القاب حضرت زهرا (س) | اسامی و القاب حضرت فاطمه زهرا از نظر روایات و قرآن

حضرت فاطمه زهرا (س)، برترین بانوی هستی، فرزند پیامبر اکرم (ص) و حضرت خدیجه (س) و همسر امیرالمؤمنین علی (ع)، در بیستم ماه جُمادی‌الاخر سال پنجم بعثت متولد شد. پیامبر(ص) در بیان عظمت شخصیت و جایگاه معنوی فاطمه(ع)، ایشان را سرور زنان جهان و پاره تن خویش معرفی و تأکید کرده هر آنچه فاطمه را ناراحت کند، بیازارد و به خشم آرد، ایشان را ناراحت کرده، آزرده و به خشم آورده است.

حضرت فاطمه زهرا (س)  تنها ۱۸ سال داشت که به شهادت رسید. ایشان معصوم سوم و یکی از پنج بانوی قدسی جهان به شمار می‌رود. مشهورترین لقب آن حضرت «زهرا» است. کنیه ایشان ام‌ابیها بوده و به همین دلیل بسیاری از مادرانی که فرزند دختر دارند دوست دارند زیباترین القاب حضرت زهرا را برای اسم فرزند خود انتخاب کنند.

علاوه بر این القاب، حضرت زهرا القاب دیگری نیز دارند که ممکن است شما نشنیده باشید. با لیست کامل القاب حضرت زهرا همراه ما باشید.

القاب حضرت زهرا (س)

القاب و اسامی حضرت زهرا در احادیث 

۱. ابن بابویه به سند معتبر از یونس بن ظبیان روایت کرده است که حضرت صادق (علیه‌السلام) فرموده: فاطمه (علیهاالسلام) را نُه نام است نزد حق‌تعالی؛ فاطمه و صدیقه و مبارکه و طاهره و زکیه و راضیه و مرضیه و محدّثه و زهراء.

پس حضرت فرمود که آیا می‌دانی که چیست تفسیر فاطمه؟ یونس گفت، گفتم: خبر ده مرا از معنی آن ای سید من؛ حضرت فرمود: فُطِمَتْ مِنَ الشَّر؛ یعنی بریده شده است از بدیها.

پس حضرت فرمود که اگر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) تزویج نمی‌نمود اورا، کفوی و نظیری نبود او را بر روی زمین تا روز قیامت نه آدم و نه آنها که بعد از او بودند.

علامه مجلسی (رحمه‌الله) در ذیل ترجمه این حدیث فرموده که «صدیقه» به معنی معصومه است، و «مبارکه» یعنی صاحب برکت در علم و فضل و کمالات و معجزات و اولاد کرام و «طاهره» یعنی پاکیزه از صفات نقص و «زکیه» یعنی نموّ کننده در کمالات و خیرات و «راضیه» یعنی راضی به قضای حق تعالی و «مرضیه» یعنی پسندیده خدا و دوستان خدا و «محدّثه» یعنی ملک با او سخن می‌گفت و «زهراء» یعنی نورانی به نور صُوری ومعنوی.

۲. همان‌طور که در بخشی از زیارت امام رضا(ع)  آمده است: طهر،مطهّره، تقیّه و نقیّه نیز از القاب ایشان است.

۳. همان‌طور که در بخش‌هایی از زیارت حضرت زهرا(س) آمده است: حوراء، علیمه، معصومه، فاضله، رشیده، صادقه و غرّاء از القاب ایشان است.

۴. در روایتی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که؛ نام حضرت زهرا(س) در آسمان «منصوره» و در زمین «فاطمه» است. در ادامه روایت آمده: «در زمین فاطمه نامیده شد؛ براى این‌که شیعیان وى از آتش جهنّم حفظ می‌شوند و دشمنانش از دوستى و محبت وى که نجات‌بخش است، محروم می‌مانند و این است معناى کلام خداوند که می‏فرماید: «و در این روز (قیامت)، مؤمنان به سبب نصرت و یارى خداوند شادمان می‌گردند»،

۵. در زیارت حضرت زهرا(س) می‌خوانیم: «السَّلَامُ عَلَیْکِ أَیَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَغْصُوبَةُ» و «مضطهدة»؛ یعنی مضطرّ و مظلوم (کسی که به او ظلم شده است). به همین جهت، به آن‌حضرت «مظلومه» هم لقب داده شده است، همان‌طور که در زیارت‌نامه‌ امام حسین(ع) در نیمه ماه شعبان، می‌خوانیم: «وَ أُمِّکَ الْمَظْلُومَةِ الطَّاهِرَةِ الْمُطَهَّرَة».[۱۶]

۶. حضرت امام على(ع) فرمود: «از پیغمبر اکرم پرسیدند معناى کلمه «بتول» چیست؟ زیرا ما از شما شنیدیم که می‌فرمودید مریم و فاطمه، بتول هستند، آن‌حضرت فرمود: بتول آن زنى است که هرگز خون حیض نبیند؛ زیرا حیض براى دختران پیامبران ناپسند است».

