۵ اسفند؛ روز مهندس و بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی

ستاره | سرویس عمومی – تعریف شما از مهندسی چیست و چه کسانی را مهندس می‌دانید؟ روز مهندس یکی از آن روزهایی است که پیام‌های تبریک فراوانی در آن ارسال می‌شود اما یک مهندس موفق غیر از تحصیل در رشته‌های مهندسی، کسی است که در بالا رفتن سطح زندگی بشر تاثیر می‌گذارد و دانش بشر را گسترش می‌دهد. اگر می‌خواهید تعریف دقیق تری از مهندسی و مهندس و همچنین روزی که به این عنوان نامگذاری شده و دلایل و اهداف این نامگذاری را بدانید؛ این مطلب را از دست ندهید.

تاریخچه روز مهندس

روز مهندس در کشورهای مختلف، تاریخ‌های متفاوتی دارد اما در ایران این روز به یاد و بزرگداشت دانشمند بزرگ ایرانی «خواجه نصیرالدین طوسی» در روز میلادش پنجم اسفند، به نام روز مهندس نامگذاری شده است. بهتر است شرح مختصری از زندگی و دستاوردهای این دانشمند و علامه ایرانی ذکر شود تا دلیل نامگذاری روز مهندس در روز تولد او روشن‌تر شود. 

تصویر گوگل به مناسبت سالگرد تولد خواجه نصیر طوسی در سال ۲۰۱۳ میلادی

خواجه نصیرالدین طوسی

ابوجعفر نصیرالدین محمد بن حسن طوسی که در بین فارسی زبانان به خواجه نصیرالدین طوسی شهرت دارد؛ ۵ اسفند ۵۷۹ در توس به دنیا آمد. (وفات ۶۷۲ هـ .ق) او از دانشمندان بزرگ ریاضی، نجوم و حکمت (فلسفه) ایران در قرن هفتم و نیز از وزیران و مشاوران هلاکوخان بوده است.

به او القابی همچون «نصرالدین»، «محقق طوسی»، «استاد البشر» و «خواجه» داده‌اند. او علوم دینی و عقلی را از پدر و منطق و حکمت طبیعی را نیز از دایی‌اش آموخت. سپس تحصیلات خود را در شهر نیشابور به اتمام رساند و در آنجا به عنوان دانشمندی بزرگ مشهور شد. 

خواجه نصیرالدین طوسی مدتی در دستگاه اسماعیلیه در دژ الموت زندگی کرد و در این مدت کتاب‌های بسیاری را به رشته تحریر درآورد. هنگامی که هلاکوخان مغول به ایران حمله  کرد او برای نجات مسلمانان از خونریزی‌های او به خدمت هلاکو درآمد و با حکمت و تدبیری که داشت توانست از خرابی‌های شهرها و کشتار دسته جمعی مردم به دست هلاکوخان جلوگیری کند. 

خواجه نصیر هلاکو خان را به ساخت رصدخانه ای در شهر مراغه تشویق کرد. تدوین «زیج ایلخانی» به دست خواجه نصیرالدین از روی رصدهای انجام‌شده در رصدخانهٔ مراغه  انجام گرفته است. زیج ایلخانی قرن‌ها در بسیاری از کشورهای آن زمان از جمله در چین از اعتبار خاصی برخوردار بوده‌ و در سال ۱۳۵۶ میلادی (۳۰۰ سال پس از مرگ خواجه نصیر طوسی) ترجمه و در اروپا منتشر شده است. اکنون قدیمی‌ترین نسخهٔ این زیج در کتابخانهٔ ملی پاریس نگهداری می‌شود.

او همچنین کتابخانه ای با حدود چهل هزار جلد کتاب در آن گردآوری کرده است.

خواجه نصیر طوسی کتاب‌های زیادی به فارسی و عربی در رشته های ریاضی، نجوم، منطق، علوم طبیعی و حکمت الهی تالیف کرده که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب «زیج ایلخانی» در نجوم، «اساس الاقتباس» در منطق، «اخلاق ناصری» در حکمت عملی و «تجریدالاعتقاد» در موضوع کلام اشاره کرد. 

خواجه نصیرالدین یکی از گسترش دهندگان علم مثلثات است. او نخستین کسی بود که مثلثات را بدون توسل به قضیه نجوم توسعه بخشید و برای نخستین بار قضیه جیوب را که رویداد برجسته‌ای در تاریخ ریاضیات است به روشنی بیان کرد.

