نویسنده: لیدا محمودی
بروزرسانی: 19 دی 1400
ستاره | سرویس مادر و کودک – موقعیت زیر را تصور کنید: وقتی فرزندتان تصمیم بگیرد کاری را که شما از او می‌خواهید، انجام ندهد، هیچ کسی نمی‌تواند او را مجبور به انجام آن کار کند یا نظرش را تغییر دهید. هر قدر که اصرار کنید: ” تو باید این کار را انجام دهی! ” او با صدایی بلندتر از شما می‌گوید:”نه! من هرگز این کار را نمی‌کنم! ” بیایید علل لجبازی کودکان را از جوانب مختلف بررسی کنیم.
آنچه در این مطلب خواهید خواند...
عدم نمایش
کمی بیاندیشید
شاید این رفتار او برای شما ناراحت کننده باشد، اما نشانه از یک ویژگی شخصیتی او دارد. می‌توانید آسوده خاطر باشید که دختر کوچولو یا پسر کوچولوی شما در بزرگسالی یک “بله قربان گو و گوش به فرمان” دیگران نخواهد بود. ابراز مخالفت همراه با اعتماد به نفس و پافشاری بر تصمیم خود، مانع از این می‌شود که در سنین نوجوانی تحت فشار دوستان و همسالان خود تصمیم‌های اشتباهی بگیرد. این ویژگی می‌تواند پایه‌ریز موفقیت‌های بزرگی در آینده برای او باشد.
دلیل لجبازی کودکان
کودکان به سه دلیل عمده لجبازی می‌کنند:
- به دست آوردن قدرت
- جلب توجه
- پوشاندن احساس ناامنی
بهتر است در مواجهه با لجبازی کودک، رفتار او را بررسی کرده و دلیل (یا نیاز) پشت آن رفتار را ببینید و برای کنترل آن برنامه‌ای بریزید. در ادامه ابزار‌های مفیدی برای مواجهه با لجبازی کودکان به شما معرفی می‌کنیم.
راه‌های مواجهه با لجبازی کودکان
توصیه‌های زیر به شما کمک می‌کند تا در مقابل لجبازی کودکتان برخورد مناسبی داشته باشید. نکته کلیدی در استفاده از راهکارهای زیر، حفظ آرامش است!
۱. به او قدرت انتخاب بدهید
سعی کنید به کودک مستقیما دستور ندهید. اجازه دهید کار مورد نظر شما را در یک فرایند انتخابی انجام دهد. انتخاب‌گری به او احساس مفید بودن می‌دهد و او را مایل به انجام کار پیشنهادی شما می‌کند. برای نمونه به جای اینکه بگویید:” همین الان اتاقت را تمیز کن! ” می‌توانید به او بگویید: “چه کاری را دوست داری اول انجام بدهی؟ اسباب بازی‌هایت را جمع کنی یا لباس‌هایت را از بند رخت جمع کنی؟ ” یا اینکه بگویید:” دوست داری اول ناهار بخوری بعد حمام کنی یا اول حمام کنی بعد ناهار بخوری؟ “
۲. کودک را در تصمیم گیری مشارکت دهید
برای اینکه کودکتان در مورد انجام کاری احساس ” مالکیت” داشته باشد، او را در تصمیم گیری شرکت دهید. برای نمونه وقتی می‌خواهید کمد اسباب بازی‌ها را مرتب کنید از او بپرسید:” به نظرت بهترین راه برای مرتب کردن کمد چیست؟ یا فکر می‌کنی می‌تونیم از سبد‌های رنگی برای گذاشتن لگو‌ها استفاده کنیم؟ “
۳. با کودک همدلی کنید
بچه‌های لجباز تصور ذهنی عمیقی از کار‌های “درست”، “اشتباه”، ” منصفانه” و “غیرمنصفانه” دارند. اگر در مورد انجام کاری به یکی از نتایج یاد شده دست یابند، مصرانه بر تصمیم خود پافشاری می‌کنند. هر قدر شما بیشتر سعی در متقاعد کردنشان داشته باشید، آن‌ها بیشتر مخالفت می‌کنند. راه حل ساده‌ای در این موارد وجود دارد. کافی است احساس او را تایید کنید و با او همدلی کنید، اما در انتها نظر خود را نیز بیان کنید. برای نمونه می‌توانید بگویید:” منظورتو می‌فهمم، می‌دونم برات سخته که اتاقت را مرتب کنی، منم وقتی که خسته ام، مرتب کردن خونه و اتاق‌ها واقعا برام سخته، اما برای اینکه بتونیم تو خونه راحت‌تر زندگی کنیم و وسایلمون گم نشه، باید همه جای خونه رو تمیز و مرتب نگه داریم.”
۴. قوانین ساده و مختصر داشته باشید
تعداد محدودی قوانین خاص خانوادگی را تعیین کنید. آن‌ها را به ساده‌ترین شکل ممکن بنویسید و در محلی قابل دید بچسبانید. اگر کودکتان قادر به خواندن نیست با نقاشی و علامت، مفهوم قوانین را بکشید. وقتی قوانین و حد و مرز‌ها مشخص باشد، فرزندتان می‌داند که شما چه انتظاری از او دارید و به تدریج به قوانین موجود در خانه عادت می‌کند.
۵. از کلمه “نه” کمتر استفاده کنید
سعی کنید کمتر از افعال منفی استفاده کنید. به جای اینکه به فرزندتان بگویید چه کاری را نباید انجام دهد، به او بگویید چه کاری را انجام دهد. برای نمونه به جای اینکه بگویید: “سارا خواهرت را هل نده!” بگویید: “سارا بیا با این توپ با خواهرت والیبال بازی کن.”