۷. «مریم کبری»؛ در روایتی از امام کاظم(ع) نقل شده است که، پیامبر اکرم(ص) به امام علی(ع) فرمود: «… هَذِهِ وَ اللَّهِ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ هَذِهِ‏ وَ اللَّهِ‏ مَرْیَمُ‏ الْکُبْرَى‏».[۲۱]

۸. امام علی(ع) در ضمن خطبه‌ای، همسر خود را این گونه معرفی نمودند: «مهدیّه»، «نقیّه»، «تقیّه»، «البرّه»، «حبیبه»

۹. بر اساس روایات، یکی از مصادیق و تطبیقات «مشکات» در آیه شریفه «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ فیها مِصْباحٌ» حضرت فاطمه زهرا(س) دانسته شده است؛ همان­طورکه امام صادق(ع) فرمود: «مشکات، فاطمه‏(س) است»

القاب حضرت زهرا(س) در منابع اسلامی

در منابع اسلامی، لقب‌های دیگری را نیز برای حضرت فاطمه زهرا(س) برشمرده‌اند که از جهت بار معنایی مثبت و معنوی که دارند، در حق آن‌حضرت صادق است؛ چرا که این القاب اشاره به صفات و فضایل اخلاقی دارند.

ابن شهر آشوب لقب‌هایی غیر از موارد بالا را نیز برای حضرت فاطمه زهرا(س) برشمرده است آن القاب عبارتند از: «حَصان، عَذراء، نوریّه و حانیه».

همچنین لقب‌هایی مانند: جاهده، جمیله، حاضره، حبیبه، حفیفه، حکیمه، حلیمه، داعیه، راقیه، رئوفه، زاهده، زاهره، زهره، سلیمه، شافعه، شاهده، شریفه، شهیده، صائمه، صالحه، صبیحه، صفیه، علیه، فاتحه، قائمه، کاظمه، مجیبه، محمده، مشفقه، مصلیه، مصلحه، منعمه، نبویه، نصیبه، وافیه، ولیه.

گفتنی است؛ لقب‌های دیگری نیز در میان عُرف اسلامی به عنوان نامی برای دختران، مشهور شده است از جمله این نام‌ها عبارتند از:

«طهورا»؛ که با همین عنوان در روایات نیامده است، هر چند لقب «طهور»(صیغه مبالغه) به جهت معنایی که دارد، نیز در حق حضرت فاطمه زهرا(س) صادق است؛ زیرا در لغت «طاهر مطهر» را طهور گویند؛ یعنی چیزی که هم خود پاک است و هم پاک کننده و به بیان دیگر؛ نهایت پاکی.

«نگار»؛ که یک واژۀ فارسی و به معنای نقش، نقاشی، نقشی که از حنا بردست و پای محبوب کنند، تحریر، بت و صنم، معشوق، محبوب و … است. در حالی که تمام القاب حضرت زهرا(س) عربی است. لذا چنین لقبی در منابع تاریخی برای آن حضرت ثبت نشده است. البته در طول اعصار و قرون، در اشعار شاعران مدیحه سرا، القابی مانند گل یاس، نیلوفر و… برای حضرت زهرا از باب تشبیه ذکر کرده‌اند، که این غیر از القابی است که در زمان خود حضرت او را خطاب می‌کردند.

«عطیه»؛ یعنی بخشش، چیزی که به کسی بخشیده شود. آنچه که در منابع و تاریخ زندگی حضرت زهرا به عنوان اسامی و القاب آن حضرت آمده، چیزی به اسم عطیه در آنها به چشم نمی‌خورد.

«عارفه»؛ مؤنّث «عارف» به معنای دانا و شناسنده است. اگر چه مفهوم این لقب در حق آن حضرت صادق است، اما با جست و جویی که در منابع حدیثی انجام شد، چنین لقبی برای حضرتش یافت نشد.

