می کند که رویکردی فرابخشی و ملی در پیش گرفته شود، به طوری که دولت، خودروسازان، بانک‌ها و شهرداری‌ها به صورت هماهنگ عمل کنند. ارائه تسهیلات کم بهره، معافیت‌های مالیاتی، بیمه‌های حمایتی و واردات هدفمند خودروهای کارکرده با استاندارد یورو ۶ از جمله اقداماتی است که می تواند به تسریع در نوسازی کمک کند.
راهکارهای پیشنهادی برای آینده
واردات کنترل‌شده خودروهای کارکرده استاندارد: به عنوان راه‌حلی موقت تا توسعه تولید خودروهای کم‌مصرف داخلی.
توسعه حمل و نقل عمومی پاک: سرمایه‌گذاری در اتوبوس‌های برقی، خودروهای هیبریدی و زیرساخت‌های شارژ برقی.
جایگزینی موتورسیکلت‌های کاربراتوری با مدل‌های برقی: که به تنهایی می تواند تا ۲۵ درصد از آلودگی هوای شهری را کاهش دهد.
ایجاد سامانه یکپارچه اسقاط: برای ردیابی و تسهیل فرآیند جمع‌آوری، انتقال و جایگزینی خودروهای فرسوده.
نقش مراکز اسقاط در تسریع روند نوسازی
در این میان، نقش مراکز اسقاط فعال کشور بسیار کلیدی است.
مجموعه «خودرو فرسوده» به نشانی khodrofarsude.com با بیش از ۱۵۰۰ نمایندگی در سراسر کشور، بزرگ‌ترین شبکه رسمی اسقاط خودرو فرسوده در ایران به شمار می رود.
این مجموعه با ارائه خدماتی چون:
- مشاوره رایگان تلفنی،
- اسقاط سریع با بهترین قیمت،
- پشتیبانی کامل تا دریافت گواهی اسقاط،
به مالکان خودروهای فرسوده کمک می‌کند تا با سهولت و شفافیت بیشتری در طرح نوسازی مشارکت کنند.
