همه چیز درباره اصول حسابداری، کتاب‌شناسی و راهنمای تحصیل

ستاره | سرویس علوم – بدون حسابداری و حسابرسی، فهم کسب و کار و الفبای اقتصاد خرد و کلان، همینطور درک صورت‌های مالی شرکت‌ها و مسائلی که درباره بیمه و مالیات و سازوکار مدیریت شرکت‌ها است، امکان پذیر نخواهد بود. شما نباید حتما حسابدار یا ممیز باشید تا در جریان اتفاقات ریز و درشت صورت‌های مالی موسسات و سازمان‌های دولتی و خصوصی باشید. یادگیری اصول حسابداری، شما را با قواعد کلی آشنا می‌کند که این قواعد، استانداردهای رایج در  تهیه و تدوین صورت‌های مالی شرکت‌هاست. برای فهم ترازنامه (BALANCE SHEET) باید الفبای حسابداری را بدانیم.

 

** یک نمونه ترازنامه **

 

منظور از اصول حسابداری چیست؟

منظور از اصول حسابداری، مبانی و نقشه راهی است که به منظور ثبت و گزارش‌گری مالی در اختیار تهیه کننده صورت‌های مالی (حسابدار) قرار می‌گیرد تا با این دستورالعمل، رویدادهای مالی را در دفاتر و نرم‌افزارها ثبت و ضبط کند و در نهایت با اصول مشخصی،‌ قابل بررسی و راستی آزمایی باشد. یادگیری این اصول، با مطالعه چند کتاب امکان دارد و برای دانشجویان رشته‌های مهندسی و به خصوص فعالان بازار سرمایه و مدیران شرکت‌ها، الزامی به نظر می‌­رسد.

 

 

مبانی حسابداری

زبان حسابداری را با مفاهیمی چون: دارایی،‌ بدهی، حقوق صاحبان سرمایه، حساب‌های پرداختنی،  حساب‌های دریافتنی و دارایی ثبات و جاری، متوجه خواهیم شد. اگر این مبانی را متوجه شدید، فهم بهتری از ترازنامه خواهید داشت. 

 

 

اصول پذیرفته شده همگانی حسابداری  

اصول حسابداری  پذیرفته شده (GAAP: GENERALLY ACCEPTED ACCOUTING PRINCEPLE) ضوابطی است پذیرفته شده در میان جامعه حسابداران و سرمشق فعالیت آن‌ها در تنظیم صورت‌های مالی و ثبت رویدادهای مالی است. این کار سبب می‌شود که وقتی صورت‌های مالی یا ترزانامه آماده شود، ماحصل کار، برای اکثریت جامعه حسابداران و کارشناسان مسائل مالی، قابل درک و فهم  باشد. اصول حسابداری، الفبای اکانتینگ بوده و مبنای تعیین سود و زیان یک بنگاه است. این اصول پذیرفته شده شامل بخش‌های زیر است:

• مفروضات محیطی (ENVIRONMENTAL ASSUMPTIONS)
• اصول حسابداری (ACCOUNTING PRINCIPLES)
• اصول محدود کننده (RESTRICTIVE ACCOUTING PRINCIPPLE)

 

اصول و مفروضات حسابداری

 زیربنا و چارچوب اولیه حسابداری ابتدا به وسیله مفروضات شکل می‌گیرد و بعد توسط اصول حسابداری به عمل در می‌آید. چهار اصل مهم مورد بحث از این قرار است: 

1. اصل بهای تمام شده تاریخی (historical cost Principle)
2. اصل تطابق یا هم‌زمانی (Matching Principle)
3. اصل تحقق درآمد (Revenue-Recognition Principle)
4. اصل افشاء کامل (Full Disclosure Principle)

در ادامه اصول و مفروضات مهم حسابداری را بررسی می‌کنیم.