«بشری» و «هدی»؛ این عناوین نیز به عنوان لقبی برای حضرت زهرا(س) در روایات اعلام نشده است. البته هدی و بشری عباراتی در توصیف قرآن هستند، و همان‌گونه که قرآن هدایت و بشارت را برای ما به ارمغان آورد، اهل بیت پیامبر اکرم(ص) که مبیّن و مفسّر قرآن هستند می‌توانند به وصف عام از این صفت برخوردار باشند.

معانی لقب‌های گفته شده چنین است:

لقب حضرت زهرا	معنی
زَهراء	درخشان و نورانی
عَذراء	پاکدامن
معصومَه	مصون از گناه
حَوراء إنسیّه	حوریه‌ای به صورت انسان
حُرَّه	آزاد
مُبارَکه	پربرکت
بَتُول	جدا و ممتاز از دیگران، بریده از مردم و متوجه به سوی خدا، زنی که عادت ماهیانه نبیند
طاهِرَه	پاک
حَصَان	پاکدامن ، زن پارسا و با عفت
زََکیَّه	پاکیزه (از زشتی‌های اخلاقی)
مَریم کُبری	مریم بزرگ
راضیَه	خشنود (به تقدیر الهی)
صِدّیقَه	بسیار راستگو
مَرضیَّه	کسی که خدا از او راضی و خشنود است
نوریَّه	نورانی
رَضیَّه	مورد رضایت و خشنودی
سَماویَّه	بانوی آسمانی
سَیدة نِساء العالَمین	سرور زنان جهان
حانیَه	بسیار مهربان
مَنصورَه	یاری شده
مُحَدَّثَه	کسی که فرشتگان با او سخن گویند
زاهِدَه	پارسا
طَیّبَه	نیک، زلال، پاک
اُمّ اَبیها	مادر پدرش
تَقیَّه	پرهیزکار
بَرَّه	نیکوکار
مُطَهَّرَه	پاک
شَهیدَه	بانوی شهید
صادِقَه	راستگو
رَشیدَه	فهمیده و خردمند
فاضِلَه	با فضیلت
نَقیَّه	خالص و ناب
عَلیمَه	دانا
مَهدیَّه	هدایت‌یافته
صَفیَّه	صاف و خالص
عابدَه	عبادت‌کننده
مُتَهَجِّدَه	شب‌زنده‌دار
قانِتَه	پیوسته در حال اطاعت از خدا

کنیه‌های حضرت زهرا (س)

کنیه، برای تعظیم و تکریم اشخاص به کار می‌رود. حضرت فاطمه کنیه‌های زیادی دارد، که تعدادی از آن‌ها بدین صورت است:

اُمّ‌الحسن

اُمّ‌الحسین

اُمّ‌المحسن

اُمّ‌الأئمة

اُمّ‌أبیها

اُمّ‌الخیرة

اُمّ‌المؤمنین

اُمّ‌الأخیار

اُمّ‌الفضایل

اُمّ‌الأزهار

اُمّ‌العلوم

اُمّ‌الأسماء

اسامی حضرت زهرا با معنی

کوثر: صاحب خیر فراوان، صاحب فرزندان پر خیر

حانیه: دلسوز فرزندان

معصومه: نگهداشته شده از هر گناه

منصوره: یاری شده، خداوند او را یاری کرده است

فاطمه: از شر و از دوزخ بریده است.

طاهره: پاک و پاکیزه از نقایص و صفات ناپسند.

زکیه: رشد یافته و رشد یابنده در جنبه کمالات و خیرات.

مبارکه: صاحب خیر و برکت در علم و فضل و کمالات و نسل.

صدیقه: بسیار راستگو و درست.

مرضیه: مورد پسند خدا و اولیای او.

محدثه: زنی که فرشته الهی با او سخن می گوید.

زهراء: کسی که از او نور و درخشندگی متجلی می شود، فروغ تابان معرفت، نمونه روشن خداپرستی است و نُوُرها اشتقّ مِن نور عظمه اله.

محتشمه: با حشمت و احترام

مطهره: پاکیزه شدن

حکیمه: با حکمت و دارای فهم و ادراک حکیمانه

رئوفه: دلسوز و مهربان

حنّانه: غمخوار و با محبّت

فهیمه: با فهم

عقیله: خردمند

محزونه: غمگین

سیدة: بانوی بزرگواری که سروری دارد

جمیلة: زیبا

جلیلة: بزرگ

سیدة نساء العالمین: بانوی بانوان جهانیان

انسیة الحوراء: انسان بهشتی

ممتحنة: آزمایش شده

کریمة: بزرگوار

رحیمة: با محبت ومهربان

شریفة: شرافتمند

حبیبة: دوست وبا محبت

محترمة: گرامی و مورد احترام

اُمّ الخیرة: مادر نیکوکاران

تفّاحة الجنّة: سیب بهشتی

بنت المصطفی: دختر حضرت مصطفی (صلی الله علیه و آله)

