عالم ناسوت کجاست و چگونه عالمی است؟

هستی ۴ عالم دارد که عالم  ابتدایی آن ناسوت و سپس ملکوت، جبروت و لاهوت قرار می‌گیرد. ناسوت به معنای طبیعت، عالم مادی و عالم ناسوت، یعنی عالم ماده و حرکت و زمان و مکان است.

ناسوت به همین عالم ماده و جسمانیات می گویند که بعضی علما به آن عالم مُلک هم گفته اند.

هستی چند عالم دارد؟

در اصطلاحات فلسفی کلمه «عالم» به موجود یا موجوداتی گفته می‌شود که از نظر مراتب کلی وجود، درجه خاصی را اشغال کرده باشند. بسیاری از فلاسفه و عرفا هستی را به چند عالم مجزا تقسیم بندی می‌کنند و برای هر کدام اسامی را انتخاب نموده اند.

عوالم چهارگانه

برخی از فلاسفه، حکما و عرفای اسلامی براین موضوع اعتقاد دارند که هستی و عالم، طبقات و مراتب چهارگانه‌ای دارد که این طبقات عبارتند از: ناسوت، ملکوت، جبروت و لاهوت.

عالم ناسوت

مراد از این عالم، همان عالم طبیعت و شهادت و مُلک است یعنی جهان جسمانی و اجسام و ماده و مادیات که در آن حرکت و زمان و مکان نقش دارد. عالم ناسوت همانند پوست است نسبت به عالم ملکوت یعنی قشر عالم ملکوت است.

عالم ناسوت کجاست؟

عالَم ناسوت به‌معنای جهان مادی و طبیعت است. این عالم، گذرگاهی برای رسیدن به عوالم بالاتر همچون جبروت، ملکوت و لاهوت به شمار می‌رود. عالم ناسوت پایین‌ترین مرحله در سیر کمالی انسان است و تغییر و نیستی از ویژگی‌های بارز آن محسوب می‌شود. این واژه اغلب در آثار عرفانی و فلسفی به کار گرفته شده است.

آثار لغت‌شناسی و همچنین تألیفات فلسفی، عرفانی و کلامی به مفهوم شناسی ناسوت پرداخته‌اند که شاید بتوان تمام این تعاریف را در مساوی دانستن این واژه با عالم دنیا و مادیات دانست.

ناسوت در لغت

برخی از لغت‌شناسان، اصل ناسوت را از ناس می‌دانند که همانند ملکوت برای مبالغه به آخر آن واو و تاء اضافه شده است. برخی دیگر، ناسوت را لغتی با ریشه عبرانی و در مقابل لاهوت و مختص به انسان می‌دانند؛ از این رو در آثار لغت‌شناسی معاصر نیز ناسوت به معنای سرشت انسانی و مشتق از ناس قلمداد شده است.

چیستی عالم ناسوت در آثار فلسفی، کلامی و عرفانی

در بازشناسی این واژه که معمولا در آثار عرفانی، فلسفی و کلامی بدان اشاره شده است، می‌توان موارد زیر را مشاهده کرد:

• ناسوت انسان است و در مقابل لاهوت که الهی است، قرار می‌گیرد.
• ناسوت بدن انسان است.
• عالم دنیا استو یا به عبارتی همان عالم گیتی است.
• یکی از جهان‌های سه‌گانه در کنار جبروت و ملکوت است. چنان‌که با در نظر گرفتن عالم لاهوت می‌توان آن را یکی از جهان‌های چهارگانه دانست.
• یکی از مراتب وجود و شاید مرتبه پنجم آن باشد.
• ناسوت همان عالَم شهادت است( آن‌چه مشهود است) که منظور از آن، جهان جسمانی و اجسام و ماده و مادیات و بالاخره حوادث و زمانیات است که گاه  عالم مُلک و دیگر بار عالم ناسوت نامیده شده است.
• در ادبیات عرفانی از جعبه و تابوتی که قنداقه موسی بر آن نهاده شده بود، به عنوان عالم ناسوت یاد شده است و یا یکی از نام‌های اولین قاتل معرفی  شده از سوی قرآن، یعنی قابیل را هم ناسوت معرفی کرده‌اند.

با توجه به تمام این تعاریف می‌توان گفت که عالم ناسوت، عالم بدن‌ها و مخلوقات است که نسبت به دیگر جهان‌ها، جهانی پایین و سفلی به حساب می‌آید؛ لذا در سیر کمالی انسان پایین‌ترین مرحله و کثیف‌ترین عالم‌هاخوانده شده است و ویژگی‌هایی چون تغییر و نیستی را در خود داشته و حجاب‌هایی ده‌گانه یعنی کفر، شرک، ظلم، جهل، حقد، حسد، بخل، غضب، شهوت و تکبر، آن را فرا گرفته است.

ارتباط جهان ناسوت با دیگر عوالم

ناسوت به‌عنوان یکی از جهان‌های سه‌گانه یا چهارگانه است که به نوعی در عالم خلق قرار دارد و آن را سایه عالم عقول و حتی یک عالم ملکوت کوچک دانسته‌اند.

