لازم است برای تحقیق درباره نظامی گنجوی خلاصه ای از زندگی‌نامه او را بدانید. در این بخش از ستاره به سبک و آثار حکیم نظامی، شاعر و داستان‌سرای بزرگ، پرداخته‌ایم.
نظامی گنجوی کیست ودر چه قرنی می زیست؟
جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید که به حکیم نظامی متخلص بود، سال ۵۳۵ هجری قمری در شهر گنجه (واقع در کشور آذربایجان کنونی) متولد شد. اشعار حکیم نظامی گنجوی خاص و لطیف است و البته گفتنی است نظامی بیش از این‌که یک شاعر بزرگ باشد، داستان‌سرایی متبحر است که با توصیف و صحنه‌پردازی قوی در شعر و آراستن کلام به عناصر خیال‌انگیز و سپس پیوند آن با عواطف انسانی، منظومه‌هایی ماندگار مانند لیلی و مجنون را در تاریخ ادبیات ایران ماندگار نموده و به‌واسطه سروده‌های غنایی و عاشقانه خود معروف شده است؛ طوری که تاثیر او روی شاعران پس از خود غیرقابل‌انکار محسوب می‌شود.
در پاسخ به این سوال که نظامی گنجوی شاعر چه قرنی است، باید بگوییم حکیم نظامی در سده ششم هجری مصادف با قرن دوازدهم میلادی می‌زیست.
همسر و فرزندان نظامی گنجوی
همسر نظامی آفاق بانو نام داشت و حاصل ازدواج نظامی و آفاق، پسری به نام محمد بود. محمد فرزند نظامی، در سروده شدن منظومه لیلی و مجنون توسط پدرش، نقش پررنگی داشت.
دوران کودکی و نوجوانی نظامی گنجوی
از کودکی نشانه‌های علاقه نظامی به مطالعه و یادگیری آشکار بود و او از زمانی که به مدرسه می‌رفت، به مطالعه کتاب‌های مختلف اشتیاق بسیاری نشان می‌داد و همین علاقه باعث شد تا از سنین کم با آثار و اندیشه‌های بزرگان فلسفه و ادبیات آشنا شود. دوران کودکی نظامی مقارن با زمانی بود که جامعه ایران تحت تاثیر حکومت‌های مختلف، از جمله سلجوقیان و خوارزمشاهیان قرار داشت. این دوران، عصری پرفراز و نشیب بود و باعث شد که نظامی نیز با زندگی و واقعیت‌های آن خیلی زود آشنا شود.
هم‌چنین در ستاره بخوانید: تحقیق در مورد زندگی خوارزمی
دوران بزرگسالی حکیم نظامی
نظامی از همان دوران جوانی به شعر علاقه‌مند شد و با استفاده از استعداد ذاتی در کنار تجربه‌های زندگی‌اش، داستان‌های فوق‌العاده‌ای خلق کرد. او به یادگیری علوم مختلف، مانند نجوم، فلسفه، فقه و حدیث علاقه داشت و این مطالعات به او کمک کرد که داستان‌هایش عمیق‌تر و پرمعناتر باشند.
بیشتر بخوانید: روز بزرگداشت نظامی در تقویم
آیا نظامی پادشاهان زمان خود را مدح میکرد؟
هرچند نظامی به مدح شاهان زمان خود که در آن دوران بین شاعران مختلف کاری مرسوم بود نمی‌پرداخت، اما آثارش مورد توجه بسیاری از پادشاهان و حاکمان آن دوران قرار گرفت. در زندگی نامه نظامی آمده که او میان مردم عادی زندگی میکرد و شاید به همین دلیل است که شعرهایش پر از داستان‌های مردمی، واقع‌گرایانه و نزدیک به زندگی روزمره است. این نزدیکی به مردم باعث شده تا داستان‌ها و اشعار نظامی برای همه گروه‌های سنی و در تمام دوران‌ها خواندنی باشد.
منظومه های نظامی گنجوی
آثار نظامی گنجوی به ترتیب از قدیمی ترین شامل مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه است. در واقع نام آثار نظامی گنجوی به دلیل اهمیت بالا در ادبیات فارسی همواره در کتاب‌های درسی مورد توجه بوده و ذکر شده است؛ مهم ترین اثر نظامی پنج گنج یا خمسه است که پنج مثنوی ارزشمندی را که نام بردیم، در خود دارد. در ادامه به اختصار درباره هریک از این آثار مهم حکیم نظامی گنجوی برای‌تان نوشته‌ایم.
۱. مخزن‌الاسرار
نظامی در کتاب مخزن الاسرار خود درباره رازها و حقایق زندگی صحبت می‌کند. او به ما یاد می‌دهد که چگونه با چالش‌ها روبه‌رو شویم و از مشکلات زندگی درس بگیریم.
