نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 10 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی –حدیث مرفوع حدیثی است که که راوی بدون ذکر سند، آن را به معصوم نسبت داده باشد. حدیث مرفوع جزء احادیث ضعیف محسوب شده و از نظر اعتبار تفاوت چندانی با حدیث مرسل ندارد زیرا در حدیث مرسل هم سلسله سند پیوسته نیست. حدیث مرفوع به معنای دوم از اقسام مشترک بین چهار قسم اصلی حدیث است.
تقسیم بندی احادیث و جایگاه حدیث مرفوع
اقسام حدیث تقسیم بندی‌هایی در علوم حدیث است که برای فهم بهتر سند یا متن روایات به کار می‌رود. این تقسیمات عبارتند از:
تقسیم بر اساس تعدد سند:
- خبر واحد
- خبر مُسْتَفیض
- خبر غریب
- خبر عزیز
- خبر متواتر
تقسیم بر اساس اعتبار سند:
- صحیح (و اقسام آن: صحیح مُضاف، متفق‌ٌعلیه، اعلا، اوسط، ادنی)
- حَسَن
- موثوق
- قوی
- ضعیف (و اقسام آن: مُدْرَج، مشترک، مُصَحَّف، مؤتلف و مختلف)
تقسیم بر اساس اتصال یا قطع سند:
- مُسنَد
- مُتَّصِل
- مَرفوع
- موقوف
- مَقطوع
- مُرْسَل
- مُنْقَطِع
- مُعْضَل یا مشکل
- مُضْمَر
- مُعَلَّق
- مُعَنْعَن
- مُهْمَل
تقسیم بر اساس متن:
- نَصّ
- ظاهر
- مُؤَوَّل
- مُطلَق و مُقَید
- عام و خاص
- مُجْمَل و مُبَین
- مُکاتَب و مکاتِبه
- مشهور
- متروک
- مطروح
- حدیث قدسی
- شاذ
- مقلوب
- متشابه
تقسیم بر اساس عمل به روایت:
- حجت و لاحجت
- مقبول
- ناسخ و منسوخ
حدیث مرفوع چه حدیثی است؟
حدیث مرفوع از اصطلاحات علم درایه و در دو معنا به کار رفته است:
- حدیثی که یک یا بیشتر از یک راوی آن از میانه یا آخر سند آن افتاده باشد، با تصریح به لفظ رفع، مانند آن که گفته شود: «روی الکلینی عن علی بن ابراهیم، عن ابیه، رَفَعَهُ عن ابی عبداللَّه (ع)» که در این سند، میان پدر على بن ابراهیم قمى؛ یعنى ابراهیم بن هاشم، تا امام صادق (ع) یک یا چند راوى حذف شده و به لفظ “رفع” نیز تصریح شده است. این نوع رفع، مصداق حدیث مرسل است. به عبارت دیگر خبری است که نام برخی از راویان ابتدای سند ذکر شده و راوی آخر بدون ذکر نام واسطه‌های خود تا معصوم، نقل حدیث کند.
- حدیثی که آخر سند آن به قول یا فعل و یا تقریر معصوم (ع) اضافه شود؛ خواه در سند آن ارسال باشد یا نباشد، مانند این که صحابی امام بگوید: «امام صادق (ع) چنین فرمود یا دیدم امام چنین کاری کرد یا من در محضر امام فلان کار را کردم و آن حضرت انکار نکرد». به عبارت دیگر هر حدیثی که به معصوم نسبت داده شود مرفوع می باشد اعم از آن که سند متصل باشد، یا منقطع. طبق این تعریف اصطلاح مرفوع در برابر دو اصطلاح موقوف (روایت منتسب به صحابی) و مقطوع (روایت منتسب به تابعی) قرار دارد. حدیث مرفوع به معنای دوم از اقسام مشترک بین چهار قسم اصلی حدیث است.
حدیث مرفوع از نگاه صاحب کتاب علم حدیث
| صاحب کتاب علم حدیث می گوید: آیت الله مامقانی (ره) معتقد است گرچه این کلمه (مرفوع) در معنای دوم بیشتر به کار برده می شود، اما استعمال آن در معنای اول، در کتب فقه شایع تر است. |
حدیث مرفوع از دیدگاه شیعه و سنی
- طبق دیدگاه شیعه حدیث مرفوع حدیثی است که ضمن آن قول، فعل یا تقریری به پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) نسبت داده شود.
- حدیث مرفوع نزد اهل سنت یعنی حدیثی که به حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم متصل می شود بدون هیچ گونه انقطاع نه به صحابه (حدیث موقوف) یا تابعین (حدیث مقطوع). حدیث مرفوع مرفوع به دو دسته تقسیم میشود: مرفوع صریح و مرفوع حکمی.
مثال مرفوع صریح: همانند قول صحابی که می فرماید: «از پیامبر اکرم (ص) شنیدم که فرمودند: …» و یا همانند قول اصحاب که می فرماید: «من رسول الله (ص) را دیدم که فلان کار را انجام می دادند» و یا این که اصحاب می فرمایند: «فلانی نزد پیامبر اکرم (ص) کاری را انجام داد و آن حضرت عمل وی را انکار ننمود».
مثال مرفوع حکمی: همانند اخباری که توسط اصحاب و یاران پیامبر اسلام نقل شده و هیچ گونه مجالی برای اجتهاد در آن مورد وجود ندارد. همچنین آن اخبار در هیچ یک از کتب متقدمین یافت نمی شود. همانند اخبار و قصه های پیامبران گذشته و یا حوادث آتیه همچون جنگ های جهانی و فتنه ها و احوال روز قیامت و ثواب مخصوص برای عبادت مخصوص و عذاب مخصوص برای فلان عمل مخصوص. همه این موارد، از جمله احادیث مرفوع حکمی محسوب شده و هیچ راهی برای روایت اصحاب، جز شنیدن از رسول اکرم (ص) ندارد.
منابع بیشتر برای مطالعه درباره حدیث مرفوع
برای مطالعه بیشتر می توانید به کتاب “المصطلحات” که در مرکز معجم فقهی به چاپ رسیده مراجعه کنید.
