نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: 15 آذر 1402
مطالعه با تدبر حدیث از امام علی (ع) این امکان را برای فرد ایجاد می‌کند که دیدگاهش به زندگی تغییر یابد. توجه عمیق به احادیث امام علی (ع) و توصیه‌های والایی که به مومنین کرده است نقش مفیدی در ارتقا زندگی دارد.
شما می‌توانید برای اثرگذاری بیشتر احادیث در زندگی روزمره خود و خانواده، هر کدام از احادیث را بر کاغذی بنویسید و با قرار دادن آنها در جلوی دید، در هر لحظه از آنها الهام بگیرید. با تکرار خواندن می‌توانید به راحتی احادیث را در خاطر خود بسپارید و بهتر و بیشتر از روشنگری این جملات بهره ببرید.
در این مقاله شما می‌توانید بیش از ۵۰ حدیث از امام علی (ع) را در اختیار داشته باشید؛ با ما همراه باشید.
حدیث از امام علی (ع) در مورد اخلاق
َو کُنّا لا نَرجُو جَنَّةً ولا نَخشَی ناراً ولا ثَواباً ولا عِقاباً لَکانَ یَنبَغِی لَنا أن نُطالِبَ بِمَکارِمِ الأخلاقِ؛ فإنَّها ممّا تَدُلُّ علی سَبیلِ النَّجاحِ.
حتّی اگر امید بهشت و ترس از آتش و انتظار ثواب و عقاب هم نداشتیم، باز شایسته بود به دنبال بزرگواری‌های اخلاقی باشیم؛ زیرا این مکارم از چیزهایی است که راه موفقیت را نشان می‌دهد.
«مستدرک الوسائل، جلد ۱۱، صفحه ۱۹۳»
حدیث از امام علی علیه السلام
❆❆❆
فى سَعَةِ الاَخْلاقِ کُنوزُ الاَرْزاقِ.
گنج‌هاى روزى در وسعت اخلاق نهفته است.
«کافى، جلد ۸، صفحه ۲۳»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
اکمَلُکُم ایماناً أحسَنُکُم خُلقاً.
کامل‌ترین شما از نظر ایمان، نیکوترین شما از حیث اخلاق است.
«بحار الانوار، جلد ۶۸، صفحه ۳۸۷»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
خالِطُوا النّاسَ مُخالَطَةً إنْ مِتُّمْ مَعَها بَکَوْا عَلَیکُم، وإنْ عِشْتُم حَنُّوا إلَیکُم.
با مردم چنان رفتار کنید که اگر مردید بر شما بگریند، و اگر زنده ماندید به شما عشق ورزند.
«نهج البلاغه، حکمت ۱۰»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
مَن حَسُنَت خَلیقَتُهُ طابَت عِشرَتُهُ.
هر کس خوش اخلاق باشد، زندگى‌‌اش پاکیزه و گوارا مى‌گردد.
«نهج البلاغه، خطبه ۱۸۴»
حدیث از امام علی علیه السلام
❆❆❆
حُسنُ الخلاقِ یُدِّرُ الرزاقَ وَیونِسَ الرِّفاقَ.
خوش اخلاقى روزى‌ها را زیاد مى‌کند و میان دوستان انس و الفت پدید مى‌آورد.
«نهج الفصاحه، حدیث ۷۸۱»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
أَشرَفُ الخَلائِقِ التَّواضُعُ وَالحِلمُ وَلینُ الجانِبِ.
شریف‌ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است.
«غررالحکم، جلد۲، صفحه۴۴۲، ح۳۲۲۳»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ.
هر کس بد اخلاق باشد، روزى‌‌اش تنگ می‌شود.
«غررالحکم، حدیث ۸۰۲۳»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
رَوِّضوا أَنفُسَکُم عَلَى الخلاقِ الحَسَنَةِ فَإِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ یَبلُغُ بِحُسنِ خُلقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ القائِمِ.
خودتان را بر خوش اخلاقى تمرین و ریاضت دهید، زیرا که بنده مسلمان با خوش اخلاقى خود به درجه روزه‌گیر شب زنده‌دار مى‌رسد.
«نهج البلاغه، خطبه ۹۱»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
وُصولُ المَرءِ اِلى کُلِّ ما یَبتَغیهِ مِن طیبِ عَیشِهِ وَ اَمنِ سِربِهِ وَ سَعَةِ رِزقِهِ بِحُسنِ نیَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلقِهِ.
انسان، با نیّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوی آن است، از زندگى خوش و امنیت محیط و روزى زیاد، دست مى‌یابد.