مثال:
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
در این بیت معروف شاعر یکی از مفاهیم کلیدی را بیان می‌کند و آن این است که دانش و آگاهی قدرت می‌آورد و می‌تواند انسان را جوان و پرانرژی نگه دارد.
۲. خسرو و شیرین
خسرو و شیرین داستانی عاشقانه بین شاهزاده ایرانی خسرو و دختری زیبا به نام شیرین را بیان می‌کند. این داستان پر از عشق و احساسات است و به ما یاد می‌دهد که عشق واقعی نیاز به گذشت و فداکاری دارد.
مثال:
چو خواهی که نامت بود جاودان
مکن نام نیک بزرگان نهان
این بیت به ما یادآوری می‌کند که نام نیک و اعمال خوب بزرگان را باید پاس داشت و از آنها الگوبرداری کرد.
پیشنهاد می‌کنیم در ستاره بخوانید: زندگی نامه سعدی شاعر بزرگ قرن هفتم
۳. لیلی و مجنون
منشا داستان لیلی و مجنون که یکی از معروف‌ترین داستان‌های عاشقانه جهان است، به کشور عربستان برمی‌گردد. نظامی به زیباترین شکل ممکن این داستان را به منظومه‌ای خواندنی تبدیل کرد. این داستان درباره عشق عمیق و پاک مجنون به لیلی است، اما مشکلات و موانع بسیاری در سر راه وصال آنها وجود دارد.
مثال:
به یک دیدنت آفرین گفته‌ام
به صد زندگانی تو را دیده‌ام
این بیت بیانگر قدرت عشق و احساسات عمیق است؛ جایی که شاعر با یک دیدار تمام زندگی خود را وقف معشوق کرده است.
۴. هفت‌پیکر
در هفت پیکر نظامی، شاه بهرام با هفت شاهزاده خانم ملاقات می‌کند و ماجراجویی‌های او در هفت کشور مختلف روایت می‌شود. این داستان پر از رازها و پیام‌های اخلاقی است.
مثال:
دل دادن به دشوارهای زمانه، هنر است
که نازک‌دل اندر جهان بی‌ثمر است
در این بیت، نظامی به خوانندگان یادآوری می‌کند که باید در برابر مشکلات زمانه قوی بود و مقاومت کرد؛ چرا که نازک‌دل در این جهان بهره‌ای ندارد.
۵. اسکندرنامه
اسکندرنامه نظامی که خود دو بخش شرفنامه و اقبال‌نامه را دارد، داستانی درباره اسکندر مقدونی، پادشاه بزرگ و ماجراجویی‌های او در سفرهایش به سرزمین‌های مختلف است. این داستان سرشار از پند و اندرزهایی درباره رهبری، قدرت و مسئولیت‌پذیری است.
مثال:
بکوشید و خوبی به کار آورید
که بنیاد بد زود ویران شود
این بیت به ما یاد می‌دهد که تلاش برای خوبی و نیکی در دنیا همواره نتیجه‌بخش است و بدی‌ها به سرعت از بین خواهند رفت.
دیگر آثار نظامی گنجوی
دیوان اشعار نظامی گنجوی اثری دیگر از این شاعر بزرگ است که قصاید زیبا، غزلیات شیرین و قطعات و رباعیات نظامی بزرگ است.
سبک نظامی
نظامی در شعرهایش از زبان ساده و روان استفاده میکرد و توانست داستان‌هایی بنویسد که هم برای کودکان و هم بزرگسالان جذاب و خواندنی هستند. یکی از دلایل محبوبیت نظامی، این است که او در شعرهایش درباره موضوعات مهمی مانند محبت، وفاداری، فداکاری و انسانیت صحبت می‌کند. این مفاهیم در هر زمانی مهم هستند و می‌توانند به ما یاد بدهند که چگونه بهتر زندگی و با دیگران رفتار کنیم.
درگذشت نظامی گنجوی
در منابع معتبر درباره نظامی گنجوی فوت او بین سال‌های ۶۰۷ تا ۶۱۲ هجری ذکر شده است. از آن‌جا که این شاعر نامی در گنجه آذربایجان کنونی متولد شد، بسیاری از مخاطبان نمی‌دانند آرامگاه نظامی گنجوی در کدام کشور است و آیا در ایران واقع شده یا در زادگاهش گنجه قرار دارد. در این خصوص باید بگوییم نظامی بیشتر زندگی خود را در گنجه گذراند و همان جا نیز از دنیا رفت. مقبره نظامی در حاشیه غربی شهر گنجه قرار دارد.
هنوز دیدگاهی ثبت نشده است.