۲۹ اسفند؛ روز ملی شدن صنعت نفت

ستاره | سرویس عمومی – با شنیدن عبارت «ملی شدن صنعت نفت ایران»، نام دکتر محمد مصدق به ذهن همه ما می‌آید که نامش در تاریخ همچون قهرمانی ملی ثبت شده است. روز ۲۹ اسفند که سالروز به تصویب رسیدن قانون ملی شدن صنعت نفت در ۱۳۲۹ است به نام روز ملی شدن صنعت نفت در تقویم ایران به ثبت رسیده است. برای آشنایی با این روز و تاریخچه اش با ما همراه باشید.

تاریخچه روز ملی شدن صنعت نفت

قانون ملی شدن صنعت نفت پیشنهادی بود که با امضای تمام اعضای کمیسیون مخصوص نفت در مجلس شورای ملی ایران در ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ به مجلس ارائه گردید و یک هفته بعد در ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ در مجلس شورای ملی تصویب شد. مجلس سنا نیز این پیشنهاد را در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تصویب کرد و بدین طریق این پیشنهاد قانونی شد.

متن پیشنهاد تصویب شده از این قرار بود: 
“به‌نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثناء ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرارگیرد.”

روز ۲۹ اسفند به عنوان «روز ملی شدن صنعت نفت» در تقویم ایران ثبت گردید. این روز تعطیل رسمی است. 

تعریفی از ملی شدن صنعت نفت ایران

متاسفانه ملی شدن صنعت نفت پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ عملا با بستن «قرارداد کنسرسیوم» ابطال شد. بر اساس این قرارداد که پس از ماه‌ها مذاکره در ۲۸ شهریور، به امضای ایران و ائتلافی از شرکت‌های نفتی بین المللی رسیده بود و در ۲۹ مهر به تأیید مجلس شورای ملی و در ۶ آبان به تصویب مجلس سنا رسید، اگرچه ملی شدن نفت و صنایع نفت ایران مورد پذیرش طرف‌های خارجی قرار گرفت، ولی دولت ایران تضمین می‌کرد که تا ۲۵ سال، نفت تولیدی را به شرکت‌های عضو کنسرسیوم (آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی) بفروشد. بدین ترتیب فروش نفت ایران پس از نزدیک به چهار سال وقفه در بهمن سال ۱۳۳۳ از سر گرفته شد.  بر اساس این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس ۴۰٪، شرکت‌های آمریکایی نیز ۴۰٪، شرکت شل ۱۴٪ و شرکت نفت فرانسه ۶٪ در منافع کار سهیم بودند!
اما پس از انقلاب اسلامی ایران در ۱۳۵۷ کلیه قرارداد‌های خارجی از جمله قرارداد ۱۳۵۲ ه‍. ش. ‍ (تمدید کنسرسیوم) لغو شد و از چهارده اسفندماه ۱۳۵۷ ه‍. ش. عملاً امتیازات اکتشاف، استخراج، پالایش و صدور نفت از کنسرسیوم سلب شد و در اختیار شرکت ملّی نفـت ایران قرار گرفت. به دنبال آن، شرکت‌های حاضر در کنسرسیوم به دیوان داوری لاهه شکایت کردند. بعد از ۷ سال بررسی‌های قانونی، سرانجام ۲۷ آذر سال ۱۳۶۹ با صدور رای دیوان عالی لاهه، پرونده کنسرسیوم به صورت قانونی مختومه اعلام شد و در نتیجه اقتدار و شکوه ملی شدن صنعت نفت ایران بار دیگر به کشور بازگشت.  

هدف از بزرگداشت روز ملی شدن صنعت نفت 

اکنون که ۶۸ سال از تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت می‌گذرد و نفت ایران در دست ایرانی است گرامیداشت چنین روزی روحیه تسلیم ناپذیر و مستقل ایرانیان را قوت می‌بخشد تا با اعتماد به نفس و خودباوری بیشتر از استقلال کشورشان دست نکشند و این روز را که دست بیگانگان را از سرمایه ملی ما کوتاه کرد؛ الگویی برای همه امور اقتصادی و سیاسی ایران قرار دهند. 

امروز صنعتگران نفت ایران تلاش می‌کنند با ادامه راه دکتر مصدق تولید نفت و گاز را در میادین مشترک بیشتر کنند تا از برداشت منابع نفت و گاز توسط همسایگان عقب نمانند و حتی پیشی گیرند. همچنین پیش بردن صنایع نفتی با آخرین تکنولوژی‌های قرن از دیگر اهداف است.