مضرات روزه از نظر علمی و پزشکی

از آن جا که در طی ساعات طولانی روز، روزه داران از خوردن و آشامیدن امساک می نمایند در خیلی از اوقات دچار مشکلات ناخواسته ای می گردند که در صورت عدم توجه، می‌تواند ادامه روزه داری را برای آنان ناممکن نماید.

 

کنترل مضرات روزه با اصلاح رژیم غذایی

با توجه به ساعات طولانی گرسنگی در روز، باید غذاهایی را مصرف کنیم که به کندی و دیر هضم می‌شوند مثل غذاهای حاوی فیبر زیاد. غذاهای دیرهضم معمولاً ۸ ساعت در دستگاه گوارش می مانند، در حالی که غذاهای زود هضم فقط ۳ تا ۴ ساعت در معده باقی می مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی خواهد کرد.

غذاهای دیر هضم عبارتند از: حبوبات و غلات مثل جو، گندم، جو دوسر، لوبیا، عدس، آرد سبوس دار،‌ برنج با پوست و… (که کربوهیدرات های پیچیده نامیده می‌شوند).

غذاهای زود هضم عبارتند از: غذاهایی که حاوی قند، آرد سفید و غیره هستند (که به این گروه کربوهیدرات های تصفیه شده گفته می‌شود).

غذاهای حاوی فیبر غذایی عبارتند از: غذاهای حاوی سبوس، گندم سبوس دار، غلات و حبوبات، انواع سبزی ها مانند لوبیای سبز، نخود، ‌ذرت،‌ اسفناج، برگ چغندر، میوه های با پوست، میوه خشک شده مثل برگه زردآلو، انجیر،‌ آلو خشک، بادام و غیره.

غذاهای مصرفی باید در حالت تعادل با یکدیگر باشند و از همه گروه های غذایی مثل میوه، سبزیجات،‌ گوشت و مرغ و ماهی، نان و غلات و گروه شیر و لبنیات باید در برنامه غذایی ما وجود داشته باشد.

غذاهای سرخ شده باید به مقدار کم مصرف شوند، زیرا باعث عدم هضم، سوزش سردل و اختلال در وزن مناسب می‌شوند.

 

 

مضرات احتمالی روزه گرفتن

از مهمترین مشکلاتی که در اثر عدم توجه به نوغ تغذیه در زمان روزه داری به وجود می آید می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• یبوست
• سوء هاضمه
• خواب آلودگی (کاهش فشار خون)
• سردرد
• کاهش قند خون
• گرفتگی عضلات
• زخم معده و ورم معده
• سنگ کلیه
• کنترل ضعیف بر بیماری دیابت
• دهیدراته شدن و کم آبی بدن
• استرس

 

بررسی مضرات روزه

در مقابل منافعی که برای روزه بیان شد، مضراتی نیز ذکر شده است و با بیان برخی از آنها، ارزش روزه را زیر سؤال برده‌اند. برای پاسخ به این شبهه، این مضرات در سه دسته بررسی می‌شوند؛

 

 

۱. مضرات روزه از نوع غیر قابل اعتنا

طبیعتاً خودداری کردن از خوردن و نوشیدن، برای مدت طولانی، آثار منفی به همراه دارد. ولی این آثار را نمی‌توان ضرر قابل توجهی دانست. این آثار عبارتند از:

• خشکی دهان
• تشنگی مفرط
• کم‌شدن انرژی
• کاهش ادرار و غلیظ‌تر شدن آن
• ضعف ماهیچه
• کاهش انعطاف‌پذیری پوست
• گودی چشم
• کاهش عرق

این علائم در صورتی که از حد معمول تجاوز نکند، سلامتی شخص را به خطر نخواهد انداخت. این عوارض، کاملاً طبیعی بوده و پس از افطار و پایان روزه، از بین رفته و بدن حالت طبیعی خود را دوباره به دست می‌آورد. این عوارض، به دلیل کم اهمیت یا بی‌اهمیت بودن، نمی‌تواند اهمیت روزه را زیر سؤال ببرد.

 

۲. مضرات روزه مختص بیماران

برخی از بیماری‌ها مثل بیماری‌های مربوط به کلیه، زخم معده و هر بیماری دیگری که شخص نیاز به مصرف آب و غذا در فواصل کوتاه مدت‌دار، با روزه ناسازگار است. اما این ضررها نیز نمی‌تواند اصل تکلیف روزه نسبت به انسان‌های سالم را زیر سؤال ببرد؛ زیرا طبق دستور اسلامی، کسانی که روزه برای آنها ضرر دارد، همچون کسانی که دارای این بیماری‌ها هستند و یا اشخاصی که فعلاً بیمار نیستند ولی اگر روزه بگیرند، دچار بیماری خواهند شد، روزه برای آنها ممنوع و حرام شده است.

