تفسیر آزمایش مدفوع و تشخیص بیماری های سیستم گوارش

ستاره | سرویس پزشکی – به علت درد در ناحیه شکم، به پزشک مراجعه کرده‌اید و حالا باید آزمایش مدفوع انجام دهید؟ در مواردی که فرد دچار دل درد یا درد معده شده است، پزشک برای بررسی وجود باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سایر عوامل بیماری‌زا معمولا آزمایش مدفوع تجویز می‌کند. اگر پزشک برای شما هم این آزمایش را تجویز کرده است و اکنون به دنبال تفسیر آزمایش مدفوع هستید، به خواندن این مطلب ادامه دهید.

 

اجزای تشکیل‌دهنده مدفوع

مدفوع از اجزای مختلفی تشکیل شده است. این اجزا عباتند از:

• ذرات هضم نشده غذا؛ مانند سلول‌های گیاهی، الیاف سبزیجات، فیبر‌های عضلانی، دانه‌های نشاسته، استخوان‌های ماهی، آب، باکتری، سلول‌های ناشی از پوسته شدن لایه‌های مخاطی
• تولیدات دستگاه گوارش، مانند آنزیم‌ها، موکوس (مایع مخاطی) و رنگدانه‌های مایع صفرا
• مواد غذایی هضم شده‌ای که جذب بدن نشده‌اند
• مواد حاصل از تجزیه مدفوع؛ مانند اسکاتول (Skatole)، اندول (Indole)
• گاز‌های مختلف؛ مانند H۲S، CO۲ و نیتروژن

 

تفسیر آزمایش مدفوع

در جدول زیر می‌توانید معیارهایی که در آزمایش مدفوع بررسی می‌شوند را مشاهده کنید. بازه‌های معرفی شده در بعضی معیارها ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت باشند. بنابراین هر آزمایشگاهی بازه‌ مورد استفاده خود را در نتایج آزمایش بیان می‌کند. پزشک براساس تفسیر آزمایش مدفوع و سایر فاکتورها اقدام به تشخیص بیماری می کند.

 

ویژگی	نتایج طبیعی	نتایج غیرطبیعی
رنگ و حالت	مدفوع قهوه‌ای، نرم، دارای حالت و دارای استحکام	مشکی، قرمز، سفید، زرد یا سبز
محتویات	مدفوع حاوی خون، موکوس (مخاط)، جرک، فیبر گوشتی هضم نشده، باکتری خطرناک، ویروس، قارچ یا انگل نیست	وجود خون در مدفوع و همچنین وجود موکوس (مخاط)، جرک، فیبر گوشتی هضم نشده، باکتری خطرناک، ویروس، قارچ یا انگل و سطوح پایینی از آنزیم‌ها، از جمله trypsin یا elastase
شکل مدفوع	لوله‌ای شکل	مدفوع آبکی، بسیار سفت یا حجم بسیار زیاد
سطح پ هاش (PH)	بین ۷ – ۷/۵	کمتر از ۷ یا بیشتر از ۷/۵
سطح قند	کمتر از ۰/۲۵ گرم در دسی‌لیتر	۰/۲۵ گرم بر دسی‌لیتر یا بیشتر
سطح چربی	۲ – ۷ گرم چربی در ۲۴ ساعت	بیش از ۷ گرم چربی در ۲۴ ساعت

 

۱. شکل مدفوع

شکل ظاهری مدفوع (consistancy) باید در حالت طبیعی باشد. مدفوع بیش ازحد آبکی یا بیش از حد سفت ممکن است علامتی از بیماری یا مشکلات گوارشی باشد. در تصویر زیر می‌توانید مشاهده کنید که هر حالتی از مدفوع چه تفسیری دارد.

 

 

آیا میدانید مدفوع تیره رنگ یا کم رنگ و مدفوع خونی نشانه چیست؟

 

۲. رنگ مدفوع

تفسیر آزمایش مدفوع براساس رنگ را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

رنگ مدفوع	علت
قهوه‌ای، قهوه‌ای تیر، زرد – قهوه‌ای	رنگ طبیعی (به دلیل حضور استکروبیلینوژن)
زرد یا زرد مایل به سبز	اسهال
سیاه یا به رنگ قیر	خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی، هضم آهن یا بیسموت
خرمایی یا صورتی	تومور، هموروئید (بواسیر)، پارگی یا التهاب در دستگاه گوارش تحتانی
رسی	انسداد مجاری صفراوی
رنگ پریده با ظاهر چرب	نارسایی لوزالمعده و کاهش جذب مواد توسط روده کوچک
خاکستری	مصرف شکلات یا کاکائو، مدفوع چرب
سبز	رنگدانه‌های صفرا یا مصرف اسفناج و سبزیجات حاوی کلروفیل
قهوه‌ای بسیار تیره	رژیم حاوی گوشت فراوان
قرمز	ملین‌های گیاهی، خونریزی دستگاه گوارش تحتانی
سبز یا سبز مایل زرد	رژیم حاوی سبزیجات فراوان
رگه‌های خون و رنگ قرمز	خونریزی در هموروئید، پارگی، انسداد رکتوم یا مقعد، زخم در انتهای دستگاه گوارش

 

۳. موکوس در مدفوع

موکوس مخاطی است که حرکت مدفوع را در روده بزرگ آسان می‌کند. در حالت عادی مقداری موکوس در مدفوع یافت می‌شود، اما ببینیم مقادیر بیشتر آن چه عللی می‌تواند داشته باشد.

