آزمون وکسلر (آزمون تست هوش وکسلر)

وکسلر هوش را «گنجایش فرد برای درک و فهم و فائق شدن بر محیط اطراف خویش» تعریف می­کند و هر سه مقیاس خود را در راستای این تعریف به وجود آورده است. دیوید وکسلر، تهیه کننده سه مجموعه­ ی آزمون انفرادی برای گروه­های مختلف سنی است.  هر سه مقیاس نه تنها بهره هوشی کلی را مشخص می­کند، بهره هوشی کلامی (VIQ) و بهره هوشی عملی (PIQ) را نیز اندازه­ گیری می­کند. مقیاس وکسلر در برگیرنده­ ی مجموعه­ های آزمون برای ارزیابی توانائی­های متفاوت است و در ترکیب آن­ها، گنجایش و توانایی هوش کلی را ارائه می­دهد. مقیاس­های وکسلر از دو قسمت تشکیل شده است. یک قسمت آن به سوالاتی مربوط می­شود که به درک زبان یا استفاده از زبان به صورت­ های مختلف، مانند صحبت کردن، خواندن و نوشتن احتیاج دارد که با این مجموعه سوالات، هوش کلامی را اندازه می­گیرند؛ قسمت دیگر این آزمون از مجموعه سوالاتی تشکیل شده است که بیشتر جنبه عملی هوش را می­سنجد؛ با این مجموعه سوالات هوش عملی یا غیر کلامی را اندازه می­گیرند. اندازه­ گیری بهره هوشی غیر کلامی به استفاده و کاربرد زبان بستگی ندارد و برای اقلیت­های فرهنگی، خصوصاً کودکان دو زبانه و نیز کودکان با فقر محیطی سنجش مناسبتری را به عمل می­آورد.

تاریخچه آزمون وکسلر

مقیاس هوشی وکسلر برا ی کودکان یک آزمون تحلیلی است که نمره گذاری آن بر حسب میزان موفقیت آزمایش شونده انجام می گیرد. نمره گذاری بر اساس قانون همه یا هیچ  انجام نمی گیرد بلکه درجه موفقیت در نظر گرفته می شود.این آزمون برای کودکان ۱۵-۵ ساله اختصاص دارد.کل مقیاس از ۱۲ خرده آزمون تشکیل شده که دو خرده آزمون آن (حافظه عددی و ماز ها) اختیاری است و می تواند به جای دو خرده آزمون دیگر به کار رود. این خرده آزمون ها بر حسب ویژگی های کلامی یا غیر کلامی  به دو گروه تقسیم می شوند:
 
گروه کلامی: 

1.      اطلاعات عمومی
2.      ادراک عمومی 
3.      مسایل عددی
4.      تشابهات
5.      لغات
6.      حافظه عددی

 گروه غیر کلامی:

1. تکمیل تصاویر
2. تنظیم داستان های تصویری
3. مکعب ها
4. الحاق قطعات
5. رمز نویسی
6. ماز ها

خرده آزمون های گروه کلامی بین خود و خرده آزمون های گروه غیر کلامی هم بین خود همبستگی زیادی دارند ولی همبستگی گروه های کلامی و غیر کلامی ضعیف است.

مقیاس هوشی وکسلر برای بزرگسالان برای اندازه گیری هوش در حال رشد اختصاص ندارد بلکه هوش در حال پس روی را اندازه می گیرد . به همین دلیل نمی توان ازمقیاس کودکان برای بزرگسالا ن استفاده کرد زیرا از نظر رغبت و روایی، سرعت انجام کار ،عادت و نامتناسب بودن هنجار های سن عقلی و ضریب هوشی برای افرادی که رشد خود را به پایان رسانده اند معایب و نقص هایی وجود داشت. روش نمره گذاری و اجرا مانند مقیاس هوشی کودکان است و ضریب هوشی برحسب انحراف از میانگین گروه سنی معینی بیان می شود.(میانگین ۱۰۰ و انحراف معیار ۱۵).
 
درجه بندی و روایی آن برای هر سن تا ۷۰ سالگی محاسبه شده است. در اینجا وقتی ضریب هوشی را محاسبه می کنند مخرج کسر که سن زمانی را نشان می دهد به تناسب سن کاهش می یابد.
 
برای سنین ۲۰-۲۴سال ،۵/۱۵، برای سنین ۲۵-۲۹ سال، ۱۵ و …. عملکرد آزمودنی با نتایج متوسط دوره ۲۰ تا ۲۴ سالگی یعنی دوره ای که انسان بالاترین کارایی ذهنی را دارد مقایسه می شود . باید ذکر کرد که در محاسبه معمولی ضریب هوشی مخرج کسر یا سن زمانی از ۱۶ سال تجاوز نمی کند. بعد از مقیاس وکسلر بزرگسالان مقیاس ها ی کوتاه شده متفاوتی جایگزین شدند که با آن مقیاس همبستگی بالایی داشتند.

