خانواده گوزن‌سانان امروزه شامل حداقل ۴۰ گونه متفاوت از این پستاندار زیباست. گوزن‌ها در ظاهر شباهت‌هایی به خانواده گاوسانان دارند، اما باید بدانید که میلیون‌ها سال پیش از لحاظ ژنتیکی گوزن‌ها از خانواده گاوسانان جدا شده و امروزه می‌توانیم شاهد چندین گونه مختلف از آن‌ها باشیم که روند تکاملی خاص خود را طی کرده‌اند.

انواع مختلف این چهارپا توانسته‌اند با شرایط مختلف آب و هوایی مناطق مختلفی در سراسر زمین، سازگار شوند. این موضوع سبب شده تا بتوانید در بیشتر کشورها، گونه‌های خاصی از این چهارپا را مشاهده کنید.

متأسفانه عواملی همچون پوست یا شاخ خاص این پستاندار زیبا، باعث شده تا این حیوان وحشی نیز همانند آهو تبدیل به طعمه و هدف بسیاری از شکارچی‌ها شوند. در بعضی کشورها جمعیت این گونه رو به کاهش است و اگر اقدامی برای حفاظت از آن‌ها صورت نپذیرد، چیزی نمانده تا خطر انقراض، آن‌ها را تهدید کند. ایران یکی از همین کشورهاست که جمعیت گوزن‌های آن به شدت کاهش یافته‌ است.

در ادامه این مطلب با ما باشید تا اطلاعات کاملی در مورد مشخصات رفتاری، ظاهری و هم‌چنین گونه‌های مختلف این پستاندار زیبا در اختیارتان قرار دهیم.

 

 

مشخصات ظاهری گوزن

بی شک اصلی‌ترین مشخصه برای شناسایی یک گوزن در محیط طبیعی را می‌توان شاخ‌های او دانست. شاخ‌ها عموما در جفت نر رشد می‌کنند، اما در برخی گونه‌ها مانند کاریبو، جفت ماده هم دارای شاخ خواهد بود. شاخ‌های این جانور ثابت نیستند و هر سال می‌افتند. رشد هرساله شاخ‌ها، باعث شده تا این جانور انرژی زیادی را مصرف کند.

از دیگر خصوصیات ظاهری در مورد گوزن‌ها می‌توان به دم کوتاه آن‌ها اشاره کرد و هم‌چنین پاهای بسیار بلند آن‌ها که توانایی دویدن با سرعت ۶۰ تا ۸۰ کیلومتر بر ساعت را به آن‌ها داده‌ است. همه گونه‌های این پستاندار زیبا، قوه بینایی بسیار خوبی دارند و می‌توانند در شب‌ها و مواقع گرگ و میش هم به خوبی اطراف خود را ببینند.

نوع قرار‌گیری چشم‌ها روی سر این جانور، باعث شده تا زاویه دید ۳۱۰ درجه‌ای داشته باشند و در هر لحظه، از خطرات اطراف خود آگاه شوند. 

گونه‌های مختلف گوزن می‌توانند وزنی بین ۱۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم داشته باشند و از نظر قدی نیز بین ۶۰ سانتی‌متر تا ۳ متر رشد می‌کنند.

پوست خزدار این پستاندار عموماً به رنگ‌های قهوه‌ای، کرمی، نارنجی رو به قهوه‌ای و سفید است. همانطور که ذکر شد، پوست این جانور ارزش بالایی دارد و یکی از دلایل شکار غیرقانونی آن‌هاست.

 

زیستگاه و طول عمر گوزن

همان‌طور که اشاره کردیم این چهارپایان توانسته‌اند سازگاری خوبی با آب و هوای کشورهای مختلف دنیا داشته باشند. به جز دو کشور استرالیا و قطب جنوب، می‌توانید در بقیه کشور‌ها، گوزن‌ها را هر چند به تعداد کم و پراکنده، مشاهده کنید. بعضی مناطق صرفاً میزبان یک نوع خاص از گوزن هستند و برخی دیگر چند نوع متفاوت را در خود جای داده‌اند.

متأسفانه پیشرفت شهرنشینی در بعضی مناطق سبب شده تا انسان بدون هیچ حقی وارد محدوده حیات وحش شود. این موضوع تا جایی پیش رفته که شهرها به برخی از زیستگاه‌های این پستاندار زیبا رسیده‌اند. در چنین شرایطی برخی گوزن‌ها به مناطق شهری وارد شده و به روش‌های مختلفی ممکن است از نظر جانی در خطر قرار گیرند.

به طور کلی این حیوان زیبا و خاص که نیاز به مراقبت از سوی انسان‌ها دارد، قادر است در زیست‌بوم‌های بسیار متنوعی زندگی کند. جنگل‌ها، چمنزارها، جنگل‌های بارانی و گرمسیری، تالاب‌ها، کوهستان‌ها یا حتی بوته‌زارها را می‌توان زیستگاه‌های مختلف انواع این پستاندار چهارپا دانست.

 

 

در شرایط طبیعی نیز خطرات زیادی متوجه جان و زندگی گوزن‌‌ها خواهد بود و در بیشتر موارد این پستاندار زیبا به سنین بالا نخواهد رسید. گوزن‌ها اگر در یک محیط با شرایط مناسب بزرگ شوند و خطری آن‌ها را تهدید نکند، می‌توانند تا ۲۰ سال هم عمر مفید داشته باشند. در شرایط اسارت یا باغ وحش‌ها نیز رسیدن به این سن برای گوزن‌ها ممکن است، چرا که تغذیه خوبی در اختیار دارند و از خطر شکار دور خواهند بود.