صفوة ربّها: برگزیده‌ی پروردگار

موطن الهدی: جایگاه هدایت

صابرة: پایدار

سلیمة: بی عیب ونقص

مکرمة: بزگوار وگرامی

صفیة: برگزیده

عالمة: دانشمند

علیمة: دانا

مظلومة: ستمدیده

میمونة: خوش یمن وبابرکت

معظّمة: بزرگوار، گرامی

حاملة البلوی بغیر شکوی: بلا کش نستوه بی شکوه و شکایت

آیة النّبوّة: نشان نبوّت

شهیدة: شهید شده

عفیفة: پاکدامن

قانعة: کم توقع

رشیدة: کامل

شفیعة العصاة: شفاعت کننده‌ی گناهکاران

قرّة العین المصطفی: نور چشم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)

قوّامة: شب زنده دار

باکیة: گریه کننده

بقیة النّبوّة: باز مانده‌ی پیامبری

بضعة المصطفی: پاره‌ی تن پیامبر (صلی الله علیه وآله)

صوّامة: بسیار روزه گیر

عطوفة: با عاطفه و محبّت

بِرّة: نیکوکار

شفیقة: دلسوز و مهربان

مهجة المصطفی: خون زندگی و قلب مصطفی (صلی الله علیه وآله)

والدة الصّبتین: مادر دو نواده‌ی پیامبر

دوحة النّبی: شاخسار پیامبر

نور سماوی: نور آسمانی

زوجة الوصی: همسر جانشین پیامبر

بقیة المصطفی: بازمانده‌ی حضرت رسول (صلی الله علیه وآله)

مکروبة:دل شکسته

عابدة: پرستنده

زاهدة: پارسا

حلیفة العبادة و التقوی: قسم خورده‌ی پرستش و پرهیزکاری

حبیبة الله: محبوب خدا

بنت الصّفوة: دخترِ برگزیده

رکن الهدی: پایه‌ی هدایت

بدر تمام‌: ماه شب چهارده

غرّة غراء: سپید رویِ نورانی

درّة بیضاء: گوهر تابناک

روح أبی‌ها: روان پدر بزرگوارش حضرت رسول (صلی الله علیه وآله)

واسطة قلّادة الوجود: حلقه‌ی اتصال زنجیر هستی

درّة البحر الشّرف و الجود: درّ دریای شرافت و سخاوت

عین الله: دیده‌ی خدایی

مکینة فی عالم السّماء: دارنده‌ی جایگاه در عالم آسمان

جمال الآباء: موجب زیبایی پدران

شرف الأبناء: افتخار برای فرزندان

درّة البحر العلم و الکمال: درّ دریای دانش و کمال

جوهرة العزّ و الجلال: گوهر تابناک عزّت و بزرگوار

مجموعة الماصر العلّیّة: گرد آورنده‌ی یادگار‌های برین

مشکوة نور الله: چراغدان نور الهی

لیلة القدر: شب قدر:طبق روایت منزلت حضرت زهرا (س) همانند “لیلةالقدر” است

زجاجة: شیشه وچرغدان نور الهی

ولیة الله: دوست خدا و کسی که خدا او را، ولی قرار داده

سرّ الله: راز نهانی خدا

امینة الوحی: امین وحی الهی

کعبة الآمال لأهل الحاجة: کعبه آرزو‌های نیازمندان

لیلة مبارکة: شب با برکت (که همان شب قدر است)

سرّ العظمة: راز بزگی وبزگواری

مکسورة الضلع: پهلو شکسته

رضیض الصّدر: سینه شکسته

مغصوبة الحق: کسی که حقش غصب شده است

خفی القبر: کسی که قبرش پنهان است

مجهولة القدر: قدر ناشناخته

ابنة من صلّت به الملائکة: دختر آن کس که فرشتگان به او اقتدا کرده و نماز خواندند

قرار قلب امّها المعظّمة: آسایش بخش دل مادر بزگوارش

عالیة المحلّ: بلند جایگاه

حصان: کسی که عفیف است و پاکدامن.

حره: کسی که ازاد از وابستگی به خاک و رمل و شوایب ان است.

عذرا:بکر و باکره.

نظرات خود را درباره القاب حضرت زهرا با ما به اشتراک بگذارید.