۶. رفتار خوب کودک را تحسین کنید
در صورت مشاهده کوچکترین رفتار‌های خوب و مثبت کودک را تحسین کنید. هنگامی که او کار‌هایی که شما دوست دارید را انجام می‌دهد، او را تایید کنید و به او پاداش دهید (پاداش همیشه کادو یا اسباب بازی نیست، یک کلام محبت آمیز، یا ضربه آرامی به نشان تایید روی شانه‌های کودک نیز نوعی پاداش است.)
۷. هرگز کودک را تحقیر نکنید
تحقیر کردن کودک موجب کاهش عزت نفس او و تخریب رابطه میان والد و کودک می‌شود. بدین ترتیب کودک هر چه بیشتر و بیشتر لجبازی و نافرمانی می‌کند و این سیکل معیوب ادامه پیدا می‌کند. هرگاه احساس کردید با کلام یا رفتارتان، فرزندتان را تحقیر کرده اید، از او معذرت خواهی کنید و رابطه تان را مجدد ترمیم کنید. بدین ترتیب فرصت بی نظیری برای بازیابی عزت نفس کودک و بهبود رابطه تان ایجاد می‌کنید.
۸. به کودک مسئولیتی در حد توانش بدهید
فرصت‌هایی ایجاد کنید تا کودک احساس مسئولیت و مهم بودن کند. انجام کار‌هایی که در توان اوست کمک می‌کند تا حس مسئولیت پذیری و تلاش برای کسب مهارت و موفقیت در او بیدار شود. برای نمونه می‌توانید از او بخواهید غذا درست کند، صندلی را رنگ بزند یا نظافت حیاط را برعهده بگیرد.
۹. روتین منظم روزانه داشته باشید
یک برنامه ثابت روزانه برای فعالیت‌های روزمره داشته باشید، برای نمونه می‌توانید روتینی برای کار‌های صبح پس از بیداری، شب پیش از خواب، انجام تکالیف و کار‌های خانه و تمیزکاری داشته باشید. هرچه این برنامه‌ها به صورت منظم و عادت دربیاید، احتمال سرکشی و لجبازی کودک کاهش می‌یابد. برای مثال اگر او همیشه قبل از شام تکالیفش را انجام دهد، دیگر نیازی نیست تا دیروقت منتظر تکمیل آن‌ها باشید.
۱۰. درخواست‌های خود را واضح و دقیق بیان کنید
هنگامی که خواسته‌ای از کودک دارید، آن را روشن و مشخص بیان کنید تا جای هیچ گونه شبهه و سوء تفاهمی نباشد. برخی از کودکان برای لجبازی کردن از دوپهلو بودن حرف‌های شما سوء استفاده می‌کنند.
بهتر است این عبارات را از گفتار خود حذف کنید.
بهتر است این عبارات را از گفتار خود حذف کنید.
- چرا تو آن کار را انجام نمی‌دهی؟
- خیلی خوب است اگر تو آن کار را انجام بدهی!
- فکر نمی‌کنی وقت آن رسیده است که آن کار را انجام دهی!
- واقعا دوست دارم که تو آن کار را انجام بدهی!
این عبارات گنگ و مبهم هستند. می‌توانید به جای گفتن: “فکر نمی‌کنی وقت آن رسیده که برای رفتن به رختخواب آماده شوی؟” جمله واضح و دقیق: ” ساعت ۹ شده و وقت خوابه. لطفا لباس خوابت را بپوش و دندان هایت را مسواک بزن” را بیان کنید.
سخن آخر
بررسی رفتار کودک هنگام لجبازی و دستیابی به احساس و نیاز پشت رفتار او کمک می‌کند تا شیوه درست مواجهه با آن را پیدا کنید. از تمام روش‌های یاد شده کمک بگیرید تا احساس دیده شدن و به حساب آمدن را در کودک ایجاد کنید. تنبیه بدنی را از جعبه ابزار والدگری خود خارج کنید؛ زیرا عواقب جبران ناپذیری بر کودکان باقی می‌گذارید. خود را به روش‌های جدید مجهز کنید تا تاثیر شگفت انگیز آن‌ها را ببینید.
اگر کودکتان مدام لجبازی و نافرمانی می‌کند و بر تکرار رفتارهایش اصرار دارد، یا حالات دیگری مانند افسردگی، خواب آشفته و بی اشتهایی دارد، بهتر است مساله را با پزشک متخصص در میان بگذارید. پیشنهاد می‌کنیم مطلب «چطور با لجبازی کودک برخورد کنیم؟» را نیز در ستاره بخوانید. تجربیات و دیدگاه های خود را در مواجهه با لجبازی کودکان با ما و دیگر همراهان ستاره در بخش نظرات و پرسش‌ها در میان بگذارید.
اگر کودکتان مدام لجبازی و نافرمانی می‌کند و بر تکرار رفتارهایش اصرار دارد، یا حالات دیگری مانند افسردگی، خواب آشفته و بی اشتهایی دارد، بهتر است مساله را با پزشک متخصص در میان بگذارید. پیشنهاد می‌کنیم مطلب «چطور با لجبازی کودک برخورد کنیم؟» را نیز در ستاره بخوانید. تجربیات و دیدگاه های خود را در مواجهه با لجبازی کودکان با ما و دیگر همراهان ستاره در بخش نظرات و پرسش‌ها در میان بگذارید.
برگرفته از: راهنمای کامل تربیت کودک / الیزابت پنتلی
