یاد مرگ در قرآن و روایات

ستاره | سرویس مذهبی –  مرگ یک حقیقت غیرقابل انکار است و هر نفسی طعم آن را خواهد چشید. مرگ را هر روز می‌بینیم و درباره‌اش می‌شنویم ولی باید یادمان باشد که یک روزی هم به سراغ خود ما خواهد آمد و همیشه برای همسایه نیست! پس چه بهتر که همیشه با یاد مرگ باشیم تا وقتی که زمان رفتنمان رسید دست و پایمان را گم نکنیم. ستاره در این مقاله به تأثیرات یاد مرگ بر زندگی انسان و روایاتی در این باره خواهد پرداخت.

 

 

تأثیرات یاد مرگ روی انسان

این که همیشه به یاد مرگ باشید تأثیرات فراوانی بر روی شما خواهد گذاشت. بعضی از مهم‌ترین این اثرات عبارت‌اند از:

۱. غفلت زدایی و آگاهی بخشی

به یاد مرگ که باشید می‌دانید که برای آخرت آفریده شده‌اید و فریب دنیا را نخواهید خورد. قلب انسان بر اثر اشتغال به امور دنیوی دچار غفلت و بی‌خبری می‌شود و یاد مرگ این آلودگی‌ها را از بین می‌برد.

۲. زهد و بی‌رغبتی به دنیا

وقتی از یاد مرگ غافل بشوید دنیا در نظرتان زیبا و باارزش جلوه می‌کند و شیفته آن می‌شوید به طوری که عقل شما از درک حقایقی چون مرگ ناتوان می‌شود. در حالی که وقتی به یاد مرگ باشید دیدگاهتان نسبت به دنیا عوض می‌شود و به مقدار کمی از آن راضی می‌شوید.

۳. کوتاهی آرزو و از بین رفتن زیاده‌خواهی

وقتی که مرگ را فراموش کرده باشید آرزوی دست‌یابی به آن چیزی را دارید که هنوز به دست نیاورده‌اید در حالی که هر لحظه ممکن است مرگ به سراغتان بیاید و دست شما را از دنیا کوتاه کند. به یاد مرگ که باشید آرزوهای شما کوتاه‌مدت می‌شود و می‌توانید برای زندگی اخروی‌تان برنامه‌ریزی کنید.

سایر اثرات یاد مرگ به این شرح است:

۴. نابودی شهوات

۵. صبر بر مصیبت‌ها

۶. بی‌اعتنایی به دنیا و آمرزش گناهان

۷. رغبت داشتن به انجام عمل صالح

۸. محشور شدن با شهدا

 

آیا یاد مرگ یعنی بی‌خیالی در دنیا؟

ماهیت یاد مرگ آن است که در عین حالی که دارید زندگی می‌کنید و از آن لذت می‌برید به یاد داشته باشید که این زندگی دنیوی مقدمه‌ای است برای زندگی جاوید شما در آخرت. این مطلب نه‌تنها هیچ منافاتی با زندگی شما در این دنیا و مسئولیت‌هایتان ندارد بلکه با این طرز فکر به طور جدی‌تری کارهایی که به شما محول شده است را انجام می‌دهید.

 

یاد مرگ در قرآن

خداوند در آیه ۴۶ سوره ص یکی از ویژگی‌های برجسته پیامبران را یاد مرگ می‌داند و می‌فرماید:

«إِنَّا أَخْلَصْنَاهُمْ بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ»

«ما آن‌ها را با خلوص ویژه‌ای خالص کردیم و آن یادآوری سرای آخرت بود!»

خداوند در برخی از آیات قرآن نیز به این واقعیت اشاره دارد که فرار از مرگ امکان‌پذیر نخواهد بود:

«أَیْنَمَا تَکُونُوا یُدْرِککُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ کُنتُمْ فِی بُرُوجٍ مُّشَیَّدَةٍ» (آیه ۷۸ سوره نسا)

«هر کجا باشید، مرگ شما را فرا می‌گیرد؛ اگر چه در کاخ‌های بسیار محکم باشید.»

«قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُو مُلَقِیکُمْ» (آیه ۸ سوره جمعه)

«بگو: مرگی که شما از آن می‌گریزید حتماً شما را ملاقات خواهد کرد.»

 

یاد مرگ در روایات

پیامبر اکرم (ص):

• «کسی که در شبانه‌روز بیست مرتبه مرگ را یاد کند با شهدا محشور خواهد شد.»
• «زیرک‌ترین مردم کسی است که بیشتر یاد مرگ کند و زیادتر مهیای آن شده باشد.»
• «برترين بی‌رغبتی به دنيا، ياد مرگ است. برترين عبادت، ياد مرگ است و برترين انديشيدن، ياد مرگ است. پس، هر كه ياد مرگ وجودش را پر كند، گور خود را باغى از باغ‌های بهشت بيابد.»
• «هر کس زیاد به یاد مرگ باشد به اندک سرمایه دنیا راضی می‌شود.»
• «هر کس زیاد به یاد مرگ باشد خداوند او را دوست می‌دارد.»
• «همچنان که آهن زنگ می‌زند دل انسان نیز زنگار می‌بندد و صیقل دهنده آن تلاوت قرآن و به یاد مرگ بودن است.»
• «مرگ را بسیار یاد کنید زیرا یاد مرگ از میل و رغبت به دنیا می‌کاهد.»

درباره امام حسن (ع) نقل است که ایشان:

• «وقتی یاد مرگ می‌کرد، می‌گریست و چون یاد قبر می‌کرد، می‌گریست و چون از [قیامت و] بعث و نشور یاد می‌کرد، می‌گریست و چون متذکر عبور از صراط می‌شد، می‌گریست و هرگاه به یاد توقف در پیشگاه خدای تعالی [در محشر] می‌افتاد، فریادی می‌زد و بی‌هوش [روی زمین] می‌افتاد.»

