نیابت در حج چه شرایطی دارد؟

ستاره | سرویس مذهبی – نیابت در حج یعنی انجام مناسک حج از طرف یک شخص دیگر. به کسی که عمل را انجام می‌دهد نایب و به کسی که عمل از طرف او انجام می‌شود، منوبٌ‌عنه گفته می‌شود.

 

نیابت در حج مستحب

نایب گرفتن در حج استحبابی، خواه برای مرده یا برای زنده مستحب است.

 

نیابت در حج واجب

نایب گرفتن در حج واجب برای مرده‏ای که حج بر او استقرار یافته، بر ورثه واجب است و نیز بنا بر مشهور، برای زنده‏ای که حج بر او استقرار یافته، لیکن به دلیل بیماری یا پیری و مانند آن، توانایی جسمی خود را برای همیشه از دست داده، واجب است؛ بلکه بنا بر قول برخی، در صورت استطاعت و عدم استقرار نیز، به شرط متمکن بودن برای نایب گرفتن، حکم چنین است.

 

 

فتوای مراجع تقلید در مورد نیابت در حج

آیت الله خامنه ای:

اگر قبلاً حج بر او مستقر بوده، چنانچه نمی‌تواند حج را خودش انجام دهد و امید خوب شدن هم نداشته باشد، باید نائب بگیرد تا براى او حج انجام دهند ولى اگر قبلاً حج بر او مستقر نشده در فرض مرقوم حج بر او واجب نیست و اختیار مال با خود اوست.

آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

نیابت در حج واجب از طرف انسان زنده صحیح نیست مگر در صورتی که شخص از جهت پیری یا بیماری به حج نرود و از توانایی و خوب شدن وی تا آخر عمرش مایوس باشد.

آیت الله صافی گلپایگانی:

اگر استطاعت مالی دارد اما استطاعت بدنی ندارد بنا بر احتیاط واجب باید نایب بگیرد تا از طرف او حج انجام دهد و لازم نیست نایب پسر بزرگ باشد.

آیت الله سیستانی:

چنانچه از نظر بدنى مستطیع نباشد و از حصول استطاعت تا آخر عمر مأیوس باشد، باید نایب بگیرد.

 

 

شرایط لازم برای نیابت در حج

مراجع عظام تقلید برای شخصی که نایب در اعمال حج واجب یا عمره مستحبی می‌شود، امورى را شرط کرده‌اند:

۱. بلوغ؛ (بنابر احتیاط واجب‌).

حضرات آیات خویی، تبریزی، مکارم و سیستانی: «…در حج یا عمره واجب، اما در مستحبی، عمل غیربالغی که ممیز باشد با اذن ولى صحیح است»

آیت الله بهجت: «اگر بچه ممیز باشد، خالى از رجحان نیست که نیابت وى صحیح باشد».

۲. عقل

۳. ایمان؛ (یعنى اعتقاد به امامت دوازده امام داشته باشد).

آیت الله خامنه‌اى: «بنابر احتیاط واجب، نیابت غیر مؤمن کفایت نمى‌کند».

۴. فردی ثقه و قابل اعتماد باشد؛ به طوری‌که از انجام عمل توسط او اطمینان حاصل شود.

آیات عظام تبریزى و خویى: «و اگر نایب ثقه باشد خبر دادن او کافى است»

آیت الله سیستانى: «اگر خبر داد که از طرف او انجام داده و از خبرش وثوق و اطمینان حاصل نشد، در این صورت اکتفا به خبر دادن او اشکال دارد»

اما بعد از عمل، اطمینان به صحت عمل او لازم نیست.

۵. آشنایى نایب با اعمال و احکام حج؛ هرچند با فراگیرى در حال عمل و با راهنمایی شخصی دیگر باشد.

۶. در آن سال حج واجب دیگری (چه از طرف خود و یا شخصی دیگر) بر گردن نایب نباشد.

۷. نایب در ترک بعضی از افعال حج معذور نباشد (معذور کسى است که نتواند اعمال اختیارى حج را انجام دهد، ولى انجام قربانی توسط خود فرد، حتى در حال اختیار هم لزومی ندارد)؛ ولى عذرهایى که در خود حج پیش مى‌آید مانعى ندارد.

امام خمینى: «در این فرض نیز نیابت صحیح نیست»

آیت الله خامنه‌اى: «در صورتى که عذر منجر به نقص در اعمال شود نیابت صحیح نیست»

مثل اینکه نایب، زنی باشد که قبل از احرام، خون حیض ببیند و این امر موجب تغییراتی در اعمال او شود.

 

 

نیابت در حج برای کسی که تا به حال به حج نرفته است

اگر نایب، خود به حج نرفته باشد، این موضوع مانع از صحت نیابت او نبوده و هر فردی که دارای شرایط نایب باشد می‌تواند نیابت در حج واجب یا عمره مفرده را متقبل شود.

 

استفتا در مورد نیابت در حج

سوال: اگر شخصی برای ادای حج ثبت نام كند و قبل از رسیدن نوبت او از دنیا برود آیا واجب است به نیابت او حج بجا آورده شود؟

جواب: امام خمینی: اگر قبلاً حج بر او مستقر نشده است انجام حج نیابتی برای او واجب نیست.