کتاب «تذکره فی علم الهیئه» او در علم نجوم را شاید بتوان کاملترین نقد بر نجوم بطلمیوسی در قرون وسطی و معرف تنها الگوی ریاضی جدید حرکت سیارات دانست که در زمان قرون وسطی نوشته شده است. احتمالا همین کتاب از راه نوشته‌های منجمان اروپایی بر کوپرنیک و نظریه او تاثیر گذاشته است. در قرن ۱۶ میلادی کتاب‌های مثلثات خواجه نصیرالدین طوسی به زبان فرانسه ترجمه شد. ‌همچنین او کتاب‌های ارزشمندی در ریاضی و هندسه به نام‌های تجرید الهندسه و علم المثلث به زبان عربی نوشته است. 

اگر نیاز به پیام تبریک به مناسبت روز مهندس برای عشق یا همسر خود دارید می‌توانید به مجموعه متن تبریک روز مهندس به همسر مراجعه نمایید.

****

تعریفی از مهندسی و مهندس

اگرچه ریشه واژه مهندس به «هندسه» برمی‌گردد و در لغت به معنی کسی است که هندسه (یا علم اندازه‌گیری) می‌داند؛ اما معنای این واژه گسترده‌تر از ریشه آن است.  
مهندس فردی است که تلاش می‌کند تا از یک مفهوم یک ساختار عملیاتی و عملی ایجاد کند. مهندس در یکی از رشته‌های مهندسی آموزش دیده و یا به‌طور حرفه‌ای در آن رشته مشغول به کار است. مهندسان از علوم و تکنولوژی (فناوری) و ریاضیات برای حل مسائل کاربردی بهره می برند.
بر اساس مبحث دوم مقرّرات ملّی ساختمان؛ «مهندس فردی است حرفه‌ای که با دارا بودن مدرک دانشگاهی معتبر در یکی از رشته‌های ساختمان و تأسیسات برقی و مکانیکی مبادرت به ارائهٔ خدمات امور مهندسی در بعد: ۱- طراحی و محاسبات ۲- نظارت بر اجرا و ۳- اجرای پروژه (مجری) می‌کند.»

یک مهندس باید مسئله یا موضوع کاری و علوم و فنون لازم را شناسایی کند و همچنین محدودیت‌های مربوطه را تشخیص دهد تا بتواند به دستاورد‌های لازم برسد. از جمله محدودیت‌ها می‌توان به منابع در دسترس، محدودیت‌های جسمانی یا فنی، آمادگی برای پیرایش‌ها یا افزایش‌های آینده، و دیگر عامل‌ها مانند محدودیت‌های هزینه‌ای، ساخت‌پذیر بودن، اقتصادی و کاربردی بودن اشاره کرد. با درک این محدودیت‌ها مهندس، شناسه‌ها و مشخصات حدودی را  که یک شیء یا سامانه‌ می‌تواند در چارچوب آن ساخته یا بهبود داده شود، مشخص کرده و ارائه می‌نماید. بنابراین مسائل بسیاری بر روی کار مهندسی از جمله دقت بالا و توانایی تحلیل کنش‌ها و واکنش‌ها تأثیر دارند.

یک مهندسی موفق در بالارفتن سطح زندگی بشر تاثیر فراوانی می‌گذارد، یک مهندس علاوه بر دانستن قوانین فیزیکی و شیمیایی جهان هستی؛ باید از قوه تخیل بالایی برخوردار باشد. یک مهندس با در نظر گرفتن استفاده صحیح از قوانین و ترکیب مؤثر برخی از آن‌ها؛ می‌تواند نیاز‌های نسل بشر را با کیفیت مناسب در کمترین زمان و بالاترین بازده بر طرف سازد.

مهندس با درک بالایی که از قوانین هستی دارد، علاوه بر طراحی تولید و اجرا در زمینه‌های نیاز‌های حال و آینده بشر، باید از قدرت تحلیل خود در رسیدن به بهترین نتیجه تلاش کرده و بهره‌وری را افزایش دهد. به عبارت دیگر مهندس کسی است که ضمن شناخت دقیق روابط حاکم بر موضوع بتواند مسئله را به شکل فرمول درآورد.

هدف از بزرگداشت روز مهندس

سایت ستاره روز مهندس را به تمام مهندسان زحمتکش و کارآمد تبریک می‌گوید.