اباحه‌ گری چیست و چرا به وجود می‌آید؟

ستاره | سرویس مذهبی – اباحه‌ گری چیست و چه علتی دارد؟ اباحه‌گری به معنای مباح دانستن تمام احکام و باید و نبایدهای فردی و اجتماعی است. طرفداران این نگرش غالباً پایبند به هیچ نوع ارزش و هنجاری نیستند، در زندگی نیز به قوانین و وظایف فردی و اجتماعی خود بی‌اعتنا هستند. اباحه‌گری اجتماعی که در واقع نتیجه اباحه‌گری فردی و اعتقادی است، در طولانی مدت زیان‌های جبران‌ناپذیری برای یک جامعه به دنبال دارد. در این مطلب قصد داریم با بررسی این مفهوم و علل تاریخی و جامعه‌شناختی آن، آسیب‌ها و آفات اباحه‌گری را نیز بررسی کند.

 

مفهوم و اصطلاح اباحه‌ گری و انواع آن

اباحه گری که از لغت “مباح” اخذ شده، به معنای جایز دانستن و حلال به حساب آوردن است. چنان که در تعالیم فقهی و اخلاقی ذکر شده، امور و اعمال متضمن پنج حکم کلی هستند. به اعمالی که انجامشان ضروری است “واجب”، به اعمالی که ترک آنها ضروری است “حرام”، به اعمالی که انجام‌شان بهتر از ترک آنهاست “مستحب” و به اعمالی که ترک آنها بر انجام‌شان ارجحیت دارد “مکروه” می‌گویند. مباح بر اعمالی اطلاق می‌شوند که نه انجامشان خیر بوده و پاداش دارد و نه ترک آنها کیفر و بازخواستی به دنبال دارد. این افعال در واقع حالتی یکسان و مساوی نسبت به انجام و ترک فعل دارند. با توجه به آنچه گفته شد، اباحه‌گری نیز اصطلاحاً به معنای بی‌اعتباری و لاقیدی نسبت به انجام یا ترک همه افعال به کار می‌رود. به بیان دیگر مراد از اباحه‌گری، مباح دانستن اموری است که متضمن چهار حکم مذکور (واجب، حرام، مستحب و مکروه) هستند.

اباحه‌گری را می‌توان از جهات مختلفی دسته‌بندی کرد.

 

۱. اعتقادی و عملی

• جنبه اعتقادی این مفهوم به معنای آن است که فرد به انجام برخی یا کل واجبات و به ترک برخی یا کل محرمات اعتقاد نداشته باشد. همچنین ممکن است طرفداران این تفکر اصول اساسی دینی یا اخلاقی را نیز منکر باشند.
• اباحه‌گری عملی به این معناست که فرد در عین باور به احکام اعمال، در انجام آنها کوتاهی کرده و یا بی‌اعتنایی کند. گاه این بی‌اعتنایی ریشه در سهل‌انگاری و سبک شمردن دارد و گاه به جهت عدم اعتقاد و باور راسخ است.

 

۲. فردی و اجتماعی

• جنبه فردی این مفهوم مختص زمانی است که فرد در انجام تکالیف عبادی و وظایف اخلاقی و دینی خود دچار لاابالی‌گری می‌شود. آفات و زیان‌های این عمل متوجه سرنوشت دنیوی و اخروی خود شخص است.
• اباحه گری اجتماعی زیان و آسیب بیشتری نسبت به نوع فردی دارد. ترک بایدها و نبایدهای اجتماعی موجب زیر پا گذاشته شدن قوانین، ایجاد هرج‌ومرج و گسترش آن می‌شود.