«غررالحکم، حدیث ۱۰۱۴۱»
حدیث از امام علی علیه السلام
❆❆❆
اَحْبِبْ حَبیبَکَ هَوْنًا ما عَسی اَنْ یَعْصِیَکَ یَوْمًا ما. وَ اَبْغِضْ بَغیضَکَ هَوْنًا ما عَسی اَنْ یَکُونَ حَبیبَکَ یَوْمًا ما.
با دوستت آرام بیا، چه بسا که روزی دشمنت شود و با دشمنت آرام بیا، چه بسا که روزی دوستت شود.
پیشنهاد می‌کنیم مطالعه مقاله “مجموعه حدیث در مورد دوستی” از ائمه را اطهار از دست ندهید.
حدیث از امام علی (ع) در مورد ترس
إنَّ البُخْلَ وَالجُبْنَ وَالحِرْصَ غَرَائِزُ شَتَّی یَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللهِ.
بخل، ترس و آز سرشت‌هایى جداگانه است که فراهم‌آورندۀ آنها بدگمانى به خداست.
«نهج البلاغه، نامۀ ۵۳»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
إذا هِبتَ أمراً فَقَع فیهِ فإنَّ شِدَّةَ تَوَقّیهِ أعظَمُ مِمّا تَخافُ مِنهُ.
هرگاه از کاری ترسیدی خود را در آن بیانداز؛ زیرا ترس از آن کار بزرگتر از خود آن کار است.
«نهج البلاغه (صبحی صالح) ص ۵۰۱، ح ۱۷۵»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
اَکْلُ السَّفَرْجَلِ قُوَّةٌ لِلْقَلْبِ الضَّعیفِ وَ یطیبُ الْمِعْدَةَ وَ یَزیدُ فی قوةِ الفُؤادِ وَ یُشَجّعُ الْجَبانَ وَ یُحْسِنُ الْوَلَدَ.
خوردن گلابی قلب ضعیف را قوی، معده را پاکیزه، دهان را خوشبو، ترسو را شجاع و فرزندان را نیکو می‌گرداند.
«وسائل الشیعه، جلد ۱۷، حدیث ۴۳»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
اَلشَّجاعَةُ عِزٌّ حاضِرٌ، اَلجُبنُ ذُلٌّ ظاهِرٌ.
شجاعت عزّتى است آماده، ترس ذلّتى است آشکار.
«شرح آقا سید جمال الدین خوانساری ج ۱، ص ۱۵۲، ح ۵۷۲»
حدیث از امام علی علیه السلام
❆❆❆
← حدیث از امام علی (ع) →
خیارُ خصالِ النساءِ شرارُ خِصالِ الرّجالِ، الزَّهوُ و الجُبنُ و البُخلُ فان کانت المرئةُ مزهوةً لم تُمکنْمِن نفسِها و اذا کانت بخیلةً حفظتْ مالَها.
نیکوترین خصلت‌های زنان، بدترین خصلت‌های مردان است و آن خصلت‌ها عبارتند از: تکبر، ترس و بخل، پس اگر زن متکبر باشد اجازه ندهد کسی به او دست زند و اگر بخیل باشد اموال خود و شوهرش را حفظ کند و در صورتی که ترسو باشد، هراسان می‌شود از هر چه که عارض او شود.
«نهج البلاغه، حکمت ۲۳۴»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
زادَ عِلمُ الرَّجُلِ زادَ اَدَبُهُ وَ تَضاعَفَتْ خَشْیَتُهُ لِرَّبِهِ.
چون دانش آدمی فزونی گیرد، ادبش افزون شود و ترسش از خدا دو چندان گردد.
«غررالحکم، حدیث ۴۱۴۷»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
شاوِر فى اُمورِکَ الَّذینَ یَخشَونَ اللّه تَرشُد.
در کارهاى خود با افراد خدا ترس مشورت کن، تا راه درست را بیابى.
«تصنیف غررالحکم و دررالکلم صفحه۴۴۲، ح۱۰۰۷۷»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
اِتقِ الله بعض التقی و اِن قَلَّ و اجعل بینکَ و بین اللهِ ستراً و اِن رِقَّ.
از خدا بترس اگر چه اندکی، و میان خود و خدا پرده‌‌ای بیفکن، گر چه نازک باشد.
«نهج البلاغه، حکمت ۲۴۲»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
ضَبْطُ النَّفْسِ عِنْدَ الرَّغَبِ وَ الرَّهَبِ مِنْ اَفْضَلُ الاَدبِ.
خویشتنداری به هنگام میل و ترس، از برترین ادب‌هاست.