حالت وجود موکوس	علت
وجود موکوس روی سطح مدفوع	یبوست شدید، ورم مخاط روده بزرگ، تلاش زیاد برای دفع مدفوع، مشکلات عصبی و روانی در بیمار
وجود موکوس در اسهال همراه با وجود گلبولهای سفید و قرمز خود در بررسی‌های میکروسکوپی	دیسنتری باسیلیس، کولیت زخمی، سل ریوی، آمیبیازیس، انتریت، دیورتیکولیت حاد، زخم کولونی بدخیم
وجود موکوس همراه با خون روی مدفوع	بدخیمی روده بزرگ، ضایعه التهابی کانال رکتوم
وجود مقدار زیاد موکوس در مدفوع	آدنوم ویولوز روده بزرگ، رژیم غذایی

 

۴. pH مدفوع

بررسی pH مدفوع میزان اسیدیته بودن آن را مشخص می‌کند. pH مدفوع انسان بالغ در حالت طبیعی بین ۷ تا ۷/۵ و pH مدفوع نوزاد بین ۵ تا ۷/۵ است. pH براساس رژیم غذایی و تخمیر باکتریایی در روده کوچک دچار تغییر می‌شود. کربوهیدرات‌ مدفوع را اسیدی و تجزیه پروتئین مدفوع را قلیایی می‌کند. همچنین در نوزادانی که از شیرمادر تغذیه می‌کنند مدفوع اسیدی و در نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند مدفوع قلیایی است. بررسی مقدار pH‌ در مدفوع به ارزیابی مقدار جذب کربوهیدرات و چربی یا کمبود disaccharidase (جز اصلی کربوهیدرات‌ها) کمک می‌کند.

pH مدفوع	علت
pH‌ بالا (مدفوعع قلیایی)	کولیت، آدنوم ویولوز،‌ اسهال، آنتی‌بیوتیک درمانی، مصرف بیش از حد پروتئین
pH پایین (مدفوع اسیدی)	جذب چربی، کمبود disaccharidase، جذب کربوهیدارت، مصرف بیش از حد کربوهیدرات

 

نکته: توجه داشته باشید که مصرف باریم و ملین‌ها مقدار pH‌ مدفوع را تغییر می‌دهند. همچنین در صورت ترکیب نمونه مدفوع با ادرار،‌ باید نمونه دو مرتبه گرفته شود.

 

تفسیر آزمایش میکروسکوپی نمونه مدفوع

در حالتی که فرد به اسهال مبتلا است و در نمونه مدفوع مقداری گلبول قرمز وجود دارد، مشکلات احتمالی عبارتند از:

• عفونت یا التهاب
• کولیت اولسراتیو
• عفونت باکتریایی
• پاتوژن‌های تهاجمی

 

 

در مواردی که گلبول قرمز موجود درمدفوع بسیار زیاد است، احتمال وجود بیماری‌های زیر وجود دارد:

• دیسنتری باسیلیس
• کولیت اولسراتیو مزمن
• شیگلوز
• عفونت سالمونلا
• عفونت Yersinia
• اسهال تهاجمی با  E.coli
• ناسور مقعدی یا رکتوم
• آبسه محلی

آزمایش میکروسکوپی مدفوع همچنین برای بررسی وجود کرم و انگل یا تخم آنها انجام می‌شود. برای تعیین وجود انگل در مدفوع به حداقل سه نمونه نیاز است. هر کدام از این نمونه‌ها باید در یک روز گرفته شده باشند. نتیجه غیر عادی نشان‌دهنده حضور انگل یا تخم انگل در مدفوع است.

درصورتی که در سطوح میکروسکوپی چربی مشاهده شود، مشکلات احتمالی عبارتند از:

• جذب چربی
• کمبود آنزیم‌های پانکراس برای هضم
• کمبود صفرا

اگر در آزمایش مدفوع فیبر یا فیبر عضلانی وجود داشته باشد، احتمالا در فرایند هضم غذا نقصی وجود دارد. مقدار بسیار زیاد الیاف گوشت در مدفوع احتمالا به علت سندروم فروپاشی یا نقص عملکرد پانکراس مانند فیبروز کیستیک است.

 

سخن پایانی

به طور کلی آزمایش مدفوع به تشخیص بیماری‌های دستگاه گوارش کمک بسیاری می‌کند. مواردی که ذکر شد تعدادی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که در آزمایش مدفوع بررسی می‌شوند. پزشک با توجه به تفسیر آزمایش مدفوع و علائم بیمار، مشکل را تشخیص می‌دهد. اگر پزشک علاوه بر آزمایش مدفوع، آزمایش خون نیز برای شما تجویز کرده است، توصیه می‌کنیم مطلب تفسیر آزمایش خون (راهنمای کامل تفسیر آزمایش خون) را مطالعه کنید. نظر شما چیست؟ تا به حال آزمایش مدفوع انجام داده‌اید؟ این آزمایش چه کمکی به تشخیص بیماری کرده‌ است؟ فراموش نکنید که نظرات و پیشنهادات خود را با ما و سایر همراهان ستاره در بخش ارسال نظر به اشتراک بگذارید.

برگرفته از: labpedia ،uofmhealth