حمام شیخ بهایی | تحقیق درباره حمامی که با یک شمع گرم میشد

معماری و سیستم گرمایشی حمام شیخ بهایی پس از گذشت ۴۰۰ سال همچنان اسرارآمیز و رازآمیز مانده است. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید تا با حمام شیخ بهایی به طور کامل آشنا شوید.

بیشتر بخوانید: بررسی چند اختراع و نوآوری و هدف از این اختراع ها

تحقیق درباره حمامی که با یک شمع گرم می‌شد

شیخ بهایی

شیخ بهایی (بهاءالدین محمد بن حسین عاملی) یکی از برجسته‌ترین دانشمندانی بود که تقریبا ۴۰۰ سال پیش در دوره صفویه می‌زیست و به خاطر تسلطش در ریاضیات، فلسفه، نجوم، معماری و مهندسی شهرت دارد. حمام همنام او از برجسته‌ترین آثار بهایی است. شیخ بهایی ۸۸ مقاله، نامه و کتاب به همراه شعر فارسی و عربی دارد. وی به عنوان معمار مسجد امام اصفهان، اوج دانش خود را در معماری و هندسه به نمایش گذاشت. شیخ بهایی همچنین منارجنبان، مناره‌های لرزان، را طراحی کرد که هنوز در اصفهان به حرکت خود ادامه می‌دهند.

شیخ بهایی در عصر خود دانش را به فناوری تبدیل کرد و خدمات ارزشمند علمی، فرهنگی و عمرانی از خود به یادگار گذاشت و به همین دلیل است که به افتخار این دانشمند بزرگ ایرانی، ۳ اردیبهشت ماه در تقویم شمسی، روز شیخ بهایی نام دارد.

حمام شیخ بهایی

حمام شیخ بهایی، حمامی واقع در جنوب گنبد نظام الملک (جنوب مسجد جامع) اصفهان است و این اثر در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. در حالی که این بنا شبیه حمام‌های عملیاتی دیگر در دوره صفویه است، از نظر تاریخی حمامی اسرارآمیز به حساب می‌آمده است. زیرا آب آن بدون استفاده از منبع انرژی مستقیم گرم می‌شد. سیستم گرمایش حمام در واقع یک شاهکار مهندسی است. که از اصول فیزیک و شیمی بهره برده است.

زمانی که تعمیرات حمام شیخ بهایی در حال انجام بود، لوله‌های سفالی و چاه‌های متصل در کف ساختمانی در کنار حمام کشف شد. این کشف روشن کرد که انرژی این شمع از کجا می‌آید. همچنین بررسی‌های باستان شناسی نشان داد که بین سیستم فاضلاب شهر اصفهان و حمام شیخ بهایی از طریق لوله ارتباطی وجود دارد. این لوله‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که با یک شمع کوچک، گرمای کافی برای گرم‌کردن آب حمام تأمین می‌شده است.

برخی دیگر بر این باورند که از روغن حاصل از دانه‌های روغنی در عصار خانه مجاور حمام، به‌عنوان سوخت استفاده می‌شده و این روغن در مخازنی ذخیره می‌شده و به‌تدریج به حمام منتقل و با مشعل کوچکی گرم می‌شده است و در نهایت آب حمام را گرم می‌کرده است.

متأسفانه طبق اسناد تاریخی، زمانی که محققان انگلیسی برای کشف راز حمام شیخ بهایی پا به حمام گذاشتند، با تخریب قسمتی از بنا باعث خاموش‌شدن شمع شدند و پس از آن دیگر حمام شیخ بهایی روشن نشد.

دلیل گرم شدن حمام شیخ بهایی تنها با یک شمع

در سال‌های اخیر، یک مخترع ایرانی از استان خراسان رضوی، حمام شیخ بهایی را بازآفرینی کرد. علی اصغر برهمند، رئیس انجمن مخترعان استان در سخنانی گفت: گرمای حمام شیخ بهایی ناشی از ظرف آب (دیگ) و روکش طلایی دیوار آن است که از طلا ساخته شده است. طلا رسانای کامل گرما و الکتریسیته است. برهمند همچنین گفت که مقدار کم گرما مقادیر زیادی انرژی تولید می‌کند و در نتیجه دیگ طلایی را گرم می‌کند.

اما چرا شیخ بهایی از افشای راز سیستم گرمایشی حمام خود امتناع کرده بود؟ به گفته برهمند، او احتمالا نگران این بود که دزدها در صورت اطلاع از این موضوع قطعا می‌خواستند منبع طلایی حمام را بدزدند.

برهمند، مس را جایگزین طلا کرد و دیگ بخار منحصر به فردی ساخت که حمام‌های خانگی می‌توانند از آن برای صرفه جویی ۳۰ درصدی در مصرف سوخت استفاده کنند. اختراع برهمند – دیگ بخار منحصر به فرد – در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ دو مدال طلا در سوئیس و مسکو کسب کرد.

البته همچنان، مدرک قطعی برای اثبات هیچ کدام از این نظریه‌ها وجود ندارد و راز گرم‌شدن حمام شیخ بهایی با یک شمع، هنوز یکی از معماهای اسرارآمیز تاریخ معماری ایران است. و متأسفانه به دلیل تخریب‌های متعدد و عدم بازساری این حمام مرموز و تاریخی، حمام شیخ بهایی امروزه مخروبه شده و امکان بازدید از داخل آن وجود ندارد.

اگر علاقه مند به دانستن اختراعات سایر دانشمندان نامی ایرانی هستید می‌توانید به مطالب اختراعات شیخ بهایی، اختراعات جابربن حیان و اختراعات خوارزمی رجوع کنید. 

بیشتر بخوانید: بررسی زندگی نامه چند مخترع ایرانی به همراه اختراعات و نوآوری های آن ها

لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در انتهای همین مطلب با ما و کاربران محترم سایت ستاره به اشتراک بگذارید.