شرح حدیث سلسله الذهب؛ شان نزول، تفسیر و منابع

ستاره | سرویس مذهبی – شرح حدیث سلسله الذهب چیست و چه تفاسیری دارد؟ مشهور است که امام رضا (ع) در سفری که به نیشابور داشته‌اند، حدیثی را نقل می‌کنند که از زبان پیامبر گرامی اسلام (ص) جاری شده و دهان به دهان در میان ائمه (علیهم‌السلام) گشته تا به امام رضا (ع) رسیده است. در این مقاله، قصد داریم حدیث سلسله الذهب را با شرحی بر آن ذکر کنیم.

 

شرح حدیث سلسله الذهب

چنانکه گفته شد، امام رضا (ع) هنگامی که قصد عبور از نیشابور و سفر به مرو را داشته‌اند، حدیث سلسله الذهب را روایت کرده‌اند. این حدیث علاه‌بر تاکید فراوان بر جایگاه والای اهل بیت، رسیدن به مفهوم واقعی دین را تنها از شاهراه ولایت اهل بیت ممکن می‌داند. سلسله الذهب در لفظ به معنای “زنجیره طلایی” است. علت نام‌گذاری این حدیث به سلسله الذهب، نازل شدن این حدیث بوسیله جبرئیل به پیامبر (ص) بوده که بصورت روایت‌گونه از امام علی (ع) به امام رضا (ع) رسیده است. همچنین باید گفت که سلسله الذهب از جمله احادیث قدسی محسوب می‌شود.

 

متن و ترجمه حدیث سلسله الذهب

متن و ترجمه این حدیث، چنانکه از امام رضا (ع) نقل شده، به شرح زیر است:

«سَمِعتُ أبی موسَی بنَ جَعفَرٍ یقولُ: سَمِعتُ أبی جَعفَرَ ابنَ مُحَمَّدٍ یقولُ: سَمِعتُ أبی مُحَمَّدَ بنَ عَلِی یقولُ: سَمِعتُ أبی عَلِی بنَ الحُسَینِ یقولُ: سَمِعتُ أبِی الحُسَینَ بنَ عَلِی بنِ أبی طالِبٍ یقولُ: سَمِعتُ أبی أمیرَ المُؤمِنینَ عَلِی بنَ أبی طالِبٍ یقولُ: سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ (ص) یقولُ: سَمِعتُ جَبرَئیلَ یقولُ: سَمِعتُ اللّهَ جَلَّ جَلالُهُ یقولُ: لا إلهَ إلَّا اللّهُ حِصنی، فَمَن دَخَلَ حِصنی أمِنَ مِن عَذابی»

سپس امام، حدیث را چنین پایان بخشیدند:

«بِشُروطِها، و أنَا مِن شُروطِها»

از پدرم، موسی بن جعفر شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، جعفر بن محمّد شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، محمّد بن علی شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، علی بن الحسین شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، حسین بن علی بن ابی طالب شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب شنیدم که می‌فرماید: از رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرماید: از جبرئیل شنیدم که می‌فرماید: از خداوند جلّ جلاله شنیدم که می‌فرماید: (عبارت) “لا اله الا اللّه” حصار من است و هرکس وارد حصار من شود از عذابم در امان است، اما این مسئله شرط‌هایی دارد و من از شرط‌های آن هستم.

 

روایتی دیگر از حدیث سلسله الذهب به نقل شیخ صدوق

شیخ صدوق در کتاب “عیون اخبار الرضا” بیان کرده‌اند که امام رضا پس از بیان کردن حدیث سلسله الذهب، عبارت دیگری نیز به آن حدیث اضافه می‌کنند:

ولایه امیرالمؤمنین علیه السلام حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی

ولایت امیرالمومنین (ع) دژ من است و هرکس داخل این دژ شود، از عذاب من ایمن خواهد بود.

با توجه به روایت شیخ صدوق از حدیث سلسله الذهب، اهمیت شناخت اهل بیت در شناخت دین اسلام، بهتر آشکار می‌شود. همچنین درباره این دو روایت باید گفت که هر دو از امام رضا (ع) نقل شده‌اند و از احادیث قدسی محسوب می‌شوند. منابع دیگری نیز بجز کتب شیخ صدوق، این حدیث را نقل کرده‌اند؛ منابعی مانند “جامع الاخبار” شعیری و “شواهد التنزیل لقواعد التفضیل” حسکانی که هر دو از منابع حدیثی اهل سنت هستند.