امام باقر (ع):

• «ای ابا عبیده! مرگ را زیاد یاد کن. چه هر انسانی آن را بسیار یاد کند نسبت به دنیا بی‌رغبت می‌شود.»

امام صادق (ع):

• «هیچ خانواده‌ای از شهرنشین و بادیه‌نشین نیست مگر این که فرشته مرگ شبانه‌روزی پنج بار آنان را از نظر می‌گذراند.»
• «یاد مرگ خواهش‌های باطل را از دل زایل می‌کند و ریشه‌های غفلت را می‌کند و دل را به وعده‌های الهی قوی و مطمئن می‌گرداند و طبع را رقیق و نازک می‌سازد و علم‌های هوا و هوس را می‌شکند و آتش حرص را فرو می‌نشاند و دنیا را حقیر و بی‌مقدار می‌سازد.»
• «کسی که کفنش با او در خانه باشد از غافلان به شمار نمی‌آید.»
• «هنگامی که جنازه کسی را برداشتی فکر کن که گویا تو خود آن کسی هستی که در تابوت است و آن را برداشته‌اند.»

امام هادی (ع):

• «به يادآور آن هنگامى را كه پيش روى خانواده‌ات در بستر مرگ افتاده‌ای و نه طبيبى می‌تواند جلو مردنت را بگيرد و نه دوستى به كارت می‌آید.»

حضرت عیسی (ع):

• «اولیای خدا یاد مرگ را دوست دارند و یاد زندگی را رها می‌کنند.»

در کتاب زبور آمده است:

• «هر كه خود را از مرگ بترساند، دنيا در نظرش بی‌مقدار شود.»

 

یاد مرگ در نهج‌البلاغه

یاد مرگ از جمله موضوعاتی است که امام علی (ع)  در نهج البلاغه و سایر روایات بسیار در مورد آن سخن گفته است. در ادامه به برخی از این سخنان می‌پردازیم:

• «کسی که فردا را از زندگی خود بشمارد حق مرگ را چنان که در خور آن است رعایت نکرده است.»
• «زیاد به یاد مرگ باشید تا مصیبت‌ها و سختی‌های روزگار بر شما آسان شود.»
• «کسی که بسیار یاد مرگ کند به مقدار کمی از دنیا راضی می‌شود.»
• «به ياد آوريد آن بر هم زننده خوشی‌ها و منغّص كننده عیش‌ها و دعوتگر پراكندگى را. ياد كنيد آن از هم پاشنده انجمن‌ها و دورکننده آرزوها و نزديك كننده مرگ‌ها و اعلام‌کننده جدايى و پراكندگى را.»
• «چگونه مرگ را فراموش می‌کنی در حالى كه نشانه‌هایش به تو تذكر می‌دهند؟!»
• «شما را سفارش می‌کنم كه به ياد مرگ باشيد و از آن كمتر غفلت ورزيد. چگونه از چيزى غافليد كه او از شما غافل نيست و چگونه به كسى چشم طمع دوخته‌اید كه به شما مهلت نمی‌دهد! مردگانى كه مشاهده کرده‌اید خود واعظانى هستند كه شما را از هر واعظى بی‌نیاز می‌کنند.»
• «خوشا به حال کسی که معاد را به یاد آورد، برای روز حساب کار کند و به حد کفاف قانع و از خداوند خشنود باشد.»
• «پسركم! (خطاب به امام حسن (ع)) فراوان به ياد مردن و به ياد پيشامدهاى بعد از مرگ كه ناگاه به آن درآيى باش و مرگ را جلوى چشمان خود تصور كن تا آن گاه كه نزد تو می‌آید خود را آراسته و آماده نموده و كمر خود را بسته باشى كه مبادا ناگهان بيايد و تو را مغلوب سازد و در حالى كه فريفته شده‌ای تو را دريابد. فراوان به ياد آخرت و نعمت‌ها و عذاب دردناك آن باش كه همانا ياد آخرت زهد ورزی در دنيا را به تو می‌آموزد و دنيا را در نزد تو كوچك و خوار مى‌سازد. و مبادا دلگرمى اهل دنيا كه به دنيا دل بسته‌اند و بر سر دنيا به يكديگر می‌پرند، تو را فريفته سازد؛ چه آن كه خدا تو را از دنيا خبر داده و دنيا نيز وصف خويش را با تو در ميان نهاده و از زشتی‌هایش برايت پرده گشاده است.»

• «بندگان خدا! از مرگ رهایی نیست پس پیش از فرا رسیدن آن، ترس و احتیاط را مراعات کنید و توشه لازم آن را آماده نمایید که شما هدف مرگ قرار گرفته‌اید اگر بایستید شما را می‌گیرد و اگر فرار کنید شما را به دست می‌آورد و مرگ از سایه شما برای شما لازم‌تر و نزدیک‌تر است مرگ به پیشانی شما نوشته شده و دنیا پس از شما درنوردیده خواهد شد. بنابراین هنگامی که هواهای نفسانی و شهوات هجوم می‌آورند، مرگ را بسیار یادآور شوید که مرگ برای وعظ و پند کفایت می‌کند؛ و رسول خدا (ص) اکثر اوقات اصحابش را به یاد مرگ توصیه می‌فرمود و دستور می‌داد زیاد در یاد مرگ باشید که او لذت‌ها را از بین می‌برد و میان شما و شهوات شما حائل و مانع می‌شود.»