 

 

خصوصیات رفتاری گوزن

این جانور گیاهخوار یکی از گونه‌هایی است که رفتار اجتماعی داشته و زندگی در گله را ترجیح می‌دهد. عموماً مشاهده گوزن‌ها به صورت تکی، چندان اتفاق نمی‌افتد و نهایتاً با دنبال کردن آن‌ها متوجه خواهید شد که برای تغذیه از گله جدا شده‌اند. زندگی به صورت دسته جمعی می‌‌تواند مزایای زیادی برای این جانور سُم‌دار داشته باشد؛ برای مثال در هنگام زاد و ولد که نوزادان بسیار آسیب‌پذیر خواهند بود، گله و تعداد زیاد گوزن‌های نر و ماده بالغ، می‌توانند از آن‌ها حفاظت کنند.

بیشتر گوزن‌ها عموماً بین مناطق مختلف در طول سال کوچ می‌کنند، اما برخی گونه‌ها هستند که به طور کلی در منطقه خاصی ساکن نبوده و دائماً در حال مهاجرت هستند.

این پستاندار زیبا حواس بسیار دقیقی دارد که قابلیت تشخیص خطر از فواصل بسیار دور را به او می‌دهد. به طور کلی گوزن برای ادامه زندگی و فرار از خطرات، به دو حس بویایی و شنوایی خود وابسته است. وجود این قابلیت سبب شده تا این جانور در زمان مناسب از وجود خطر آگاه شده و اقدام به فرار کند.

جالب است بدانید که گوزن‌ها نیز مانند بسیاری از حیوانات برای خود قلمرو مشخص می‌کنند. با توجه به نوع گوزن، غده‌ای زیر چشم یا کف پای او وجود دارد که مایع مخصوصی را ترشح می‌کند. تعیین قلمرو از طریق مالیدن این ترشحات به درخت‌ها یا سنگ‌ها بزرگ اتفاق می‌افتد.

 

 

تغذیه گوزن ها

گوزن‌ها به طور کلی برای رشد سریع و کامل نیاز به مقدار زیادی غذای مقوی خواهند داشت. همین موضوع سبب شده تا این پستاندار در انتخاب غذای خود بسیار حساس باشد و موادی که انرژی بالا و هضم آسان دارند را برای تغذیه انتخاب کند.

به طور کلی گوزن‌ها نیز مانند گاوها یا گوسفندها، در دسته حیوانات نشخوار‌کننده قرار می‌گیرند. همه انواع این جانور، دارای چهار معده هستند که مراحل تجزیه و هضم غذا را به ترتیب انجام می‌دهند. هر کدام از این چهار قسمت، آنزیم‌های خاص خود را داشته که برای هضم مواد غذایی مختلف به کار می‌روند.

گوزن‌ها موجوداتی کاملاً گیاهخوار هستند که بخش بزرگی از برنامه غذایی آن‌ها را برگ، چمن، علف یا گل‌ها تشکیل می‌دهند. مواد غذایی دیگر مانند میوه‌های مختلف نیز، در رژیم غذایی آن‌ها به مقدار بسیار کم‌تر از دیگر گیاهان جای می‌گیرند.

 

 

انواع گوزن؛ ۷ گونه معروف

انواع مختلفی از گوزن‌ها تا به امروز شناسایی شده‌اند که می‌توانند یک خانواده پرجمعیت را تشکیل دهند. شرایط آب و هوایی و نوع تغذیه متفاوت در زیستگاه‌های هر یک از آن‌ها، باعث شده تا از نظر ظاهری تفاوت‌های زیادی داشته باشند. نکته مهم در این جا، میزان سازگاری حیرت‌آور این جانور با محیط زندگی‌اش است.

در ادامه نام چند مورد از معروف‌ترین انواع گوزن‌ آرده شده که برخی از آن‌ها نیز در خطر انقراض هستند:

•  موس / Alces 
•  زرد ایرانی یا بین‌ النهرینی / Persian Fallow Deer (این گونه تا همین چند سال پیش در خطر انقراض بوده است)
• مارال یا گوزن قرمز / Red Deer
•  مینیاتوری یا شوکا / Roe Deer
•  واپیتی / elk
•  کاریبود / Caribou
•  قاطر / Mule Deer

از میان تمام گونه‌های شناخته شده تا به امروز، Alces بزرگ‌ترین گونه است؛ این جانور می‌تواند تا ۸۰۰ کیلوگرم وزن و حدود ۳ متر قد داشته باشد. به واسطه همین جثه بزرگ و نیرومند است که گوزن موس توانسته در کشورهای سردسیر مانند روسیه و کانادا به زندگی ادامه دهد.

 

 

تولید مثل گوزن ها

بارداری در خانواده گوزن‌ها عموماً بین ۶ تا ۸ ماه به طول خواهد انجامید و در نهایت ۱ یا ۲ بچه متولد می‌شوند. در موارد خاص دیده شده که جفت ماده تا ۳ فرزند را هم به دنیا آورده است. جالب است بدانید که جفت نر، پس از جفت‌گیری هر ساله، شاخ‌ها خود را از دست می‌دهد و برای سال بعد، دوباره شاخ‌ها رشد می‌کنند.

 

نکات پایانی

در کشورهایی مانند ایران که جمعیت گوزن‌ها به شدت کاهش یافته و در خطر انقراض هستند، شکار ممنوع بوده و جرم سنگینی به حساب می‌آید. در کشورهای دیگر نیز شکار این جانور عموماً در خارج از بازه تولید مثل آن‌ها باید اتفاق بیافتد.

در پایان به شما پیشنهاد می‌کنیم با تفاوت گوزن و آهو و نماد گوزن در فرهنگ و هنر کشورهای مختلف نیز آشنا شوید. امیدواریم از این مطلب نهایت استفاده را برده باشید؛ فراموش نکنید نظرات خود را در پایین همین مطلب با ما در میان بگذارید.