 

تفسیر حدیث سلسله الذهب

در قسمت‌های قبلی به معرفی اجمالی این حدیث و ترجمه کلمه به کلمه آن پرداختیم. در این قسمت قصد داریم مقداری از تفاسیر این حدیث را بررسی کنیم. چنانکه از متن حدیث برمی‌آید، “لا اله الا الله” پناهگاه مستحکمی دانسته شده که هرکسی در آن باشد را از همه عذاب‌ها در امان می‌دارد. پیش از آنکه به تفسیر جز جز حدیث بپردازیم، باید بگوییم که حدیث سلسله الذهب پیوند مستحکمی در میان توحید و امامت ایجاد می‌کند که دو مورد از اصول دین هستند.

 

۱. تفسیر لا اله الا الله

خداوند خالقی یکتا و بدون شریک است. یکتایی و بدون شریک بودن خداوند “توحید” نامیده می‌شود. توحید اساسی‌ترین و اولین رکن اسلام آوردن محسوب می‌شود؛ یعنی اگر کسی قصد مسلمان شدن داشته باشد، ابتدا باید به یگانگی و توحید خداوند سوگند بخورد. اما گاهی چنین پیش می‌آید که انسانی از نظر لفظی به یگانگی خداوند اعتقاد دارد، اما این اعتقاد با گوشت و پوست او آمیخته نشده است و در نهایت امر، منکر یگانگی خداوند می‌شود. قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید:

وَمَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَهُمْ مُشْرِکُونَ

و بیشترشان به خدا ایمان نیاورند بلکه همچنان مشرکند. (آیه ۱۰۶ سوره یوسف)

خداوند نیز در آیه بالا به ناپایداری و سطحی بودن ایمان برخی از مسلمانان اشاره کرده است. با توجه به این مقدمات، بهتر درک می‌شود که چرا خداوند در این حدیث قدسی، اینچنین بر توحید تاکید دارد.

 

۲. تفسیر شرط حدیث

در حدیث سلسله الذهب، شرطی برای ایمن ماندن از عذاب خداوند و داخل شدن به دژ لا اله الا الله قید شده است. خداوند به بندگانش می‌فرماید برای ایمن شدن از عذاب‌های دنیا و آخرت یگانگی من را بپذیرید و اهل بیت پیامبر من را نیز با عقیده‌ای راسخ باور کنید؛ چراکه یگانه‌راه اسلام آوردن و وارد شدن به صف مسلمانان، قبول ولایت الهی امیرالمومنین علی (ع) و دیگر امامان است. این حدیث، یکی از برجسته‌ترین دلایل اثبات ولایت اهل بیت (علیهم‌السلام) است.

 

منبع حدیث قدسی سلسله الذهب

حدیث سلسله الذهب، یکی از محکم‌ترین احادیث قدسی است که کتاب‌های بسیاری آن را نقل کرده‌اند. این منابع محدود به کتب عالمان شیعه نمی‌شود چرا که بسیاری از عالمان اهل سنت نیز این حدیث را در کتب خود ذکر کرده‌اند. مهم‌ترین منابعی که حدیث سلسله الذهب را نقل کرده‌اند، کتب زیر هستند:

• عیون اخبار الرضا از شیخ صدوق
• روضة الواعظین و بصیرة المتعظین از فتال نیشابوری
• بشارة المصطفی لشیعة المرتضی از طبری آملی
• امالی از شیخ طوسی
• جامع الاخبار از شعیری
• شواهد التنزیل لقواعد التفضیل از حسکانی

 

سخن آخر

حدیث سلسله الذهب، روایتی است که امام رضا (ع) در میان مردم نیشابور نقل کرده‌اند. این روایت از طرف خداوند به جبرئیل داده شده و جبرئیل آن را بر پیامبر گرامی اسلام نازل کرده است؛ سپس در خانواده اهل بیت بصورت روایت‌گونه نقل شده تا به دست امام رضا (ع) رسیده است. حدیث سلسله الذهب از جمله احادیثی محسوب می‌شود که بر ولایت اهل بیت تاکید فراوانی دارد. از دیگر احادیثی که به این موضوع پرداخته‌اند، می‌توان حدیث کسا را باید نام برد. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به این حدیث نورانی، با ماجرای حدیث کسا آشنا شوید. کارشناسان مذهبی سایت ستاره مشتاق دریافت نظرات شما درباره این مقاله هستند.