«غررالحکم، حدیث ۵۹۳۲»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
← حدیث از امام علی (ع) →
قَدْ اِخْتَبرَهُمُ اللهُ باالمَخمَصَةِ وَ ابْتَلاهُم بِالمَجْهَدَةِ …
خداوند، انبیا را با گرسنگی آزمود و به سختی‌ها مبتلا فرمود و با ترس و هراس‌ها امتحانشان کرد و در بوته ناملایمات زیرو رویشان کرد.
«نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲»
امیرالمومنین علیه السلام
حدیث از امام علی (ع) در مورد تلاش
طَاعَة الله سُبحانَه لا یَحُوزها إلاّ مَن بَذل الجِدّ واستَفرَغ الجَهد.
به طاعت خدای سبحان دست نیابد مگر کسی که تلاش کند و نهایت کوشش خود را به کار گیرد.
«غررالحکم، ۶۰۰۹»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
ثَوابُ العَمَلِ عَلَی قَدْرِ المَشَقَّةِ فیهِ.
پاداش کار به اندازۀ رنج و زحمتى است که در راه آن متحمل می‌شوند.
«غرر الحکم، صفحه ۴۶۹۰»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
قَدرُ الرَّجُلِ على قَدرِهِمَّتِهِ.
اندازه هر کس به اندازه همت او است.
«منتخب میزان الحکمة، ۳۱۴»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
← حدیث از امام علی (ع) →
الکَرَمُ نَتیجَةُ عُلُوِّ الهِمَّه.
کَرَم داشتن، زاییده بلندى همّت است.
«غرر الحکم، ۱۴۷۷»
حدیث از امام علی علیه السلام
❆❆❆
الشَّرفُ بِالهِمَم العَالِیه لابِالرمَمِ البَالِیه.
شرافت به همت‌های بلند است نه به استخوان‌های پوسیده.
«نهج‌البلاغه»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
إذا هبت أمراً فقع فیه، فإنّ شدّة توقّیه أعظم ممّا تخاف منه.
هرگاه از کاری ترسیدی، خود را به کام آن بینداز، زیرا ترس شدید از آن کار، دشوارتر و زیان‌بارتر از اقدام به آن کار است.
«غررالحکم، ۸۹۵۵»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
اقصِر هِمَّتَک عَلی مَا یلزمُک و لا تخُض فِیما لایعنِیک.
همّت خود را صرف چیزهایی کن که به آن نیاز داری و آنچه را به کار ت نمی‌آید پیگیری مکن.
«نهج‌البلاغه»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
عَلَیکُم بالجِدّ والاجتِهاد والتَأهُّب والاستِعداد.
بر شما باد به تلاش و سخت‌کوشی و مهیا شدن و آماده گشتن.
«نهج‌البلاغه»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
← حدیث از امام علی (ع) →
العَمَل العَمل، ثُمَّ النَّهایة النَّهایة، والاستِقامة الاستِقامَة، ثُمَّ الصَّبر الصَّبر، والوَرَع، إِنَّ لَکُم نَهایَة فَانتهوا اِلی نَهایَتِکُم.
کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید. آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان (بهشت) رسانید.
«نهج‌البلاغه»
حدیث از امام علی علیه السلام
❆❆❆
قَِلیل تَدُوم عَلیه، أرجَی مِن کَثِیر مَملُولٍ مِنه.
کار (خیر) اندک، که بر آن مداومت ورزی، از کار بسیار که از آن خسته شوی، امیدوار کننده‌تر است.
«نهج‌البلاغه»
حدیث از امام علی علیه السلام
حدیث از امام علی (ع) در مورد تجربه
العاقلُ مَن وعَظَتْهُ التَّجارِبُ.
خردمند کسى است که تجربه‌ها او را پند دهد.
«تحف العقول، ص ۸۵»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
الأیّامُ تُفیدُ التّجارِبَ.
روزگارتجربه مى‌آموزد.
«شرح غرر الحکم: ج۱، ص۱۰۱، ح ۳۷۶»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
ثَمَرةُ التَّجرِبةِ حُسْنُ الاخْتِیارِ.
ثمره تجربه گزینش نیکوست.
«شرح غرر الحکم: ج۳، ص۳۲۷، ح ۴۶۱۷»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
← حدیث از امام علی (ع) →
الاُمورُ بالتَّجرِبةِالأعْمالُ بالخُبْر.
کارها به تجربه است و کردارها به کاردانى.
«شرح غرر الحکم، ح۵۴، ۵۵»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
لتّجارِبُ علمٌ مُستفادٌ.
تجربه‌ها دانشى اکتسابى‌اند.
«شرح غرر الحکم: ج۱، ص۲۶۰، ح ۱۰۳۶»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
لا تُقْدِمَنَّ على أمرٍ حتّى تَخْبُرَهُ.
تا کارى را نیازموده‌اى اقدام مکن.