این تعبیر شاید با توجه به آن‌که این جهان زاییده ملکوت است و حتی به آینه آنتعبیر شده است، چندان بیراه نباشد. در هر حال در آثار متعدد راه رسیدن به ملکوت را گذر از ناسوت و عدم دلبستگی بدان دانسته‌اند؛ هرچند نمی‌توان بدون در نظر گرفتن آن، سفر به سوی حق را آغاز کرد.

برخی براین باورند که همان‌طور که بُعد ملکوتی و روحانی انسان برای پیروزی در جنگ یاورانی دارد، بعد حیوانی و مادی انسان یا همان بُعد ناسوتی‌اش نیز برای غلبه در جنگ، از یارانی بهره می‌گیرد. لشگریان بعد ناسوتی نیز نظیر یاران بعد ملکوتی، به دو دسته درونی و بیرونی منقسم می‌شوند وصفات رذیله از یاران درونی بعد ناسوتی انسان برای جنگ با بعد انسانی او هستند.

ناسوت در ادیان آسمانی و قرآن

این واژه در متون روایی اسلامی وجود ندارد؛ اما به طور گسترده‌ای در ادبیات عرفانی، فلسفی و کلامی، به جای جهان مادی، طبیعت و…، استفاده شده است. برخی معتقدند که این اصطلاح ریشه در باور مسیحیان دارد که در مورد عیسی(ع) اعتقاد دارند ناسوت و لاهوت با هم متحد شده و در عیسی(ع) تجلی یافته است.

حال در اینکه ناسوت بالا رفته و به لاهوت رسیده و یا لاهوت پایین آمده و با ناسوت متحد شده اختلافاتی وجود دارد؛درهرحال ریشه این موضوع در آثار برخی، به قبل از مسیحیت باز می‌گردد؛حتی مرگ هر امپراتور در پاره‌ای از ادیان به معنای انقطاع حلول الوهیت در جامعه قلمداد شده است.

البته ناگفته نماند که برخی از عرفای مسلمان نیز به نوعی ادعای حلول لاهوت یعنی روح خداوندی در ناسوت یعنی روح آدمیان را داشته و بر این اساس ادعای «اَنا الحق» سر می‌دادند.

۴ عالم ناسوت

به باور برخی از فلاسفه اسلامی ناسوت نیز از ۴ عالم دیگر تشکیل می‌گردد

• عالم ذر

به عقیده اسلام عالم ذر یا روز اَلَست، زمانی است که خدا پیمانی از انسان برای گواهی دادن بر یگانگی‌اش گرفته‌است.

• دنیا

گیتی اشاره به تمامی هستی و کائنات و عالم دارد که عبارت است از کل فضا، زمان و محتویات آن‌ها،که شامل سیارگان، ستارگان، کهکشان‌ها و همهٔ اشکال دیگر ماده و انرژی می‌شود.

• برزخ

برزخ، مکانی در ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام است که جهانی مانند زمین، بهشت و دوزخ است اما مردمِ آن که مُردِگان هستند وضعیت هیچ‌کدام از این جهان‌ها را ندارند. انسان‌ها پس از مرگ، از این جهان به عالم برزخ می‌روند.

• رستاخیز

رَستاخیز یا زنده شدن مردگان یا بعث مفهومی است به معنای زنده شدن یک موجود پس از مرگ. این واژه یک مفهوم دینی است و از دو جنبه مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی اعتقاد به زنده شدن ارواح فردی که در حال حاضر رو به پیشرفت است و دوم رویکرد دیگری است که فقط یکبار و به صورت «زنده شدن مردگان» در پایان جهان اتفاق می‌افتد.

در نهایت بهتر است بدانید:

که عالم ملکوت همان عالم غیب و عالم نفس و عالم مجردات است که به آن عالم مثال و عالم برزخ هم اطلاق می‌گردد و آن مرتبه و نشئه‌ای است برتر از عالم طبیعت که دارای صور و ابعاد است، امّا فاقد حرکت و زمان و تغییر است.

عالم جبروت همان عالم عقل و عالم معناست که از صور و ابعاد و اشباح مبرّاست و فوق عالم ملکوت است.

عالم لاهوت  همان عالم الوهیت و عالم ربوبی است. یعنی ذات مقدس واجب الوجود که مستجمع جمیع صفات کمالیه است.

علاوه بر دسته بندی عالم به ۴ قسمت ناسوت،ملکوت، جیروت و لاهوت، یک دسته بندی هفتگانه دیگری نیز وجود دارد.

نام هفت عالم

برخی، آسمان‌ها را از نظر عنصرهای تشکیل دهنده آن، به هفت قسمت تقسیم کرده و برخی اسم خاصّی را برای هر کدام از آسمان‌های هفتگانه ذکر کرده‌اند. 

این افراد بت تقسیم عناصر موجود در جهان آفرینش و تعبیر عوالم از آن‌ها، آسمان‌های هفت‌گانه را به این عوالم تفسیر و ترتیب آن‌ها را چنین ذکر کرده‌اند: عالم جماد ، نبات ، حیوان ، انسان ، آسمان‌های محسوس مادّی، موجودات برزخی ، ملکوت و عالم عقل و جبروت.