 

 

۳. مضرات روزه مختص افراد عادی

در پاسخ به این شبهه اشاره به چند نکته ضروری است؛

گاهی بیان می‌شود که روزه باعث مرگ سلول های مغزی می‌شود. این گونه بیانات چندان قابل اعتماد نیست؛ چرا که اولاً؛ این نظریه‌ها، مخالف دیگر پژوهش‌هایی است که انجام شده و میزان اعتبار این نوع تحقیق‌ها چندان معلوم نیست. برای نمونه در برخی از تحقیقات درباره روزه چنین آمده است:

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میزان سروم کلسترول، تیروکسین و اسید اوره در خون به طرز قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. بنا بر پژوهش؛ روزه اسلامی موجب می‌شود تا میزان HDL (چربی‌های خوب) خون به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته و میزان LDL (چربی بد) افزایش یابد. اما در پژوهش دیگری؛ در ماه رمضان، کاهش قابل توجهی در LDL و افزایش قابل توجهی در HDL را نشان داده می‌شود. ثانیاً؛ در علوم تجربی این طبیعی است که با گذشت زمان و تحقیقات جدید، خلاف نظریات پیشین ثابت می‌شود. بنابر این، نمی‌توان هر نوع اعلام نظری را قطعی و خطاناپذیر دانست.

بر فرض این‌که ما صحت این نظریات را بپذیریم؛ باید بگوییم اصطلاح «روزه» فقط منحصر به روزه مسلمانان نیست. وقتی ما نام «روزه» را می‌شنویم، به سرعت روزه ماه مبارک رمضان که از اذان صبح شروع و تا غروب ادامه دارد، به ذهن مان متبادر می‌شود. این در حالی است که واژه «روزه» دامنه گسترده‌ای بیش از این دارد. اکثر ادیان و مکتب‌ها، خصوصاً ادیان آسمانی با «روزه» آشنا بوده و هر کدام روزه مخصوص به خود دارند که برخی از آنها بسیار طولانی‌تر از روزه ما مسلمان‌هاست.

• مثلاً مردم کهن مکزیک، امساک از خوردن غذا را به عنوان کفاره گناهان به جا می‌آوردند و مدت آن از یک روز تا چند سال متفاوت بود.
• پارسایان برای رفع مصیبت‌ها و بلاهای همگانی، ماه‌ها از خوردن غذا خودداری می‌کردند.
• در ادیان بودایی و هندویی نوع روزه، بستگی به خود فرد دارد و ممکن است روزه، امتناع از خوردن و آشامیدن هر نوع غذا یا نوشیدنی برای مدت ۲۴ ساعت باشد.
• روزه یوم کیپور که مهم‌ترین و معروف‌ترین روزه‌ها است، در روزهای نهم و دهم ماه تشرین (نخستین ماه یهودی از سال یهودی) به مدت ۲۵ ساعت است، انجام می‌شود. هدف از این روزه بخشش گناهان است که دستور مستقیم خداوند در تورات درباره آن صادر شده است.
• مانویان دو نوع روزه داشتند که یکی از آنها دو روز کامل طول می‌کشید.
• همچنین روزه‌ای به نام «روزه آب» وجود دارد که در آن فرد فقط مجاز به نوشیدن، آب، یا آب میوه است. در فوائد این روزه که تا چهل روز طول می‌کشد گفته‌اند: این روزه سبب افزایش سرعت عمل ذهن و افزایش ظرفیت یادگیری می‌شود. پس از یک تا سه روز روزه ‌گرفتن، فرد منطقی‌تر فکر می‌کند و سریع‌تر تصمیم‌گیری می‌کند. روزه آب سبب افزایش آگاهی روحی و آرامش جسم، ذهن و احساسات می‌شود. بسیاری پس از گرفتن روزه آب، دردهای گذشته را فراموش می‌کنند و دید مثبت‌تری به آینده پیدا می‌کنند.

در صورتی که این مضرات روزه، آن هم روزه اسلامی واقعیت داشته باشد، باید آثار آن نیز در عالم خارج و بین مردم دیده شود. با توجه به این‌که مسلمانان حداقل سالی سی روز روزه می‌گیرند، باید نسبت به دیگر مردم، عمری کوتاه‌تر داشته باشند و این کوتاهی عمر برای همه قابل درک باشد. ولی حقیقت این است که هیچ‌کس نمی‌تواند چنین ادعایی کند. بلکه می‌توان خلاف آن ‌را ثابت کرد. در بین مسلمانان، عالمان دین که بیشتر از دیگران خود را ملتزم به دستورات دین می‌دانند، به روزه‌های مستحبی نیز مبادرت دارند. اما نتیجه این است که آنها عمری طولانی‌تر از دیگر افراد دارند.