 

۳. سنتی و مدرن

• اباحه گری سنتی به آن دسته از بی‌اعتنایی و لاقیدی‌های مسلمانان در جوامع اسلامی پیشین گفته می‌شود که به جهت بی‌توجهی به سنت پیامبر اکرم (ص) و تعالیم دینی و همچنین جایگاه ولایتی ا‌ئمه اطهار بوده است. این نوع از بی‌اعتنایی به تعالیم و اعتقادات دینی عمدتا شامل انجام ندادن واجبات شرعی و ترک محرمات در بین مسلمانان می‌شود.
• در بی‌اعتنایی مدرن، نقش اساسی و کلیدی را فرهنگ‌های محافظه‌کارانه یا اهل تساهلی که از کشورهای غربی وارد شده‌اند بازی می‌کنند. ورود دیدگاه‌های لیبرالیستی یا به طور کلی سکولار به جوامعی که پیش‌تر فرهنگی دینی دارند، موجب ایجاد نوعی نسبی‌گرایی و التقاط فکری در میان فرهنگ مردم می‌شود. این نوع از نسبیت ارزشی و اعتقادی که به دنبال تساهل و جایز دانستن بسیاری از اعمال است، در مواقعی منجر به اباحه‌گری کلان‌تری می‌شود.

 

 

علل و عوامل ایجاد بی اعتنایی به دین در جامعه

رشد اباحه‌گری در یک جامعه عوامل زمینه ساز و تعمیم دهنده زیادی دارد. اگرچه به طور کلی می‌توان علت گسترده شدن بی‌اعتنایی به ارزش‌های دینی و اخلاقی را تا حد زیادی منحصر به نوعی التقاط فرهنگی و فرایند مدرنیزاسیون در جوامع اسلامی دانست، اما این تمام ماجرا نیست. دو علت کلی‌تر را می‌توان برای اشاعه این مسئله مشخص کرد:

 

۱. سستی اعتقادات نظری: هنگامی که مبانی دینی و ارزش‌های اخلاقی به خوبی برای مخاطبان عام دین تبیین نشده و براساس زبان و فرهنگ روز تقسیر نشود، شبهه‌ها و خوانش‌هایی متفاوت و بل متضاد از تعالیم دینی نتیجه می‌شود.

این نگاه‌های جدید که اغلب تصویر متفاوتی از کمال انسانی به دست می‌دهند، با تکیه بر مبانی غیر دینی و معمولا اهل تساهل، اباحه‌گری را به وجود می‌آورد. به بیان ساده‌تر اگر متناسب با مسائل روز، حرمت و وجوب امور فقهی برای دینمداران تبیین نشود و همچنین خود دینمدار پایه‌های ایمانی سستی داشته باشد، تعالیم اسلامی را دچار خدشه و شبهه دانسته و با نگاهی نسبی‌انگارانه به سمت اباحه‌گری سوق می‌یابد.

 

۲. شهوات امور عملی: در بسیاری از موارد اباحه‌گری نتیجه لذت‌طلبی، طمع و توجه افراد به شیرینی و لذت آنی مسائل است. معمولاً در هنگام انجام اعمال کسی توجه به آثار زیانبار یک عمل ناشایست نمی‌کند. انسان به جهت لذت منافع اعمال حرام، تقوا پیشه نکرده و به حرمت آن اعتنا نمی‌کنند.

 

سخن پایانی

اباحه‌گری به معنای مباح دانستن و بی‌اعتنایی به انجام امور واجب و همچنین ترک محرمات در مسائل دینی و اخلاقی است. به بیانی دیگر این مفهوم آنقدر دایره امور مباح را بزرگ می‌کند که دیگر امر واجب، حرام، مستحب یا مکروهی باقی نمی‌ماند. برای پیشگیری از این مشکل مومنان باید ایمان خود را تقویت کنند و با کوچک‌ترین تردید از مراجع کمک بگیرند تا این تردیدها منجر به مشکلات بزرگتری نشود. در این رابطه توصیه می‌کنیم مطلب آیا شما هم به وعده های خدا بی اعتماد شده اید؟ را مطالعه فرمایید. 

همچنین علل بسیاری در شکل‌گیری و بسط این پدیده دخیل هستند. شما عامل یا علت دیگری برای اباحه‌گری می‌شناسید؟ نظرات خود را با ما و دیگر همراهان ستاره به اشتراک بگذارید.