خرده آزمون های کلامی و غیر کلامی مقیاس آمریکایی آزمون وکسلر

گروه کلامی:                                                                گروه غیر کلامی:
 
۱-    اطلاعات عمومی (۲۵ سوال )                                       ۱- تصاویر ناقص
 
۲-    ادراک کلامی (۱۰سوال)                                              ۲- ادراک تصویری
 
۳-    حافظه عددی به صورت مستقیم و معکوس                        ۳- استدلال عملی
 
۴-    استدلال ریاضی (۱۰سوال شفاهی و ۲ سوال کتبی)          ۴- ساختن تصاویر : هماهنگی حرکتی – بینایی
 
۵-    تشابهات                                                                ۵- دقت و تداعی
 
۶-    لغات تکمیلی (۴۲ لغت)

ویژگی های هوش آزمای وکسلر برای بزرگسالان

•  آزمونی است که در آن آزمودنی بر حسب میزان موفقیت خود امتیاز می گیرد و نمره خام به نمره ترازشده تبدیل می شود.
•  
•  یک آزمون مختلط یا ناهمگن است که ۱۱ عنصر تشکیل شده و سوالات هریک از آنها با دشواری فزاینده تنظیم شده است.
•  
•  نمره گذاری خیلی ساده تر از مقیاس های قبلی است: پاسخ ها درجه بندی شده اند.
•  
•  درجه بندی برای همه سنین در شرایط عینی انجام گرفته است.
•  
•  دو جنبه بنیادی هوش (کلامی و غیر کلامی ) را به طور جداگانه اندازه گیری می کند.
•  
•  ماهیت سوالات متناسب با علایق و رغبت ها ی بزرگسالان انتخاب شده است.

1.  در مقایسه با استنفورد بینه دامنه های انتهای هوشی را اندازه نمی گیرد (کمتر از ۴۰ و بالاتر از ۱۶۰)، در هوش متوسط بابینه همبستگی دارد ولی در هوش بالا و خیلی پایین همبستگی کمی دارد.
2.  در تفسیر نتایج هوشبهر گروه های سنی خاص مشکل دارد ، چون در دو انتهای طیف سنی هیچ کودکی در گروه معیار یابی نشده  یعنی ۶ ساله داشته اما تا ۶ سال و ۳ ماهه را نداشته و برای آن از روش برون یابی استفاده کرده است.
3.  نمرات خرده آزمون ها برای افراد بالاتر از ۷۰ با افزایش سن کاهش می یابد اما اندازه کاهش در هر خرده آزمون متفاوت بوده. متخصص ممکن است این پراکندگی را به غلط تفسیر کرده و آن را به نقاط قوت و ضعف افراد مسن نسبت دهد.
4.  ممکن است درباره اقلیت های قومی یا اجتماعی – اقتصادی پایین چندان کاربرد نداشته باشد .
5.  در نمره گذاری بعضی ماده ها مثل درک وفهم ، شباهت و گنجینه لغات درجه معینی از ذهنیت وجود دارد . در نتیجه یک ارزشیاب سختگیر نسبت به سهل گیر نمره کمتر می دهد.
6.   از لحاظ وسعت آنچه می تواند اندازه بگیرد محدودیت دارد یعنی در سنجش نیاز به پیشرفت ، انگیزش ، خلاقیت و موفقیت ناتوان است.
7.  مهمترین انتقاد فقدان تنوع کافی داده ها در مورد روایی آن هاست.

سخن آخر:  مقیاس هوشی وکسلر یا آزمون وکسلر برای بزرگسالان برای اندازه گیری هوش در حال رشد اختصاص ندارد بلکه هوش در حال پس روی را اندازه می گیرد. به همین دلیل نمی توان ازمقیاس کودکان برای بزرگسالان استفاده کرد زیرا از نظر رغبت و روایی، سرعت انجام کار، عادت و نامتناسب بودن هنجار های سن عقلی و ضریب هوشی برای افرادی که رشد خود را به پایان رسانده اند معایب و نقص هایی وجود داشت. روش نمره گذاری و اجرا مانند مقیاس هوشی کودکان است و ضریب هوشی برحسب انحراف از میانگین گروه سنی معینی بیان می شود. درجه بندی و روایی آن برای هر سن تا ۷۰ سالگی محاسبه شده است. در اینجا وقتی ضریب هوشی را محاسبه می کنند مخرج کسر که سن زمانی را نشان می دهد به تناسب سن کاهش می یابد.