 

 

۱. اصل بهای تمام شده

اصل بهای تمام شده یا COST PRINCIPLE می‌گوید که هزینه تمام شده دریافت خدمات یا محصول باید مشخص شود. در سیستم حسابداری، باید بهای تمام شده در زمانی مشخص، درج و ثبت شود. مثلا شما صاحب یک دستگاه  آپارتمان برای شرکت خود هستید که در سال ۱۳۹۲ خریداری کردید. بهای تمام شده در آن زمان باید در صورت‌های مالی درج شود تا در سالهای بعد، با تجدید ارزیابی دارایی ها، بهای روز، مشخص و ارزش دارایی ها و سهام شرکت شما مجدد محاسبه شود.

۲. اصل تطابق یا همراستایی هزینه و درآمد

در حسابداری، بایستی هزینه و درآمد با هم همراستا یا مطابق باشد که به آن MATCHING PRINCIPLE گفته می‌شود. این اصل معتقد است که وقتی، یک درآمدی کسب می‌شود یا درآمدی شناسایی می‌شود، باید هزینه‌های مرتبط را با آن درآمد، تطبیق دهید. یعنی وقتی هزینه‌ای دارید، باید درآمد یا منبع مالی برای پرداخت وجه آن هزینه، مشخص شود.

وقتی شما فروشنده قهوه در کافه‌ای سیار در شهر هستید، برای تطبیق هزینه و درآمد، هزینه تمام شده یک فنجان قهوه که دست مشتری می‌دهید باید محاسبه شود نه خرید قهوه خام. در حسابداری تعهدی، اصل تطبیق درآمد و هزینه مشهود است. یعنی، درآمد بر اساس فروش و عایدی و هزینه، زمانی ثبت می‌شود که محصولی یا سرویس را دریافت کرده باشید.

۳. اصل درآمد یا تحقق

یکی از اصول حسابداری، اصل درامد یا تحقق درآمد است. یعنی REVENUE PRINCIPLE. این اصل می‌گوید که درآمد بدون فروش، امکان ندارد. تا چیزی عرضه نکنید، درآمدی حاصل نمی‌شود. خواه در بورس باشد، خواه در کسب و کارهای اینترنتی (استارت آپ) و خواه در کسب و کار سنتی. فروش هم زمانی محقق می‌شود که خدمات یا محصولاتی در اختیار مشتری قرار بگیرد. پس فروش معمولا با درآمد هم‌راستا است تا مالکیت، از فروشنده (SELLER) به  خریدار (CUSTOMER) منتقل شود.

۴. اصل افشاء کامل

اصل افشاء بر پایه وجوب افشاء کامل کلیه رویدادها و وقایع مالی با اهمیت، مربوط به واحد تجاری است. این اصل موثر بر کلیه جوانب گزارشگری مالی، واحد تجاری را به تهیه اطلاعات مورد نیاز برای بستانکاران و اعتبار دهندگان ملزم می‌کند. این اطلاعات می‌توانند در متن صورت‌های مالی یا در یاداشت‌های همراه این صورت‌ها، افشاء گردند.

۵. اصل هزینه

از دیگر اصول حسابداری، باید به اصل هزینه اشاره کرد یا همان EXPENSE PRINCEIPLE. یعنی هزینه زمانی رخ می‌دهد که کسب  و کار شما از محصولات یا خدماتی برای پیش‌برد کار خود استفاده کند. مثلا صاحب هتل هستید و از اینترنت پر سرعت برای رزرواسیون و ارائه خدمات به مشتری استفاده کرده و ماهانه، حق شارژ اینترنت به شرکت فروشنده اینترنت می‌دهید.

اصل هزینه، در مقابل اصل درآمد است. اگر محصول یا خدماتی را دریافت کردید، یعنی پول آن را پرداخت کرده و هزینه‌ای بر شما تحمیل شده است. مهم نیست که هزینه دریافت خدمات یا محصول را چه زمانی پرداخت می‌کنید. مهم این است  که هزینه‌ای به شما تحمیل شده و متعهد هستید. اگر  پرداخت نشود، زیان انباشته و مسائل دیگر در صورت‌های مالی پیش می‌آید.