«غرر الحکم: ج۶، ص۲۶۳، ح ۱۰۱۶۹»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
مَن حَفِظَ التَّجارِبَ أصابَتْ أفعالُهُ.
هر که تجربه اندوزد درست کار مى‌کند.
«غرر الحکم، ج۵، ص۴۶۱، ح ۹۱۸۰»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
کُلُّ نَجْدةٍتَحتاجُ إلى العقلِ وکُلُّ مَعونةٍ تَحتاجُ إلى التَّجارِبِ.
هر شجاعتى نیازمند خرد است و هر کمکى محتاج تجربه. «بحار الأنوار، ج ۷۵، ص۷، ح۵۹»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
مَن قَلّتْ تَجرِبَتُهُ خُدِعَ مَن کَثُرَتْ تَجرِبتُهُ قَلَّتْ غِرَّتُهُ.
هر که تجربه‌‌اش اندک باشد فریب مى‌خورد و هر که پر تجربه باشد کمتر فریب مى‌خورد.
«غرر الحکم، ج۵، ص۱۸۷، ح۷۸۹۹ –ج۵، ص۲۱۴، ح ۸۰۳۸»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
← حدیث از امام علی (ع) →
لولاالتَّجارِبُ عَمِیَتِ المَذاهبُ وَفی التَّجارِبِ عِلمٌ مُسْتَأنَفٌ.
اگر تجربه‌ها نبود راه‌ها پوشیده مى‌ماند و در تجربه کردن‌هاست که دانش جدید به دست مى‌آید.
«بحارالانوار: ج۶۸ص۳۴۲باب ۸۳»
امیرالمومنین علیه السلام
حدیث از امام علی (ع) در مورد عید غدیر
إن هذا یوم عظیم الشأن، فیه وقع الفرج، ورفعت الدرج و وضحت الحجج و هو یوم الیضاح والافصاح من المقام الصراح، و یوم کمال الدین و یوم العهد المعهود.
در این روز گشایش رسیده و منزلت (کسانى که شایسته آن بودند) بلندى گرفت و برهان‌هاى خدا روشن شد و از مقام پاک با صراحت سخن گفته شد و امروز روز کامل شدن دین و روز عهد و پایمان است.
«بحارالانوار، جلد ۹۷، صفحه ۱۱۶»
حدیث از امام علی (ع)
❆❆❆
… اذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم و تهابوا النعمة فی هذا الیوم، و لیبلغ الحاضر الغائب، والشاهد الباین، ولیعد الغنی الفقیر والقوی علی الضعیف امرنی رسول الله (ص) بذلک.
امیر المؤمنین (ع) (در خطبه روز عید غدیر) فرمود:
وقتی که به همدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه کنید، و در این روز به یکدیگر هدیه بدهید، این سخنان را هر که بود و شنید، به آن که نبود برساند، توانگر به سراغ مستمند برود، و قدرتمند به یاری ضعیف، پیامبر مرا به این چیزها امر کرده است.
«وسائل الشیعه ۷:۳۲۷.»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
… فکیف بمن تکفل عددا من المؤمنین والمؤمنات وانا ضمینه علی الله تعالی الامان من الکفر والفقر.
… چگونه خواهد بود حال کسی که عهده دار هزینه زندگی تعدادی از مردان و زنان مؤمن (در روز غدیر) باشد، در صورتی که من پیش خدا ضامنم که از کفر و تنگدستی در امان باشد.
«وسائل الشیعه ۷:۳۲۷.»
امیرالمومنین علیه السلام
❆❆❆
عودوا رحمکم الله بعد انقضاء مجمعکم بالتوسعة علی عیالکم، والبر باخوانکم والشکر لله عزوجل علی ما منحکم، واجتمعوا یجمع الله شملکم، و تباروا یصل الله الفتکم، و تهانؤا نعمة الله کما هنا کم الله بالثواب فیه علی اضعاف الاعیاد قبله و بعده الا فی مثله…
بعد از پایان گردهم آیی خود (در روز غدیر) به خانه برگردید، خدا بر شما رحمت فرستد. به خانواده خود گشایش و توسعه دهید، به برادران خود نیکی کنید، خداوند را بر این نعمت که شما را بخشیده است، سپاس گزارید، متحد شوید تا خدا به شما وحدت بخشد، نیکویی کنید تا خدا دوستیتان را پایدار کند، به همدیگر نعمت خدا را تبریک بگویید، همانطور که خداوند در این روز با چندین برابر عیدهای دیگر پاداش دادن به شما تبریک گفته، این گونه پاداش‌ها جز در روز عید غدیر نخواهد بود.
«بحارالانوار ۹۷:۱۱۷.»
امیرالمومنین علیه السلام