۶. اصل عینیت

اصل عینیت (OBJECTIVE PRINCIPLE) به این موضوع اشاره دارد که در گزارش‌های حسابداری باید از اطلاعات واقعی، مستند و مستدل استفاده شود. هیچ ذهنیتی در اصول حسابداری و تنظیم صورت‌های مالی، تاثیر ندارد. در واقع حسابداران، همه چیز را بر اساس مستندات، مجسم،‌ تنظیم و ثبت می‌کنند تا در ممیزی و حسابرسی، بتوانند از حسابداری خود دفاع کنند. این موضوع در تهیه دفاتر قانونی و ترازنامه سالانه شرکت‌ها، اهمیت دارد. 

۷. فرض تداوم فعالیت

فرض بر تداوم  فعالیت (CONTINUITY ASSUMPTION) به این موضوع اشاره دارد که کسب و کار، موقتی نیست. حتی اگر پروژه‌ای موقتی است، وجود شرکت به عنوان مجری، بلند مدت است. اگر پروژه  یا شرکت، ناگهان متوقف شود و ادامه  دار نباشد، دارایی‌ها، ارزش فروش مجدد پیدا نکرده و نحوه ارزش گذاری دارایی (ASSETS) بسیار سخت می‌شود.

اگر دارایی ملموس یا ناملموس (INTANGIBLE ASSETS) شما کاهش یابد یا مواد اولیه (RAW MATERIAL) به فروش نرسد، ارزش سهام و دارایی شما کاهش می‌یابد.

۸. فرض واحد اندازه گیری

از دیگر اصول پذیرفته شده حسابداری، فرض واحد اندازه گیری یا UNIT-OF-MEASURE ASSUMPTION است. یعنی پولی که به عنوان معیار ثبت هزینه و درآمد است، مثلا برای کسب و کاری که در ایران است ریال ایران مناسب بوده و برای کسب و کاری که در سوئد است، از کرون سوئد (SEK)‌ استفاده می‌شود.

۹. فرض تفکیک شخصیت

مسئله تفکیک شخصیت یا SEPARATE ENTITY ASSUMPTION به شخصیت کسب و کار اشاره دارد که ارتباطی با صاحب آن ندارد. طبق این اصل هر موسسه، یک شخصیت حقیقی مستقل به نسبت دیگر موسسات داشته که می‌تواند دارای تحصیل کند و بدهی و هزینه داشته باشد. یعنی اگر مدیران یک شرکت بدهکار باشند، شخصیت بدهکاری آن‌ها با بنگاهی که در آن فعالیت دارند، تفکیک شده است. 

 

کتاب‌شناسی حسابداری

کتاب‌های معتبری که درباره اصول حسابداری در ایران چاپ شده‌اند عبارتند از: 

• استانداردهای حسابداری بخش عمومی، کمیته تدوین استانداردهای حسابداری دولتی ایران،نشر  سازمان حسابرسی ایران، سال ۱۳۹۸
• اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی استانداردهای حسابداری: استانداردهای شماره  ۱ تا ۳۳، نشر سازمان حسابرسی، سال  ۱۳۹۵
• راهنمای حل مسائل اصول حسابداران، نوشته مهدی رفیعی بیدختی، نشر صیانت، سال  ۱۳۹۱
• حسابداری دولتی در ایران، اصول حسابداری دولتی، نوشتهعلی اصغر  طباطبایی، نشر موسسه علی حسابداری، سال ۱۳۵۰
• حسابداری شرکت های سهامی، نوشته رضا نظری، سال ۱۳۷۵
• حسابداری بدهی های جاری و بدهی های  احتمالی، نوشته حبیب الله تیموری، سال ۱۳۷۱
• حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری، نوشته مصطفی علی مدد، نشر سازمان حسابرسی سال ۱۳۸۰
• راهنمای به کارگیری اصول پذیرفته شده حسابداری، نوشتن مارتین میلر، سال ۱۳۷۸
• کتاب طلایی اصول حسابداری، نوشته فرخناز بالش زر، نشر  مولفین طلایی، سال ۱۳۹۸
• استانداردهای حسابداری بخش عمومی، نشر سازمان حسابرسی، سال ۱۳۹۶
• مبانی حسابداری بخش عمومی: نظام حسابداری بخش  عمومی، روش حسابداری تعهدی بر اساس آخرین اصلاحات به عمل آمده مصوب وزارت امور اقتصادی و دارایی، سال ۱۳۹۶
• حسابداری سرمایه گذاری های بلند مدت، نوشته رضا نظری، نشر  سازمان حسابرسی، سال ۱۳۷۴
• تغییرات حسابداری و اصلاح اشتباهات، تالیف فرشید نویسی، سال ۱۳۸۹
• حسابداری اموال، ماشین آلات و تجهیزات، نوشته نظام الدین ملک آرایی، نشر سازمان حسابرسی، ۱۳۸۶
• نحوه تهیه و تنظیم صورت‌های مالی از روی مدارک ناقص، ترجمه و تالیف عباس ارباب سلیمانی، نشر سازمان حسابرسی، سال ۱۳۹۳

 

قابل توجه دانشجویان حسابداری

اگر به عنوان دانشجوی رشته حسابداری یا دانش آموخته این رشته، این گفتار را مطالعه کردید، توصیه می‌کنیم که حتما در انجمن حسابداران خبره و همچنین انجمن‌های بین‌المللی این رشته عضو شده و گواهی صلاحیت حرفه‌ای بین المللی اخذ کنید که برای کار در آسیا، اروپا و اقیانوسیه، الزامی است.

 

 

اگر خواهان تحصیل در گرایش‌های حسابداری هستید، اطلاعات کامل کلیه رشته‌ها و دروس و چارت درسی را در سایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشاهده کنید. تحصیل حسابداری در مقطع ارشد و دکتری با بورس، نیازمند IELTS ACADEMIC نمره ۶.۵ از ۹ یا TOEFL اینترنتی نمره ۸۰ از ۱۲۰ بوده و برای بورس حسابداری در آمریکا، داشتن GRE-GMAT الزامی است. توجه کنید که از ۱۰  مرداد ۹۸، آزمون تافل تغییر کرده است.

در این زمینه مطالب یزر را نیز بخوانید:

• فرق GRE با GMAT
• تفاوت آیلتس و تافل

متقاضیان تحصیل دکتری با بورس در دانشگاه استکلهم (یکی از ۵۰ دانشگاه برتر دنیا) در رشته حسابداری و مدیریت مالی (ACCOUNTING & FINANCIAL MANAGEMENT) به این لینک بروید.

 

دوره‌های بین‌المللی حسابداری

اگر خواهان تحصیل با بورس در گرایش‌های حسابداری و مدیریت مالی و MBA‌ هستید یا خواهان مهاجرت به عنوان نیروی متخصص (SKILEED WORKER)‌ هستید، کسب مدرک دوره‌های بین‌المللی حسابداری مثل CIMA یا ACCA توصیه  می‌شود که مثل مدرک بین‌المللی مدیریت پروژه (PMP) یا بهداشت ایمنی و حرفه‌ای (NEBOSH)، محبوبیت زیادی دارد. مرکز مالی ایران و انجمن حسابداران خبره، مراکز معتبری برای آموزش اصول حسابداری و کسب این مدارک است.

 

سخن آخر

همراه گرامی؛ یادتان باشد که برای حضور فعالانه و هوشمندانه در بازار سرمایه ایران در عصر ۱۴۰۰، آشنایی با صورت‌های مالی شرکت‌ها در سامانه کدال، تنها در صورت آشنایی با الفبای حسابداری شرکت‌های سهامی عام و تکنیک‌های تابلوخوانی و روانشناسی بورس، امکان دارد. کدال یک آموزشگاه خوب برای دانشجویان است.

 

(صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی عام در بورس، در کدال قابل دانلود است)

 

همچنین اگر به دنیای بورس علاقه‌مند هستید پیشنهاد می‌کنیم آموزش خرید و فروش سهام در بورس به صورت آنلاین را نیز حتما بخوانید. اگر به عنوان دانشجو یا فردی علاقمند به حسابداری، یا به عنوان شرکتی که به دنبال موسسه حسابداری و حسابرسی خبره هستید و با پرسشی برای شما پیش آمده است، سوالات خود را به صورت شفاف، از طریق کامنت در اختیار کارشناسان ستاره دات کام قرار دهید.